Rozpoczęcie działalności za granicą rodzi dla przedsiębiorcy konsekwencje podatkowe, zależne od sposobu, w jaki firma zdobywa nowe rynki.
Odmienne skutki podatkowe przyniesie przejęcie spółki działającej w kraju UE, inne ekspansja poprzez pośrednika, działającego w kraju wspólnoty, a jeszcze inne — otwarcie zupełnie nowej firmy.
Przejęcie istniejącej spółki
Nabycie firmy aktywnej na rynku zagranicznym nie rodzi bezpośrednich skutków podatkowych dla inwestora. Wydatki na objęcie udziałów lub akcji mogą być uznane za koszt podatkowy dopiero w momencie ich późniejszej sprzedaży. Jednak wydatki związane z oceną i przygotowaniem przedsięwzięcia, analizą sytuacji finansowej, podatkowej i prawnej nabywanego podmiotu (tzw. due diligence) stanowić będą koszt bezpośredni, rozliczany na zasadach ogólnych. Również odsetki od ewentualnych pożyczek finansujących nabycie stanowi koszt uzyskania przychodów.
Dochód jaki przynosi nabyty podmiot podlega opodatkowaniu w kraju inwestycji zgodnie z przepisami lokalnymi (jeśli nabyta jednostka podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych). Jeśli inwestor działa w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej, to zysk po opodatkowaniu będzie mógł być wypłacony bez pobrania lokalnego podatku u źródła — przy założeniu, że spełnione zostaną warunki wynikające z dyrektywy dotyczącej opodatkowania dywidend. Jednocześnie wypłacone dywidendy stanowić będą dla inwestora przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych (PDOP). W celu uniknięcia podwójnego opodatkowania tego samego źródła dochodu, PDOP wprowadza mechanizm tzw. kredytu podatkowego umożliwiający inwestorowi odliczenie od polskiego PDOP — pod pewnymi warunkami — podatku dochodowego zapłaconego przez podmiot zależny w kraju jego siedziby. Odliczenie to nie może jednak przekroczyć części podatku obliczonego przed dokonaniem odliczenia i przypadającego na dany dochód.
Gdy inwestorem jest płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych (PDOF), nie może on skorzystać ze zwolnienia z podatku u źródła płaconego przy wypłacie dywidendy, stawka podatku u źródła w takim wypadku może być natomiast ograniczona na podstawie przepisów odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (z reguły będzie to 10-15 proc.). Jednocześnie wypłacone dywidendy podlegać będą opodatkowaniu w Polsce zryczałtowanym podatkiem w wysokości 19 proc., z uwzględnieniem UPO (unikanie podwójnego opodatkowania) — z reguły oznacza to możliwość odliczenia od polskiego podatku kwoty podatku u źródła zapłaconego w kraju siedziby przy wypłacie dywidendy. Ale inwestorowi nie będzie przysługiwać natomiast prawo do odliczenia podatku dochodowego zapłaconego w kraju inwestycji — tak jak w przypadku podatników PDOP.
Inwestor może finansować nabyty podmiot zagraniczny pożyczką. Wypłata odsetek pozwala z jednej strony na rozpoznanie kosztu po stronie pożyczkobiorcy (podmiot zagraniczny), a z drugiej na dystrybucję do inwestora osiąganego dochodu. Odsetki wypłacane inwestorowi co do zasady podlegać mogą podatkowi u źródła w kraju siedziby podmiotu wypłacającego, lecz większość krajów UE wprowadziła obecnie zalecenia, dotyczące opodatkowania odsetek i opłat licencyjnych (Dyrektywa 2003/49/EC), a tym samym, są realne szanse na uniknięcie tego podatku przez inwestora podlegającego PDOP.
Jednocześnie inwestor uprawniony będzie do korzystania z obniżonych (często do 0 proc.) stawek podatków u źródła na gruncie UPO. Uzyskane w Polsce odsetki stanowić będą przychód podlegający opodatkowaniu na zasadach ogólnych na gruncie przepisów PDOP oraz stawką ryczałtową 19 proc. lub dla odsetek uzyskanych w ramach działalności gospodarczej stawką ogólną na gruncie przepisów PDOF. Ewentualny podatek u źródła podlegać będzie odliczeniu od podatku płaconego w Polsce.
Analizując wspomniane problemy, warto również rozważyć korzyści związane z ewentualnym wdrożeniem struktury własnościowej na poziomie międzynarodowym, która pozwoli na bardziej efektywne z punktu widzenia podatkowego inwestowanie za granicą. Jedną z przykładowych korzyści właściwej struktury międzynarodowej może być możliwość odroczenia opodatkowania polskim podatkiem dochodowym dywidend wypłacanych przez lokalny podmiot, jeśli wypłacane są one do spółki holdingowej w jednym z krajów posiadających korzystne ustawodawstwo w tym zakresie. Dywidenda byłaby wówczas opodatkowana w Polsce dopiero w momencie jej wypłaty przez spółkę holdingową do inwestora, a tym samym do momentu zatrzymywania jej na poziomie spółki holdingowej pozostanie poza polskim podatkiem dochodowym, dzięki czemu w kwocie brutto może być wykorzystana do dalszych inwestycji. Właściwa struktura międzynarodowa pomaga też finansować zagraniczną działalność.
Działalność przez agenta
Z punktu widzenia polskiego PDOP i PDOF działalność w kraju UE z wykorzystaniem usług pośrednika/agenta nie powinna prowadzić do istotnych konsekwencji podatkowych dla inwestora. Wartość sprzedaży poprzez agenta powiększać będzie przychody podlegające opodatkowaniu, wypłacana zaś prowizja oraz inne koszty związane z tą działalnością (np. z wysyłką towarów) stanowić będą koszt podlegający odliczeniu na zasadach ogólnych. Jednocześnie zyski osiągane w kraju UE na sprzedaży za pośrednictwem agenta podlegać będą zwolnieniu z opodatkowania w tym kraju na podstawie UPO, chyba że działalność na obszarze tego kraju będzie mieć znamiona tzw. zakładu (ang. permanent establishment).
Ocena, w którym momencie działalność prowadzi do powstania zakładu, wymaga zawsze szczegółowej analizy konkretnej sytuacji. Ogólnie można powiedzieć, że prawdopodobieństwo zakładu związanego z działalnością agenta rośnie wraz ze wzrostem jego uprawnień w reprezentowaniu mocodawcy (np. jeśli może on negocjować i podpisywać umowy w jego imieniu). Możliwość powstania zakładu rośnie też wraz z zwiększeniem obecności inwestora w kraju inwestycji (np. poprzez otwarcie biura). Zyski osiągnięte przez zakład podlegać będą opodatkowaniu podatkiem dochodowym w kraju inwestycji oraz — z reguły — w Polsce, przy czym (przy zastosowaniu odpowiedniej UPO) możliwe będzie uniknięcie lub przynajmniej ograniczenie negatywnych konsekwencji podwójnego opodatkowania tego dochodu.
Warto zauważyć, że wiele UPO przewiduje wyłączenie z opodatkowania w Polsce zysków wypracowanych przez zakład za granicą i opodatkowanych podatkiem dochodowym w kraju źródła dochodu. W przypadku krajów o niższych stawkach podatku dochodowego takie rozwiązanie może prowadzić do istotnego obcięcia obciążeń podatkowych związanych z dochodem osiąganym z inwestycji.
Nowe przedsiębiorstwo
Skutki podatkowe w przypadku rozpoczęcia od podstaw działalności w innym kraju różnić się będą w zależności od formy prawnej wybranej dla inwestycji. Jeżeli inwestor zdecyduje, że inwestycja będzie prowadzona poprzez odrębny podmiot działający na terenie danego kraju UE i podlegający opodatkowaniu lokalnym podatkiem od osób prawnych, konsekwencje będą w zasadzie takie same, jak w razie nabycia działającego podmiotu. Szczególnego znaczenia nabiera jednak finansowanie nowej spółki w pierwszym okresie działalności, tj. wybór, czy realizowane to będzie poprzez kapitał czy pożyczki i odpowiednie zaplanowanie takiego rozwiązania z uwzględnieniem konsekwencji podatkowych.
Jeżeli inwestor zdecyduje się na bezpośrednią formę działalności (np. zagraniczny oddział polskiej spółki), wówczas najprawdopodobniej działalność w kraju inwestycji uznana zostanie za zakład. Tym samym, oddział — mimo że formalnie nie stanowi odrębnego podmiotu — podlegać będzie opodatkowaniu w kraju inwestycji od dochodów osiągniętych na jego terenie. W takiej sytuacji przy określaniu podstawy opodatkowania oddziału inwestor powinien mieć prawo do uznania części kosztów (w tym kosztów stałych) ponoszonych przez centralę (tj. inwestora w Polsce) za związane z działalnością zakładu. Jednocześnie działalność oddziału wpływać będzie na wysokość przychodów i kosztów deklarowanych dla polskiego podatku dochodowego, z zastrzeżeniem przepisów odpowiedniej UPO.
Paweł Toński, menedżer w dziale doradztwa podatkowego, Ernst & Young