W 2017 r. polska spółka Atal trafiła na czarną listę funduszu inwestycyjnego Norwegii za to, że na budowach w Polsce zatrudniała pracowników z Korei Północnej, eksploatowanych przez reżim komunistyczny w ich kraju. Aby znów móc korzystać z finansowania Norwegów, spółka odesłała Koreańczyków do domu i rzeczywiście od marca tego roku kara została zdjęta.
Na początku kwietnia S&P Dow Jones Indices ogłosiło usunięcie największego indyjskiego operatora portowego ze swojego indeksu z powodu interesów, jakie ta firma robi w Mjanmie, której wojskowa junta jest oskarżana o liczne naruszenia praw człowieka.
Takich doniesień z rynków pojawia się coraz więcej i to zarówno jeśli chodzi o inwestycje, jak i strategie firm. W zachodnich serwisach informacyjnych wszystkie trafiają do słowa kluczowego oznaczanego skrótem ESG.
Nazywają to inwestowaniem odpowiedzialnym społecznie, etycznym inwestowaniem, inwestowaniem zielonym albo zrównoważonym. Eksperci uważają, że to druga strona medalu, jakim jest CSR, czyli biznes odpowiedzialny społecznie. Etyczna działalność jest dziś nie tylko powodem do pochwalenia się klientom, ale przede wszystkim must have wymaganym przez inwestorów.
Pryncypia odpowiedzialnego inwestowania
Dziedzin etycznej działalności biznesowej jest kilka i grupują się wokół trzech angielskich słów tworzących skrót ESG, czyli environment (środowisko), social (społeczeństwo) i governance (ład korporacyjny, zarządzanie). Pokrywają się ze sformułowanymi przez ONZ zasadami odpowiedzialnego inwestowania (Principles for Responsible Investment), wokół których powstał rodzaj międzynarodowego porozumienia inwestorów pod auspicjami ONZ. Dotychczas podpisało się pod nimi 7 tys. inwestorów instytucjonalnych ze 135 krajów, w tym czworo z Polski (Resource Partners, CVI, Abris Capital Partners i Innova Capital). Zadaniem PRI jest wspieranie sygnatariuszy „we włączaniu tych czynników do ich decyzji inwestycyjnych i własnościowych”. Najprościej mówiąc – chcą inwestować tylko w działania lub podmioty dbające o środowisko, szanujące ludzi bez względu na rasę, płeć, pochodzenie itp. oraz zarządzane w sposób etyczny.
Poznaj program konferencji online “Regulacje ESG dla instytucji finansowych” >>
Zdaniem Mai Gojtowskiej, ekspertki ds. rynku pracy i relacji pracowniczych, to objaw tendencji określanej mianem being good – bycia dobrym.
– Kiedyś etyka biznesu czy ład korporacyjny były tylko hasłami, za którymi szło niewiele konkretów. Dziś są to sprawy ważne i zarówno jako pracownicy, jak i konsumenci czy klienci czujemy potrzebę pewnej misji, poszanowania zasad, dbania nie tylko o zyski – uważa Maja Gojtowska.
„Firmy inwestujące zakładają, że firmy wdrażające znaczące polityki środowiskowe, społeczne i dotyczące ładu korporacyjnego są z natury lepiej połączone i odporniejsze niż ich konkurencja” – podkreśla z kolei Invest Think w swoim raporcie na temat ESG.
Environment, czyli środowisko
Pierwszą i najbardziej charakterystyczną dla ESG dziedziną jest szeroko rozumiana ochrona środowiska naturalnego. Często się zdarza, że ESG jest wręcz utożsamiane z zielonym biznesem. Nie chodzi tylko o firmy domyślnie wpisujące się ekologię (energetyka wiatrowa, fotowoltaika czy ekożywność), lecz o wszelkie działania biznesowe będące wyrazem troski o środowisko. Ekologia nie jest już fanaberią czy branżą, lecz koniecznością i tendencją widoczną w każdej dziedzinie życia gospodarczego.
Przejawia się to również w strategiach obieranych przez największe podmioty inwestycyjne, które coraz liczniej ogłaszają, że będą lokowały powierzone im fundusze wyłącznie w tzw. zielone aktywa. Według Bloomberga tylko w 2020 r. wartość wyemitowanych przez firmy czy rządy zielonych obligacji wyniosła aż 490 mld USD, w tym roku urośnie jeszcze bardziej. Sam Nordea Bank zapowiedział utworzenie funduszu o wartości 450 mld USD, które będzie inwestować w aktywa ESG na rynkach wschodzących.
Dlatego coraz więcej firm z miejsc dotychczas niekojarzonych z ekologią decyduje się na emisję zielonych obligacji, z których chcą potem finansować swoje działania prośrodowiskowe.
Social, czyli działania społeczne
Drugi element składowy skrótu ESG, czyli słowo social, prowadzi do działań biznesowych związanych z zaangażowaniem społecznym. Tu mieszczą się przede wszystkim kwestie równego traktowania ludzi (pracowników, klientów, dostawców) i sprawy związane ze społecznym kontekstem funkcjonowania firmy. Wśród przykładów można wymienić zaangażowanie firm w walkę z homofobią (tęczowe torby od IKEA) czy z wykluczaniem ze względu na przynależność etniczną.
Aby uniknąć kłopotów z odbiorem swoich produktów przez USA, chińska firma Daqo New Energy Corp., produkująca elementy paneli fotowoltaicznych, w zeszłym tygodniu wpuściła do swojej fabryki reporterów, by udowodnić, że jej pracownikami są także Ujgurzy – wyznająca islam grupa etniczna w Chinach, którą – według doniesień medialnych – prześladuje rząd ChRL. Ich dyskryminacja przez rdzennych Chińczyków jest potępiana przez Zachód, w tym inwestorów zagranicznych.
– Firmy coraz częściej czują, że muszą zabierać głos również w sprawach społecznych. Na naszym podwórku wyraźnie pokazały to reakcje solidarności różnych marek obecnych w Polsce z październikowym Strajkiem Kobiet – twierdzi Maja Gojtowska.
Governance, czyli zarządzanie i ład korporacyjny
Ściśle z elementem społecznym wiąże się też ostatni element skrótu ESG – governance – tłumaczony jako zarządzanie i ład korporacyjny. Chodzi o dobre praktyki stosowane w firmach w odniesieniu do pracowników czy klientów. Wymienione praktyki antydyskryminacyjne także się w to wpisują. Aby więc zyskiwać w oczach potencjalnych inwestorów, firmy coraz częściej chwalą się parytetami płciowymi w swoich kadrach, dbaniem o dobrostan pracowników czy zatrudnianiem niepełnosprawnych.
Ciekawym przykładem może być informacja, jaka w połowie marca napłynęła ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Władze poinformowały, że będą wymagały, by spółki giełdowe zatrudniały w zarządzie przynajmniej jedną kobietę. Od początku kwietnia, kiedy to rozporządzenie weszło w życie, kobiety jako menedżerów zatrudniło już 16 firm w ZEA, mimo to – jak zauważa Bloomberg – wskaźnik obecności kobiet w zarządach arabskich firm ledwie drgnął. Aż 96 proc. tamtejszych menedżerów stanowią mężczyźni. Determinacja, z jaką władze przystąpiły do zmiany tych kulturowych zachowań, świadczy o wadze i pieniądzach związanych z dobrymi praktykami w zarządzaniu egzekwowanymi przez Zachód.
Popularność rozwiązań i inwestycji z dziedziny ESG rośnie mimo pandemii, albo – jak uważa Maja Gojtowska – raczej dzięki niej.
– Tendencja bycia dobrym, czyli działania równościowe i ekologiczne, była widoczna jeszcze przed pojawieniem się koronawirusa, jednak wstrząs, jakim był dla gospodarki wybuch pandemii na świecie, tylko ją przyspieszył. Upadł królujący wcześniej mit gigantyzmu, tak trafnie opisany przez holenderskiego ekonomistę Geerta Noelsa. Wcześniej wyznacznikiem opłacalności było przecież szybciej, więcej, taniej, co jego zdaniem doprowadziło do wypaczenia zachodnich systemów gospodarczych. Pandemia przyspieszyła wzrost świadomości tych niedobrych mechanizmów i zaostrzyła oczekiwania społeczne związane z etyczną działalnością firm na różnych polach – twierdzi Maja Gojtowska.