Układy zbiorowe pracy to rodzaj porozumień społecznych, które zawierane są w rokowaniach pomiędzy pracodawcą a pracownikami, reprezentowanymi przez związki zawodowe.
Projekt ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych dostosowuje polskie prawo do unijnej dyrektywy w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej.
W ramach układów zbiorowych pracy można ustalić np. warunki pracy odmiennie, niż w przepisach Kodeksu pracy. Dotyczyć to może m.in. godzenia życia zawodowego z prywatnym, wdrażania nowych technologii, promowania równości płci, przeciwdziałania mobbingowi czy ochrony zdrowia psychicznego w miejscu pracy.
W komunikacie po posiedzeniu rządu podkreślono, że nowe przepisy mają ułatwić zawieranie oraz rejestrowania układów zbiorowych pracy, a tym samym ich promowanie i rozwój.
Zgodnie z projektem przygotowanym przez ministerstwo pracy, partnerzy społeczni będą mogli wspólne decydować, w jakim zakresie układ zbiorowy pracy może inaczej regulować warunki pracy niż przepisy ustawowe. Utrzymana zostanie tzw. zasada korzystności, która polega na tym, że ustalenia nie mogą być gorsze dla pracownika niż prawo pracy.
Według projektu zgłoszenie układu do Krajowej Ewidencji Układów Zbiorowych Pracy będzie odbywać się przez system teleinformatyczny. W ewidencji wpisane będą także porozumienia zbiorowe zawarte przez co najmniej dwóch pracodawców. Zgłoszenia w takim przypadku dokonuje jeden z nich lub organizacja pracodawców.
Projekt przewiduje też możliwość mediacji w razie sporu. Mediator dawałby gwarancję bezstronności i pomagał w osiągnięciu rozwiązań korzystnych dla obu stron.
W pierwszej wersji projektu - opublikowanej w kwietniu 2024 r. - przewidziano dwa okresy obowiązywania układu: 5 lat dla układu zakładowego oraz 10 lat dla układu ponadzakładowego. Jednocześnie zaznaczono, że strony układu będą mogły przedłużyć jego obowiązywanie odpowiednio o 5 lat dla układu zakładowego oraz 10 lat dla układu ponadzakładowego. Takie rozwiązanie - jak uzasadniano - miało na celu zwiększenie dynamiki rokowań i zachęcenie pracodawców do zawierania układów.
Według obecnego kształtu czas obowiązywania układu zbiorowego ma być elastyczny. To oznacza, że strony podejmujące negocjacje będą mogły wybrać zawarcie układu na czas określony, z możliwością przedłużania okresu jego obowiązywania. Możliwe będzie także zawarcie układu na czas nieokreślony.
Nowe przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.