Technologia blockchain to rozwijające się od kilkunastu lat rozwiązanie informatyczne służące do przesyłania i przechowywania danych o transakcjach w ramach jednej sieci. Innymi słowy, jest to swoista cyfrowa księga transakcyjna. Sama nazwa (ang. blockchain – łańcuch bloków) nawiązuje do sposobu organizacji danych, czyli listy połączonych ze sobą bloków zawierających informacje o operacjach.
Kluczową cechą tego systemu jest jego bezpieczeństwo. Pojedyncze bloki zawierają w sobie odwołania do poprzednich elementów łańcucha, co sprawia, że nie jest możliwa zmiana szczegółów transakcji bez ingerencji w cały proces. Oprócz tego istotna jest przejrzystość rozwiązania — każdy użytkownik sieci ma zagwarantowany równy dostęp do danych. Związane z tym rozproszenie dostępu sprawia, że blockchain jest odporny na wszelkiego rodzaju fałszerstwa. Bloki są również dodatkowo zabezpieczone przy wykorzystaniu kryptografii.
Technologia dla wielu branż
Pierwszym i najszerzej znanym zastosowaniem blockchainu są kryptowaluty. Do najbardziej popularnych należą Bitcoin oraz Ethereum. Eksperci podkreślają jednak, że ta technologia ma dużo większy potencjał, który już teraz wykorzystują przedsiębiorstwa na całym świecie, a jej rozwój w najbliższych latach znacznie przyspieszy. Dane z raportu przygotowanego przez firmę Gartner wskazują, że wartość dodana związana z technologią blockchain osiągnie do 2025 r. 176 mld USD, a w 2030 r. przekroczy 3,1 bln USD. Nad tematem pochyliła się również Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji (PIIT) w tegorocznej publikacji „Blockchain w Polsce”. Czytamy w niej, że „z punktu widzenia technologicznego blockchain jest jeszcze na wczesnym etapie rozwoju, ale jego zmiany następują niezwykle dynamicznie. Każdy miesiąc przynosi wiadomości o powstaniu nowych platform, które przełamują kolejne bariery skalowalności i wydajności, przy jednoczesnym obniżeniu kosztów eksploatacji”.
W jakich branżach może znaleźć zastosowanie ta technologia? Eksperci wymieniają wiele sektorów, m.in finansowy, bankowość, ubezpieczenia, telekomunikację, łańcuchy dostaw, handel, a także sektor publiczny oraz opiekę zdrowotną. Blockchain pomaga w automatyzacji i odtwarzaniu procesów manualnych w przestrzeni wirtualnej.
– Dobrym przykładem zastosowania blockchainu jest łańcuch dostaw. Technologia pomaga odwzorować i porządkować procesy pomiędzy różnymi organizacjami. Wykorzystuje pokrewne technologie, jak RFID, by stworzyć ekosystem, w którym wiele kroków łańcuchu dostaw jest automatyzowanych – mówi Rafał Dziedzic, ekspert od blockchainu w PIIT.
Ważną branżą, na którą technologia blockchain może mieć duży wpływ, jest sektor finansowy. Kluczową i najbardziej widoczną zmianą dla niej może być szybkość przeprowadzanych transakcji, dzięki tzw. technologii stablecoin – rozwiązania na pograniczu kryptowalut i tradycyjnych finansów. Eksperci podkreślają jednak, że blockchain w kontekście usług i produktów finansowych jest jeszcze na wczesnym etapie rozwoju.
- Takie rozwiązania oczywiście istnieją, np. w ramach segmentu projektów DeFi, brakuje jednak konkretnych przykładów firm z branży, które je wykorzystują. Rozwiązania oparte na technologii blockchain potencjalnie mogą ułatwić tradycyjnym instytucjom finansowym udostępnianie swoich produktów i usług firmom zewnętrznym, aby te mogły je bezpośrednio zagnieździć w swoich aplikacjach, nie ponosząc np. kosztu pozyskania licencji lub rozwoju pełnych rozwiązań IT – mówi Łukasz Wiśniewski, product owner zespołu blockchain w PKO Banku Polskim.
Poznaj program konferencji online “CFO Excellence 2023”, 19 stycznia 2023 >>
Zyskaj na blockchainie
Przedsiębiorstwa decydujące się na inwestycje w rozwiązania oparte na blockchainie mogą liczyć na wiele korzyści. Są one związane z cechami odróżniającymi te narzędzia od tradycyjnych technologii. Należą do nich przede wszystkim niezmienność, trwałość oraz bezpieczeństwo danych. Dobrze obrazuje to przykład tzw. smart contracts (ang. inteligentne kontrakty), czyli kontraktów pomiędzy firmami, zapisanymi w formie kodu komputerowego. Mają one za zadanie nie tylko ustalenie warunków umowy, ale również ich wykonanie. Dzięki wykorzystaniu technologii blockchain ustalenia zawarte w kontrakcie nie mogą być zmienione ani odwołane, więc są automatycznie wykonywane.
- Smart contracts dają przede wszystkim pewność przeprowadzenia określonego procesu według z góry określonych zasad. Jeżeli ustalimy że na przykład programowalne tokeny, np. reprezentujące PLN, mają być przez 10 lat zablokowane, to w teorii taka cyfrowa skarbonka jest dużo bardziej wiarygodna, skuteczna i bezpieczniejsza niż ta fizyczna – mówi Łukasz Wiśniewski.
- Do korzyści związanych ze smart contracts należy m.in. eliminacja pośredników. W przypadku tradycyjnych kontraktów pośrednicy są wykorzystywani w celu weryfikacji transakcji i potwierdzenia zgodności umowy ze stanem faktycznym. Dzięki zastosowaniu technologii blockchain jest to zautomatyzowane, co przekłada się również na obniżkę kosztów – dodaje Rafał Dziedzic.
To właśnie automatyzacja może być kluczowym czynnikiem dla firm, które zastanawiają się nad zainwestowaniem w blockchain. Przekłada się ona na zmniejszenie kosztów, eliminację błędów ludzkich i zwiększenie szybkości procesów.
Ryzyko i wyzwania
Trzeba jednak pamiętać o wyzwaniach i potencjalnym ryzyku związanym z korzystaniem z blockchainu w swojej organizacji. Duże znaczenie ma tu czynnik ludzki. Kod pisany jest przez programistów, którzy mogą popełniać błędy. Dane zawarte w smart kontrakcie są nieodwracalne, dlatego konsekwencje pomyłek mogą być bardzo poważne.
„Programy opisujące inteligentne kontrakty pisane są przez ludzi i mogą zawierać błędy, czasami o katastrofalnych skutkach. Kontrakt jest zapisywany na blockchainie, więc nie może być zmieniony, ponadto będzie widoczny dla każdego uczestnika sieci. Nie można założyć, że wszyscy uczestnicy sieci są uczciwi. Mogą być wśród nich hakerzy, którzy wykorzystają słabości w kodzie, a raz uruchomiony inteligentny kontrakt nie może zostać zatrzymany” – czytamy w raporcie PIIT.
Kolejne ryzyko związane jest z jakością danych. Są one zapisywane w kodzie w sposób nieodwracalny, dlatego zawsze przed uruchomieniem kontraktu trzeba upewniać się o ich poprawności. Należy też wspomnieć o wysokich kosztach samego wdrożenia technologii. Oczywiście - w długofalowej perspektywie - blockchain raczej przyniesie zyski, ale początkowe wydatki dla niektórych przedsiębiorców mogą być barierą.
Ważnym problemem, który należy podkreślić, jest niepewny status prawny niektórych rozwiązań korzystających z technologii blockchain. Przykładowo inteligentne kontrakty nie są obecnie regulowane przez rządy i oficjalnie nie stanowią umowy prawnej. Sytuacja w tym obszarze jednak powoli się zmienia, dzięki inicjatywom takim jak np. Digital Finance Package (ang. pakiet cyfrowych finansów), przyjęty przez Komisję Europejską w 2020 r. „Wdrażając rozwiązania z wykorzystaniem publicznych blockchainów, nierzadko będziemy stawać przed wyzwaniami prawnymi narzucanymi przez tradycyjne regulacje, nieprojektowane z uwzględnieniem tej technologii, takie jak m.in. RODO” – podkreślają eksperci w raporcie PIIT.
Eksperci są przekonani, że blockchain będzie się szybko rozwijał i znajdował coraz więcej zastosowań w kontekście biznesowym.
- Choćby rynek finansowy powie „sprawdzam” potencjałowi wykorzystania tej technologii. Przy czym będzie on głównie oceniany przez pryzmat użyteczności biznesowej, a nie możliwości technicznych czy prawnych – mówi Łukasz Wiśniewski.