Istotnie szara strefa skurczyła się w 119 krajach na 131 przeanalizowanych przez EY. Na koniec 2023 r. jej udział w gospodarce światowej wyniósł 11,8 proc., natomiast w Polsce 9,7 proc.
- Ograniczenie szarej strefy jest szczególnie istotne obecnie, gdy rządy wielu krajów zmagają się z deficytem w finansach publicznych a ich potrzeby wydatkowe, m.in. w obszarze transformacji energetycznej i cyfrowej oraz obronności, są wyjątkowo wysokie. Redukcja szarej strefy i idący za tym wzrost dochodów państwa, mogą stanowić istotne wsparcie w tym obszarze. Dodatkowo mniejsza szara strefa umożliwia równiejszą konkurencję między firmami, zwiększa dostępne finansowanie, wzmacnia pozytywne normy społeczne oraz zaufanie do instytucji państwa – mówi Marek Rozkrut, główny ekonomista EY na Europę i Azję Centralną.
Eksperci tej firmy wskazują, że w 2023 r. roku nierejestrowana działalność gospodarcza była najmniejsza w państwach Ameryki Północnej oraz Europy Zachodniej, Północnej i Południowej a także na Bliskim Wschodzie. Mieściła się w przedziale 5-8,2 proc. PKB. Z kolei największa występowała w niektórych częściach Afryki i Azji Południowej, wahając się od 24,1 proc. do 41,6 proc. PKB.
Największy postęp w jej redukcji miał miejsce w Azji Zachodniej i Centralnej a najmniejszy w Azji Południowo-Wschodniej, regionie Pacyfiku i Afryki Południowej.
Jak na tle świata wypada Polska z szara strefą 9,7 proc. PKB?
- Nasz kraj w analizowanym okresie dynamicznie rozwijał się gospodarczo, a jego instytucje oraz relacje między firmami i państwem ulegały istotnym przemianom. Wiele z tych zjawisk przyczyniło się do obniżenia szarej strefy, zarówno poprzez ograniczenie bodźców, jak i możliwości prowadzenia nieraportowanej działalności. W długim okresie, polepszeniu uległa ogólna efektywność rządu i administracji. Zmieniły się także postawy społeczne na mniej sprzyjające szarej strefie. Ponadto ewolucja sytuacji gospodarczej, szczególnie kondycji i struktury rynku pracy, ograniczały rolę nierejestrowanej pracy i działalności – wskazuje Michał Kowalczuk, menedżer w EY.
Autorzy raportu podkreślają, że najchętniej pokusie prowadzenia nierejestrowanej działalności ulegają mniejsze firmy oraz osoby o niższych dochodach.
Wskazują na pięć działań najskuteczniej redukujących te patologię. Należą do nich: zwiększenie zaufania podatników do administracji publicznej i systemu podatkowego, ograniczanie liczby niezarejestrowanych przedsiębiorstw, wykorzystanie dostępnych technologii w celu efektywnego wykrywania nieprawidłowości podatkowych, wspieranie współpracy międzyrządowej.
Szara strefa to część PKB która nie jest raportowana bo obejmuje ukrytą działalność przedsiębiorców, podkreślają autorzy raportu. Składa się na nią wiele zachowań jak np. unikanie podatków poprzez niewydawanie paragonów czy składek na ubezpieczenie społeczne (tzw. praca na czarno), nierejestrowany handel ale także produkcja narkotyków.