Przedsiębiorcy mogą mieć problemy z ustaleniem, kto powinien naliczyć VAT od usługi świadczonej przez zagranicznych kontrahentów.
Polska jest miejscem, gdzie duże koncerny międzynarodowe lokują często swoje zakłady produkcyjne, czasem nawet przenosząc tę produkcję np. z krajów starej Unii Europejskiej. W praktyce oznacza to, że do polskich spółek transferowane są nowoczesne technologie i urządzenia do produkcji. W takiej sytuacji bardzo często polscy podatnicy zawierają z zagranicznymi kontrahentami umowy dotyczące serwisu i konserwacji tych urządzeń. W przypadku tego typu transakcji bardzo często spotykam się z pytaniami, jak rozliczać je dla celów podatku VAT — czy kontrahenci unijni powinni w takim wypadku wystawiać faktury z lokalnym podatkiem VAT, czy też to po stronie polskiego podatnika wystąpi tzw. import usług i polski usługobiorca powinien wystawić fakturę wewnętrzną, rozliczając podatek VAT w Polsce.
Charakter usług
Na tak postawione pytania trudno udzielić odpowiedzi bez analizy poszczególnych umów zawieranych przez podatników, tym bardziej że ten sam efekt biznesowy można osiągnąć poprzez zawarcie umów o różnym charakterze. Można jednak pokusić się o wskazanie ogólnych prawidłowości dotyczących rozliczania podatku VAT od usług serwisowych świadczonych przez podmioty zagraniczne na rzecz polskich usługobiorców.
Polscy usługobiorcy starają się oczywiście, aby omawiane usługi wykonywane były, o ile to możliwe, na miejscu w ich fabrykach, aby maksymalnie skrócić okres ewentualnego zmniejszenia mocy produkcyjnych. W takim wypadku najczęstsze są dwa scenariusze, albo usługi mają charakter:
- stałych usług utrzymania, konserwacji i napraw urządzeń, albo
- usług wykonywanych ad hoc w momencie, gdy urządzenie odmawia posłuszeństwa i potrzebna jest jego naprawa.
W obu przypadkach usługi te będą z reguły miały charakter tzw. usług na rzeczowym majątku ruchomym w rozumieniu VAT.
Zgodnie z podstawową zasadą wyrażoną w art. 27 ustawy o VAT, usługi wykonywane na rzeczowym majątku ruchomym opodatkowane są w miejscu ich fizycznego wykonania. Tym samym, jeżeli w omawianym przypadku usługa jest wykonywana na terytorium Polski, miejscem jej opodatkowania będzie Polska. W myśl polskiej ustawy o VAT, w takim przypadku polski podatek VAT ma obowiązek, co do zasady, rozliczyć usługobiorca na zasadzie samonaliczenia podatku, dokumentując transakcję za pomocą faktury wewnętrznej. Od tego obowiązku jest on zwolniony tylko w sytuacji, gdy usługodawca zagraniczny odprowadził polski podatek VAT. W dużym uproszczeniu oznacza to, że jeżeli w omawianych przypadkach polski usługobiorca otrzymał fakturę zagraniczną, bez wykazanego na niej podatku VAT, to powinien samonaliczyć VAT. Jeżeli otrzymał zaś fakturę od firmy zagranicznej posługującej się polskim numerem VAT z wykazanym na niej polskim podatkiem VAT, to powinien traktować tę fakturę jak standardową fakturę zakupową.
Zdarza się też czasami, że, mimo tego iż usługa wykonywana jest w Polsce, polski usługobiorca otrzymuje fakturę z wykazanym na niej podatkiem VAT innego kraju UE. W takim wypadku polski usługobiorca powinien się czym prędzej skontaktować ze swoim kontrahentem, gdyż najprawdopodobniej zagraniczny kontrahent popełnił błąd.
Wywóz do naprawy
Czasami zdarza się, że zepsutą maszynę trzeba wywieźć z fabryki do innego kraju UE i poddać ją naprawie. W takim wypadku zastosowanie omówionych wyżej zasad opodatkowania powodowałoby niepotrzebne komplikacje. Usługodawca otrzymywałby fakturę z lokalnym podatkiem VAT i musiałby wnioskować o jego zwrot. Powodowałoby to zarówno zamrożenie gotówki usługobiorcy, a potencjalnie mogłoby prowadzić także do zasypania lokalnych urzędów skarbowych wnioskami o zwrot VAT. Aby temu zaradzić, państwa UE wprowadziły przepisy, zgodnie z którymi, jeżeli usługa na majątku ruchomym wykonywana jest dla podatnika VAT z innego kraju UE niż kraj, w którym ją wyświadczono, a towar, którego dotyczy usługa, opuszcza po jej wykonaniu ten kraj, jest ona opodatkowana w kraju usługobiorcy na zasadzie samonaliczenia. Taką zasadę wprowadziła też polska ustawa w art. 28 ust 7.
Oznacza to, że jeżeli maszyna polskiego podatnika naprawiana jest np. na terytorium Niemiec, a następnie wraca do Polski i dla celów transakcji naprawy polska firma podała usługodawcy swój polski, unijny numer VAT, to usługa ta będzie podlegała opodatkowaniu w Polsce na zasadzie samonaliczenia.
Marcin Chomiuk, menedżer, szef zespołu VAT, dział doradztwa podatkowego PricewaterhouseCoopers