W Ministerstwie Sprawiedliwości toczą się prace nad kompleksową zmianą prawa upadłościowego i naprawczego. Planuje się, że rząd zajmie się nią w czwartym kwartale tego roku — dowiedzieliśmy się w resorcie sprawiedliwości.
Jest też bardzo prawdopodobne, że w przygotowywanej już nowelizacji zostanie uwzględniony wyrok Trybunału Konstytucyjnego (TK), wydany w połowie tego miesiąca i związane z nim zalecenia dla ustawodawcy, dotyczące możliwości zwolnienia dłużnika z kosztów sądowych w postępowaniu upadłościowym. Resort sprawiedliwości jeszcze nie ma propozycji szczegółowych rozwiązań w tej sprawie.
Orzeczenie wydano 15 maja i na razie znane jest tylko jego ustne uzasadnienie. Sam wyrok został natomiast ogłoszony w Dzienniku Ustaw 24 maja. Trybunał orzekł w nim, że art. 32 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji w zakresie, w jakim dotyczy dłużników będących spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością.
Takie rozstrzygnięcie zapadło w związku z pytaniem prawnym Sądu Okręgowego we Wrocławiu X Wydział Gospodarczy dotyczącym braku możliwości zwolnienia takich dłużników z opłaty sądowej w postępowaniu upadłościowym.
W ocenie TK zakwestionowany przepis zmusza sąd upadłościowy do zwrotu nieopłaconego wniosku dłużnika o ogłoszenie upadłości bez merytorycznego rozpatrzenia, nawet gdyby sąd dostrzegał zasadność takiego wniosku.
Tym samym ograniczono arbitralnie jego prawo do sądu w pewnych sytuacjach. Trybunał podkreślił, że przyczyny ubiegania się przez dłużnika o zwolnienie z kosztów sądowych mogą być od niego niezależne i ustawodawca nie powinien wszystkich tych sytuacji oceniać tak samo, przypisując niejako winę wszystkim dłużnikom.
W ocenie sądu wrocławskiego i TK to sąd powinien w konkretnej sprawie rozstrzygać, czy dany podmiot zasługuje na zwolnienie z kosztów sądowych — z uwzględnieniem przesłanek określonych przez ustawę oraz fundamentalnej roli prawa do sądu w społeczeństwie demokratycznym, ale także z uwzględnieniem ryzyka, które obciąża każdego, kto realizuje przedsięwzięcie gospodarcze.
TK orzekł o niezgodności z konstytucją zakwestionowanego przepisu tylko wobec dłużników będących spółkami z o.o.
Takiego dłużnika dotyczyło bowiem pytanie prawne. Nie usunięto więc ryzyka niekonstytucyjności tego artykułu wobec innych dłużników, którzy są zobowiązani ustawowo do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości i ubiegają się o zwolnienie od kosztów sądowych.
Dlatego trybunał wskazał, że sytuacja wymaga niezwłocznej interwencji ustawodawcy.
Opłaty w postępowaniu upadłościowym, układowym i naprawczym
Opłata stała — 1000 zł, pobierana od:
wniosku o ogłoszenie upadłości; wniosku zarządcy zagranicznego w przedmiocie uznania zagranicznego postępowania upadłościowego.
Opłata stała — 200 zł, pobierana od:
wniosku o wszczęcie postępowania naprawczego, wniosku o wszczęcie wtórnego postępowania upadłościowego, zażalenia na postanowienia wydane w postępowaniu upadłościowym i naprawczym, sprzeciwu co do uznania lub odmowy uznania zgłoszonych wierzytelności,
wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.
Opłata stała — 100 zł, pobierana od:
zarzutów przeciwko układowi i przeciwko planowi podziału, wniosku o uchylenie lub zmianę układu, wniosku o uchylenie lub zmianę orzeczenia o uznaniu zagranicznego postępowania upadłościowego, wniosku w sprawie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Art. 74 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.