Miesiąc temu weszła w życie nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług (VAT). Zmiany przepisów są niekorzystne dla agentów świadczących usługi turystyczne na rzecz zagranicznych organizatorów turystyki. Nowelizacja wprowadziła nową definicję podstawy opodatkowania VAT-em agentów i zleceniobiorców, świadczących usługi na rzecz firm mających siedzibę poza granicami Polski. Wnikliwa lektura przepisów dowodzi, że ustawodawca niezbyt dokładnie przeanalizował wprowadzone przez siebie zmiany.
Szereg wątpliwości
Do art. 16 ustawy dodano ust. 1 a, który mówi, że gdy usługi turystyczne wynikające z umowy agencyjnej, zlecenia lub pośrednictwa świadczone są na rzecz zagranicznych firm turystycznych a zleceniodawca nie jest zarejestrowanym podatnikiem VAT i nie zapłacił podatku od tych usług, to podstawą opodatkowania VAT-em agenta działającego w Polsce jest kwota należna od całej wartości usługi turystycznej, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku, gdy zleceniodawca jest zarejestrowanym podatnikiem, ale nie zapłacił należnego podatku. Krótko mówiąc, agenci płacą teraz VAT od całkowitej wartości usługi turystycznej, a nie jedynie od marży, jak było do 26 marca 2002 r., czyli do zmiany przepisów.
Analizując ustawę można dojść do wniosku, że jasne jest tylko to, że w stosunku do agentów zmieniła się podstawa opodatkowania VAT. To tylko pozorna przejrzystość regulacji.
Wiele wątpliwości interpretacyjnych oraz praktycznych wynika ze sposobu określenia podstawy opodatkowania, przedmiotu opodatkowania, a także zasad dokumentowania wzajemnych rozliczeń finansowych między organizatorem imprezy, agentem oraz klientem.
Pojawiają się opinie, iż konsekwencją wprowadzenia nowej podstawy opodatkowania jest również zmiana przedmiotu opodatkowania. Oznaczałoby to, że w obecnym stanie prawnym obciążeniu podatkiem VAT nie powinna już podlegać usługa agencji, lecz sprzedaż usługi turystyki. Skoro bowiem prowizja nie jest już opodatkowana, należałoby również uznać, iż opodatkowaniu nie podlega usługa agencji.
Częstsze są jednak opinie, iż nowy przepis wcale nie zmienił przedmiotu opodatkowania i dlatego nadal mamy do czynienia z usługą agencji.
Znaki zapytania
Wątpliwości pojawiają się też przy analizie sposobu określenia podstawy opodatkowania. Ustawodawca określając w art. 16 ust. 1a podstawę opodatkowania nie posłużył się powszechnie stosowaną w ustawie o VAT nomenklaturą wyrażającą podstawę opodatkowania. Zgodnie z art. 15 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania (obrotem) jest kwota należna z tytułu sprzedaży towaru. Tymczasem art. 16 ust. 1a nie posługuje się określeniem „kwota należna z tytułu sprzedaży usługi turystyki”, lecz sformułowaniem „kwota należna od całej wartości usługi turystyki”. Może to sugerować, iż de facto podstawą opodatkowania powinna być nie wartość całej usługi turystyki (kwota należna z tytułu sprzedaży usługi turystyki), lecz pewna kwota należna od całej wartości usługi turystyki. Literalna wykładnia tego przepisu może prowadzić do wniosku, iż podstawą opodatkowania nie jest cała wartość usługi turystyki. Użyte sformułowanie: „kwota należna od całej wartości usługi turystyki” sugeruje, iż istnieją dwie różne i odmienne wielkości. Jedną jest „wartość usługi turystyki”, a drugą „kwota należna od tej wartości”. Wydaje się jednak, iż nie taka była intencja ustawodawcy. Tym niemniej aktualna treść przepisu pozwala na taką interpretację.
Ponadto warto podkreślić, iż ustawodawca nie określił, komu należy się ta kwota, agentowi, dającemu zlecenie czy też może Skarbowi Państwa.
Wiele problemów praktycznych rodzą niejasności w zakresie dokumentowania wzajemnych rozliczeń między agentem, zagranicznym organizatorem turystyki oraz klientem.
Faktury
Przede wszystkim pojawia się pytanie, czy agent powinien nadal wystawiać fakturę na rzecz zagranicznego organizatora turystyki, skoro prowizja agencyjna nie stanowi podstawy opodatkowania. Jeśli przyjąć pogląd, iż przedmiotem opodatkowania jest nadal usługa agencyjna, to należałoby uznać, że na agencie wciąż ciąży obowiązek wystawienia faktury. W tym momencie powstaje jednak kolejne pytanie, jaka wartość netto powinna być wykazana na wystawianej fakturze. W świetle obowiązujących przepisów możliwe są co najmniej dwa rozwiązania. Jednak każde z nich budzi wątpliwości. Po pierwsze, jako wartość netto można wskazać kwotę prowizji należnej agentowi. Takie jest bowiem wynagrodzenie przysługujące agentowi, a faktura VAT powinna wykazywać nie tylko kwotę podatku, ale również kwotę wynagrodzenia z tytułu wykonanej usługi. Jednak przy takim rozwiązaniu wartość netto i stawka podatku nie będą odpowiadały wartości podatku VAT. Po drugie jako kwotę netto można wskazać kwotę należną od wartości całej usługi turystycznej. W takim przypadku wartość podatku VAT będzie odpowiadała kwocie netto.
Taki sposób dokumentacji wywołuje jednak pewne wątpliwości na gruncie ustawy o podatku dochodowym, bowiem wartość całej usługi turystycznej (a nie kwota prowizji) może zostać uznana za przychód agenta. Jednocześnie powstaje wątpliwość, w jaki sposób i czy w ogóle na fakturze wykazywać kwotę prowizji należnej agentowi.
Ustawodawca nie określił zasad dokumentowania usług między dającym zleceniem a agentem. Nie została też uregulowana kwestia wystawiania przez agentów faktur na rzecz klientów, we własnym imieniu lub w imieniu zagranicznych organizatorów turystyki.
Apel do MF
Nowe zasady opodatkowania usług agencji dotyczących turystyki miały na celu „wyrównanie dysproporcji między podmiotami krajowymi i podmiotami zagranicznymi”. Zwiększając podstawę opodatkowania ustawodawca miał nadzieję, iż spowoduje to podwyższenie cen usług turystycznych sprzedawanych przez agentów.
Wątpliwe jest, czy ustawodawcy uda się osiągnąć zamierzony cel. Część firm może utrzymać obecne ceny usług. Jednak uderzy to w agentów, którzy na skutek tego otrzymają niższe wynagrodzenie. Wyższy VAT, który będą musieli odprowadzić, pochłonie część ich wynagrodzenia (prowizji).
Praktyka pokaże, czy rzeczywiście wprowadzone zmiany zapewniły równe szanse na rynku usług turystyki podmiotom krajowym i zagranicznym reprezentowanym w Polsce przez agentów. Zmiany przepisów odbiły się szerokim echem wśród agentów turystycznych. Niejasność niektórych regulacji potęguje ich niepokój. Wątpliwości mogłyby zostać rozwiane dzięki oficjalnej wykładni Ministerstwa Finansów.
Autor jest radcą prawnym, wspólnikiem w kancelarii Chałas, Wysocki i Partnerzy