Przyjęło się, że wykonanie usługi lub dostarczenie produktu pociąga za sobą konieczność zapłaty w gotówce lub przelewem. Tymczasem istnieje możliwość rozliczenia w inny sposób - tzw. barterem, o ile strony wyraziły taką chęć. Opcja ta może zainteresować w szczególności firmy, które są w trudnej sytuacji finansowej, walczą o przetrwanie na rynku oraz te, dla których wydatki w nadchodzących miesiącach będą dużym wyzwaniem.
Umowa barterowa
Barter to porozumienie zawierane pomiędzy stronami transakcji, które przewiduje bezpośrednią wymianę towarów i usług. Istotne jest to, że kontrahenci nie mają większych ograniczeń w zakresie stosowania takiego rozliczenia transakcji. To oznacza, że jedna ze stron może zaoferować na przykład dostarczenie wyposażenia biurowego, a druga – kompleksowe usługi księgowe lub marketingowe. Dobrym przykładem barteru jest współpraca firm z influencerami, którzy w zamian za promocję i reklamę firmy w social mediach otrzymują jej produkty i usługi za darmo.
Umowa barterowa ma charakter konsensualny – czyli każda ze stron wyraziła na nią zgodę – oraz wzajemny, ponieważ świadczenie jednego kontrahenta ma być odpowiednikiem świadczenia drugiego. Rozliczenie stron w taki sposób jest legalne. Dopuszczalność barteru wynika z art. 603 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy”. Do barteru stosuje się przepisy o sprzedaży.
O czym pamiętać
Umowa może zostać zawarta przez strony w dowolnej formie – nie licząc wyjątków przewidzianych przez prawo, które dla niektórych czynności narzucają obowiązek zachowania szczególnej formy.
– Niemniej jednak, z uwagi na jej charakter, warto taką umowę sporządzić na piśmie – zwraca uwagę Konrad Kunik, adwokat.
Decydując się na barter, należy mieć na uwadze zabezpieczenie interesów stron. Umowa powinna określać w szczególności dane partnerów biznesowych, miejsce i datę zawarcia kontraktu, przedmiot wymiany oraz termin realizacji i zasady rozliczeń między stronami. Wskazane jest również zawarcie w jej treści wyceny świadczeń.
– Należy poświęcić uwagę precyzyjnemu określeniu rodzaju i wartości wzajemnie spełnianych świadczeń, a także terminów ich spełnienia. Poza tym wskazane są odpowiednie zabezpieczenia interesów, w tym uprawnienie do odstąpienia na wypadek niewykonania świadczenia w zakreślonym terminie czy też zastosowanie kar umownych na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania – wyjaśnia adwokat.
Problemy
Stworzenie umowy barterowej, która zabezpiecza interesy stron i jednocześnie jest zgodna z prawem, może nie być łatwe - zwłaszcza dla osoby niedoświadczonej, która nie ma wystarczającej wiedzy w tej dziedzinie. A przez źle zredagowaną umowę firmy mogą mieć kłopoty.
– Problemem okazać się może oszacowanie wartości niektórych towarów oraz usług - w taki sposób, by ich wartość była jednakowa. Jeżeli strony takiej umowy dokonałyby wymiany towarów lub usług, których wartość nie jest taka sama, skutkowałoby to koniecznością dopłaty różnicy w formie pieniężnej, co niweczy sens barteru. Powyższe ma szczególne znaczenie dla kwestii zobowiązań podatkowych, albowiem w przypadku wadliwego określenia wartości świadczeń, co powodowałoby zaniżenie przychodu lub zawyżenie kosztów jego uzyskania, można narazić się na konsekwencje polegające na dokonaniu oszacowania świadczeń przez organ podatkowy w trybie art. 19 ust. 4. Ustawy o Podatku dochodowym od osób fizycznych – podkreśla Konrad Kunik.
Rozliczenie barteru jest dość skomplikowane, jednak przepisy nie zawierają żadnych szczegółowych regulacji w tym zakresie.
– Korzystając z zasad ogólnych, w przypadku otrzymania danej usługi/towaru jako barter w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, ustalona wartość będzie stanowić przychód podatnika, który należy opodatkować zgodnie z wybraną formą. Z uwagi na to, że barter co do zasady ma bilans zerowy, wysokość przychodu po obu stronach transakcji jest identyczna – wyjaśnia Izabela Jasion, konsultant z BTTP.
Oczywiście wysokość kosztów uzyskania przychodu przez kontrahenta uzależniona jest od wydatków poniesionych uprzednio przez obie strony.
– Zatem przykładowo, gdy bloger otrzyma produkt o wartości 1000 zł, a producent usługę reklamową o wartości również 1000 zł, to obie strony będą miały przychód w wysokości 1000 zł, jednak producent dodatkowo będzie miał koszt w wysokości wydatku poniesionego na wytworzenie reklamowanego produktu – przykładowo w wysokości 800 zł, a zatem ostateczny dochód podlegający opodatkowaniu wyniesie 200 zł – dodaje Izabela Jasion.
Weź udział w konferencji online “TAX Forum”, 1 grudnia >>
Kiedy neutralny podatkowo
Mimo że barter nie wiąże się z zapłatą w walucie, należy traktować go jako świadczenie odpłatne. Oznacza to, że podlega opodatkowaniu VAT. W sytuacji, gdy kontrahenci dostarczają sobie nawzajem usługi lub towary, muszą liczyć się z koniecznością wystawienia dwóch faktur.
– Podstawą opodatkowania VAT jest wynikająca z faktury wartość towarów lub usług, wobec których należy stosować właściwą im stawkę VAT. Z perspektywy podatnika barter będzie neutralny podatkowo w przypadku, gdy zamieniane towary lub usługi opodatkowane są jednakową stawką, tj. stronom będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego, wynikającego z faktur wzajemnie wystawionych. Transakcja barteru nie będzie neutralna z perspektywy VAT w przypadku, gdy wymieniane usługi lub towary objęte są różnymi stawkami lub zwolnieniem – wyjaśnia konsultant z BTTP.