Polski rząd wycina z KPO laptopy rodzimej produkcji. Takich wymagań jak nasza administracja nie stawiają nawet Niemcy

Ministerstwo Cyfryzacji (MC) w tym roku ogłosiło przetargi na sprzęt dla szkół o rekordowej wartości. W maju wystartował przetarg na sprzęt dla szkół (laptopy, tablety i laptopy przeglądarkowe) z budżetem ponad 1,7 mld zł, potem ruszyły przetargi na pracownie AI i STEM (projektowania i prototypowania, konstruowania robotów i przyrodnicze) z łącznym budżetem niemal 2,4 mld zł. Pierwsze z postępowań jako centralny zamawiający prowadzi Centrum Obsługi Administracji Rządowej (COAR), a dwa pozostałe instytut NASK. Istotnym komponentem pracowni AI są laptopy (16 na jedną pracownię).

Już przy okazji majowego przetargu polscy producenci sprzętu wskazywali, że specyfikacja preferuje zagranicznych producentów. Chodzi głównie o wymóg posiadania przez laptopy jednocześnie dwóch certyfikatów, tj. TCO i EPEAT. Oba dotyczą standardów ekologicznych dla produktów elektronicznych. Odwołujący się wówczas wykonawcy zwracali uwagę, że uzyskanie ich jest czaso- i kosztochłonne, dotyczy bowiem każdego modelu i konfiguracji z osobna. Dla przykładu jeden z największych polskich producentów sprzętu komputerowego NTT Systems dysponuje certyfikatem TCO, ale nie może się pochwalić certyfikatem EPEAT.

Chwiejna argumentacja resortu cyfryzacji

Na pytanie PB o powód umieszczenia w specyfikacji kontrowersyjnego zapisu MC odpowiedziało, że wynika to z rozporządzenia ministra edukacji w sprawie podstawowych warunków niezbędnych do realizacji przez szkoły i nauczycieli zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz programów nauczania, które definiuje minimalne parametry sprzętu dla szkół. Jako drugi powód podało zasadę DNSH (z ang. do no significant harm – nie czyń poważnych szkód), której przestrzeganie jest ściśle wymagane w inwestycjach finansowanych z KPO.

Rzecz w tym, że w przypadku laptopów i laptopów przeglądarkowych rozporządzenie wymaga tylko jednego z ekocertyfikatów - TCO lub EPEAT. Zasada DNSH natomiast oznacza, że finansowane przedsięwzięcia nie mogą powodować znaczących szkód dla środowiska. Nie ma w niej jednak mowy o żadnych certyfikatach. Stanisław Gawłowski, senator KO, poprosił Kancelarię Senatu o sprawdzenie, jak to wygląda w innych krajach.

"W rządowych przetargach na sprzęt komputerowy w Niemczech i Portugalii dostawcy nie muszą przedstawiać certyfikatów TCO i EPEAT – wynika z wyjaśnień tamtejszych parlamentów uzyskanych na moją prośbę przez Kancelarię Senatu. Opinia ma ogromne znaczenie dla polskich producentów" – napisał senator na portalu X.

Z odpowiedzi parlamentu niemieckiego wynika, że w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju ekologicznego stosuje się kryteria potwierdzające przestrzeganie zasady DNSH.

„Kryteria te dotyczą przede wszystkim efektywności energetycznej, naprawialności i trwałości (poprzez dostępność części zamiennych i instrukcji), możliwości recyklingu oraz zakazu stosowania niektórych substancji niebezpiecznych (takich jak rtęć i kadm). Zgodność jest elastycznie potwierdzana poprzez deklarację producenta lub certyfikację zgodnie z równoważnymi normami ISO, dzięki czemu cele ekologiczne są osiągane bez konieczności stosowania określonych oznaczeń” – czytamy w odpowiedzi Bundestagu.

Ministerstwo Cyfryzacji upiera się jednak przy swoim. Zmienia się tylko argumentacja. W trakcie lipcowego posiedzenia Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii Rafał Rosiński, wiceminister cyfryzacji, na pytanie o zapisy przetargu odpowiedział, że „chodziło o spełnienie określonych norm w zakresie cyberbezpieczeństwa”. MC natomiast, w kolejnej korespondencji z PB napisało, że... „warunki przetargu dot. m.in. certyfikatów są tożsame z zapisami przetargów na zakup laptopów dla dzieci realizowanych w 2023 r.".

Rekomendacje organizacji branżowych

Dlaczego wymogi przetargu idą dalej niż rozporządzenie? Na to pytanie brak odpowiedzi. Wiadomo natomiast, że wymaganie ekocertyfikatów rekomendowała m.in. Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji (PIIT) - w trakcie prac nad rozporządzeniem i w kontekście przetargów na laptopy dla szkół ogłaszanych na zlecenie MC przez COAR w latach 2023 i 2025.
„Nasze postulaty koncentrowały się na zapewnieniu wysokiej jakości, bezpieczeństwa, trwałości oraz energooszczędności urządzeń. Wskazywaliśmy również na potrzebę stosowania uznanych międzynarodowo certyfikatów potwierdzających te cechy, takich jak właśnie EPEAT i TCO. W opinii PIIT certyfikaty te stanowią ważny element potwierdzający zgodność urządzeń z wymogami w zakresie jakości i zrównoważonego rozwoju” – wyjaśnia Andrzej Dulka, prezes izby, w odpowiedzi na pytania PB.

Zaznacza, że rekomendacje PIIT nie ograniczały się wyłącznie do kwestii certyfikatów, ale "stanowiły część kompleksowego, eksperckiego stanowiska PIIT dotyczącego sprzętu komputerowego wykorzystywanego w edukacji, obejmującego także propozycje w zakresie bezpieczeństwa, serwisowalności i efektywności energetycznej urządzeń".

Członkami PIIT są m.in. tajwański Acer, amerykański Dell i chińskie Lenovo. Te same firmy oraz amerykańskie HP (ale też polskie NTT System) należą do innej organizacji branżowej - Związku Cyfrowa Polska (ZCP). Organizacja przyznaje, że podczas konsultacji dotyczących pierwszej wersji rozporządzenia "wśród wielu innych postulatów i propozycji" zaproponowała "uwzględnienie powszechnie stosowanych certyfikatów jakości i bezpieczeństwa, takich jak: ISO 9001, ISO 14001, CE, EPEAT, TCO oraz MIL-STD-810H".

„Wymogi dotyczące certyfikatów, o których mowa w rozporządzeniu, stanowią powszechny standard jakości i bezpieczeństwa obowiązujący w całej Unii Europejskiej. Ich celem nie jest ograniczanie konkurencji, lecz zagwarantowanie, że sprzęt wykorzystywany w szkołach będzie trwały, bezpieczny i odporny na cyberzagrożenia, a uczniowie i nauczyciele będą korzystać z urządzeń spełniających najwyższe normy jakości oraz zgodnych ze standardami środowiskowymi” – napisał związek.