Maciej Wierzchowiec, prawnik w Kancelarii Kopeć&Zaborowski
Kodeks spółek handlowych (K.s.h.) przewiduje dwie możliwości wyjścia wspólnika ze spółki osobowej: sprzedaż ogółu praw i obowiązków oraz wypowiedzenie umowy spółki. W doktrynie i orzecznictwie akceptuje się ponadto wystąpienie wspólnika ze spółki na mocy porozumienia wszystkich wspólników, przy czym to rozwiązanie nie jest bezsprzecznie akceptowalne. Pogląd niedopuszczający zawarcie takiego porozumienia zasadza się na argumencie o zamkniętym katalogu możliwości wyjścia wspólnika ze spółki osobowej uregulowanym w K.s.h.
Możliwość wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika spółki osobowej reguluje art. 61 § 1 K.s.h. Wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki, jeżeli zawarto ją na czas nieoznaczony. Nie przewidziano takiej możliwości w przypadku umowy zawartej na czas oznaczony. Wypowiedzenie musi być dokonane nie później niż na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Powstaje pytanie, czy istnieje możliwość skrócenia wyżej wskazanego półrocznego terminu.
Wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika ma charakter jednostronnej czynności prawnej. Nie jest zatem dopuszczalne, aby bez żadnej szczególnej podstawy prawnej takie jednostronne oświadczenie modyfikowało ustawowy 6-miesięczny termin. Niemniej, skrócenie tego terminu może zostać przewidziane w umowie spółki. Wynika to z art. 62 § 2 K.s.h., zgodnie z którym wierzyciel wspólnika może wypowiedzieć umowę spółki, korzystając z terminu krótszego niż 6-miesięczny, jeżeli możliwość taka została przewidziana w umowie spółki. Powszechnie przyjmuje się, że możliwość, o której mowa w omawianym przepisie, nie jest przeznaczona wyłącznie dla wierzyciela, ale może być zastrzeżona w umowie spółki również, a może przede wszystkim, dla samego wspólnika.
Należy ponadto wspomnieć, że za niedopuszczalne uznaje się wydłużenie 6-miesięcznego terminu w umowie spółki oraz całkowite wyłączenie możliwości wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika. Charakter przepisu art. 62 K.s.h. nie jest jednoznaczny, ale w większości przyjmuje się, że jest to przepis semiimperatywny. Mając na względzie cel regulacji, jakim jest ochrona wspólnika i umożliwienie mu opuszczenie spółki, nie zaś swoiste więzienie go w niej, należy opowiedzieć się za możliwością umownego skrócenia terminu.
Z art. 62 § 2 K.s.h. wywodzi się również dopuszczalność zawarcia wspomnianego porozumienia wszystkich wspólników, na mocy którego jeden z nich wyjdzie ze spółki. Przyjmuje się, że porozumienie to może zostać zawarte w dowolnym terminie, nawet jeżeli umowa spółki nie przewiduje skrócenia 6-miesięcznego terminu. Ponadto takie porozumienie może modyfikować ustawowe zasady rozliczenia udziału występującego wspólnika, które zostały uregulowane w art. 65 K.s.h. (por. postanowienie SO w Łodzi – XIII Wydziału Gospodarczego Odwoławczego z dnia 8 stycznia 2020 r., sygn. XIII Ga 658/19).