Dlaczego biznes chce wprowadzenia e-weksla

Materialna forma weksla nie spełnia już oczekiwań uczestników obrotu gospodarczego, klientów instytucji finansowych i wielu podmiotów zaufania publicznego. Jest bowiem niedostosowana do obecnych czasów i potrzeb podmiotów korzystających z tej formy zabezpieczania zobowiązań. Zwraca na to uwagę Rada Przedsiębiorczości, apelując o podjęcie przez rząd prac legislacyjnych nad umożliwieniem wystawiania weksli także w formie elektronicznej.

Plusy, minusy

Rada twierdzi, że stosowanie tradycyjnej formy papierowej stało się potencjalnie niebezpieczne z uwagi na pojawienie się w obrocie prawno-gospodarczym technologii fałszujących podpisy w sposób nieodróżnialny od odręcznego. Proponowane rozwiązanie może zminimalizować uciążliwości związane z posługiwaniem się materialnym dokumentem, a jednocześnie zapewnić bezpieczną, wiarygodną i trwałą identyfikację wystawcy oraz dalszych nabywców i zbywców weksla, a także jego integralność i niezmienność. Według organizacji przedsiębiorców, wprowadzając e-weksel, na początku można umożliwić równoległe funkcjonowanie obu form i pozostawić stronom transakcji swobodę wyboru.

– Chociaż zdaniem niektórych weksel to przestarzała forma zabezpieczenia zobowiązań, to jednak nadal jest często stosowana, co zdaje się przemawiać za wprowadzeniem jego elektronicznej formy, by ułatwić i przyśpieszyć jego wystawienie – mówi Marta Olkowicz, prawniczka z działu prawa dla biznesu w Kancelarii Kopeć Zaborowski.

Katarzyna Zimolzak, doradca podatkowy i aplikantka radcowska w Kancelarii Żuk Pośpiech, zwraca uwagę, że fizyczne przekazywanie weksli papierowych między stronami jest czasochłonne, mogąc prowadzić do opóźnień w płatnościach. Elektroniczne pozwoliłyby na szybsze przetwarzanie dokumentów i ich autoryzację przez przedsiębiorców, przyspieszając cały proces zapłaty i dostęp do pieniędzy. Poza tym przyniosłyby redukcję kosztów związanych np. z drukiem, dostarczaniem i przechowywaniem papierowych dokumentów.

– Przechowywanie i zarządzanie papierowymi wekslami może być uciążliwe, zwłaszcza w przypadku wielu transakcji. Elektroniczne mogą być przechowywane w bezpieczny sposób w cyfrowej formie, co ułatwia zarządzanie dokumentami i umożliwia szybki dostęp do potrzebnych informacji. Oprócz tego, w dzisiejszym cyfrowym środowisku biznesowym, firmy coraz częściej wykorzystują technologie do usprawniania procesów. Wprowadzenie e-weksli byłoby zgodne z tym trendem i umożliwiło integrację z innymi systemami finansowymi i księgowymi – podkreśla Katarzyna Zimolzak.

Wyzwania do opanowania

Rada Przedsiębiorczości przypomina, że pomysł nie zrodził się teraz. Prace eksperckie nad nim, w tym analizy prawne, trwają od kilku lat. Ich efektem było m.in. opracowanie koncepcji e-weksla przez międzyśrodowiskowy zespół zadaniowy „Od papierowej do cyfrowej Polski” z grupy roboczej ds. rejestrów rozproszonych i blochchain, powołany przez przewodniczącego Komitetu Rady Ministrów ds. Cyfryzacji w październiku 2018 r. Zaproponowano także zmiany prawa, głównie kodeksów cywilnego i postępowania cywilnego, a także rozporządzenia ministra sprawiedliwości dotyczącego urzędowania sądów, bo tego wymagałoby uznawanie ważności weksla na elektronicznym nośniku i skuteczności obrotu nim w środowisku cyfrowym. Do sądów bowiem należy rozpatrywanie spraw o zapłatę weksli niewykupionych w terminie.

Wynikające z tych prac rekomendacje zostały zaakceptowane przez ministra cyfryzacji i zgodnie poparte przez rynek, także finansowy i technologiczny.

„Niestety, mimo wydawałoby się powszechnego konsensusu w tej sprawie, z niezrozumiałych powodów proces legislacyjny do dzisiaj nie został podjęty” – stwierdza w swoim stanowisku Rada Przedsiębiorczości.

– Wydaje się, że wystawianie weksli w formie elektronicznej w obecnych czasach, w których istnieją podpisy elektroniczne, bankowość elektroniczna oraz możliwość załatwienia wielu spraw urzędowych w formie online, wydaje się naturalną koleją rzeczy. Jednak na pewno wprowadzenie tego rozwiązania wymaga np. dokładnej analizy Prawa wekslowego, czyli czy ta ustawa w obecnym brzmieniu na to pozwala. Powstała prawie 100 lat temu i była nowelizowana zaledwie kilkukrotnie – zwraca uwagę prawniczka z Kancelarii Kopeć Zaborowski.

Wyjaśnia, że Kodeks cywilny w art. 78 [1] par. 2 uznaje oświadczenie woli złożone elektronicznie za równoważne ze złożonym pisemnie. Przyznaje przy tym, że choć e-weksel może budzić obawę o bezpieczeństwo, to obecnie – z uwagi na postęp technologiczny – forma papierowa także nie jest już tak bezpieczna jak jeszcze kilkanaście lat temu. Marta Olkowicz – podobnie jak Rada Przedsiębiorczości – wskazuje, że podrobienie tradycyjnego podpisu jest możliwe w sposób sugerujący złożenie go przez właściwą osobę. Również Katarzyna Zimolzak mówi o takich zagrożeniach – fałszerstwie, kradzieży lub utracie dokumentu.

Co z bezpieczeństwem

– Oczywiście ofiarą oszustwa czy nadużycia można stać się również przy stosowaniu e-weksla. Jego wysyłka za pośrednictwem mejla lub popularnych obecnie komunikatorów może spowodować powstanie wielu kopii dokumentu i tym samym zwielokrotnić zobowiązania z niego wynikające, co nie jest możliwe przy stosowaniu weksla papierowego. Jednak warto podkreślić, że obecna technologia umożliwia przekaz elektroniczny w dużo bezpieczniejszy sposób – zaznacza przedstawicielka Kancelarii Kopeć Zaborowski.

Podobnie twierdzi Katarzyna Zimolzak. Jej zdaniem do ochrony e-weksli można wykorzystywać np. kryptografię, podpis cyfrowy i autoryzację kilkuetapową.

– Tak można zmniejszyć zagrożenia. To jednak wymaga podjęcia odpowiednich prac i przygotowania systemu zapewniającego bezpieczny obrót. Konieczne jest także wprowadzenie przepisów odnoszących się do tych kwestii – podkreśla Katarzyna Zimolzak.

Marta Olkowicz uważa, że w myśl postulatów Rady Przedsiębiorczości ustawodawca mógłby pozostawić stronom transakcji możliwość wyboru podpisania weksla w postaci tradycyjnej lub elektronicznej. Każdy miałby szansę wybrać tę, którą uzna za bezpieczniejszą.

– Przedsiębiorcy mają uzasadnione powody, by domagać się dopuszczenia elektronicznych weksli jako alternatywnej opcji dla tradycyjnych. Szybkość, efektywność, oszczędność, bezpieczeństwo i zgodność z technologicznymi trendami to kluczowe argumenty za tym przemawiające – twierdzi Katarzyna Zimolzak.