Spektakularne wzrosty wartości wielu spółek giełdowych zachęcają menedżerów do myśli o wykupie firmy.
Kupić za 20 mln PLN, zrestrukturyzować i doprowadzić do wyceny na GPW na poziomie 60-80 mln PLN — takie myśli chodzą po głowie niejednemu menedżerowi.
Dla realizacji takich planów potrzebny jest zarówno pomysł, jak i pieniądze. Pomysł jest fundamentem do pozyskania pieniędzy, a dobrze przygotowany plan wykupu do klucz do sukcesu. Musi być on jasno opisany oraz sprawdzony w formie prognoz finansowych. Gdzie zaś skierować pierwsze kroki po finansowanie?
Najczęściej pierwszym adresem jest bank obsługujący firmę. Poparcie lokalnego oddziału jest ważne, lecz w wypadku tego typu transakcji to najczęściej centrale banków decydują o finansowaniu takich projektów. Pojawiła się grupa banków o wyspecjalizowanych departamentach w realizacji takich transakcji. Do liderów należy zaliczyć Bank BPH oraz Bank Zachodni WBK. W 2005 roku do banków finansujących transakcje lewarowane dołączyły też Pekao i Fortis Bank.
Można szacować, że obecnie realna szansa na uzyskanie kredytowania na projekt wykupu firmy w Polsce jest w 10-12 bankach. Jest to o wiele lepsza sytuacja niż jeszcze 2-3 lata temu, gdzie w wielu bankach trzeba było tłumaczyć, co to jest wykup menedżerski.
Potrzebny wkład własny
Niezależnie jednak od wybranego banku, praktycznie w każdym z nich menedżerowie usłyszą, że wymagany jest kapitał na poziomie co najmniej 25 proc. wielkości transakcji. Bardzo rzadkie są odstępstwa od tej reguły. W takiej sytuacji rozpoczyna się ocena, ile pieniędzy menedżerowie mogą zebrać samodzielnie. W licznych wypadkach pomocą posłuży również bank, oferując oferty kredytowe skierowane do indywidualnych osób. Wielkość finansowania zależy od indywidualnych przypadków, lecz zdarzają się kredyty nie tylko w setkach, tysiącach, ale nawet w milionach złotych. Poziom ryzyka i stresu dla menedżera jest jednak w takich wypadkach bardzo wysoki. Często zabezpieczeniem musi być cały dotychczasowy dorobek, a wyjaśnienie żonie, dlaczego należy zastawić posiadany dom, nie należy do najłatwiejszych zadań. I nie pomoże nawet wizja przyszłych zysków.
Są jeszcze partnerzy…
Na szczęście systematycznie rośnie grupa instytucji finansowych i funduszy inwestycyjnych zainteresowanych finansowaniem transakcji wykupów. W roku 2005 najbardziej aktywne w finansowaniu większych transakcji lewarowanych były fundusze inwestycyjne Enterprise Investors oraz Innova Capital. W mniejszych transakcjach najaktywniejszym był Avalon MBO.
W niektórych przypadkach menedżerowie szukają finansowania wśród zaprzyjaźnionych osób lub współpracujących firm. Sztuka ta udała się w zeszłym roku między innymi grupie menedżerskiej firmy Nowoczesne Technologie Informatyczne, która namówiła do objęcia akcji w podmiocie nabywającym zewnętrznych inwestorów indywidualnych. Bez ich udziału nabycie udziałów firmy od ABG Ster Projekt byłoby niemożliwe.
Niskie poziomy oprocentowania kredytów w banku sprawiają, że rośnie również grupa osób zwanych „aniołami biznesu”, którzy są skłonni do finansowania tego typu projektów. W tych wypadkach menedżerów czekają jednak długie negocjacje, do których trzeba się dobrze przygotować. Często w rozmowach z inwestorami zewnętrznymi problemem jest wzajemne zaufanie, gdyż wielu menedżerów obawia się, że po ujawnieniu wszystkich planów projekt zostanie zrealizowany bez ich udziału. Bez wątpienia menedżerowie przed przystąpieniem do rozmów powinni starannie sprawdzić dotychczasową działalność wybranego inwestora, jak również źródło finansowania.
…i instrumenty finansowe
Nie zawsze rozmowy muszą dotyczyć obejmowania akcji lub udziałów w podmiocie nabywającym. Rozwija się również rynek finansowania transakcji w formie obligacji. Tutaj jednak należy zaoferować znacznie wyższe oprocentowanie niż kredyt bankowy. Kształtuje się ono na poziomie około 15 proc. w skali roku.
Rozwój polskiego rynku finansowania transakcji wykupowych potwierdza również pojawienie się nowej formy finansowania, jaką jest finansowanie typu mezzanine. Jest to finansowanie w postaci pożyczek podporządkowanych. Charakterystycznym elementem jest mniejsza waga zabezpieczeń rzeczowych, które są niezbędne w wypadku kredytów bankowych. Finansowanie tego typu było użyte w transakcji wykupu Solaris Bus & Coach. Obecnie na rynku funkcjonują dwie firmy oferujące tego typu finansowanie, a wkrótce liczba ta powinna się zwiększyć.
Z pewnością spadek oprocentowania kredytów i duże zainteresowanie transakcjami inwestycyjnym ze strony wielu podmiotów sprawiły, że w Polsce można sfinansować praktycznie dowolną transakcję wykupu menedżerskiego. Oczywiście pod warunkiem że za transakcją stoi potencjał wzrostu wartości firmy oraz menedżerowie, którzy umieją ten potencjał wykorzystać przez dobre zarządzanie.
Tomasz Stamirowski
prezes zarządu Avallon i Avalon MBO