W Polsce działają ponad 2 miliony firm rodzinnych, czyli biznesy zarządzane przez członków rodzin. Są to zarówno małe, średnie, jak i duże przedsiębiorstwa. W wielu z nich trwa szukanie skutecznych i najkorzystniejszych metod sukcesji, czyli przekazania sterów następcom. Przy rozważaniu najlepszych modeli jej finansowania firmy rodzinne mogą korzystać z narzędzi, jakie oferuje rynek finansowy.
Fundusze private debt
Magdalena Śniegocka, dyrektor inwestycyjna w CVI Dom Maklerski, podkreśla, że planowanie sukcesji to de facto poszukiwanie jej finansowania.
- Jej planowanie w firmach rodzinnych jest szczególnym wyzwaniem, niezależnie od tego, czy mówimy o finansowaniu sukcesji w ramach kolejnego pokolenia rodziny, poprzez wykup menedżerski czy też chodzi o przygotowanie spółki do sprzedaży dla inwestora zewnętrznego. Jedną z kluczowych kwestii jest znalezienie źródeł kapitału, które umożliwią harmonijną zmianę właścicielską - stwierdza Magdalena Śniegocka.
Zaznacza, że proces sukcesji łączy się często z koniecznością uporządkowania struktury właścicielskiej poprzez wyjście wspólników, którzy nie chcą już być aktywni. To z kolei pozwala na pozostawienie w strukturze lub na wprowadzenie do niej udziałowców, którzy chcą w ramach sukcesji przejąć przedsiębiorstwo i faktycznie nim zarządzać.
- W rzeczywistości przekazywanie sterów biznesu następnemu pokoleniu zazwyczaj odbywa się w sposób, który nie uwzględnia korzyści finansowych założyciela firmy. W ten sposób, zupełnie niepotrzebnie, nestor pozbywa się głównego aktywa, które stanowiło podstawę jego dochodu i majątku. W takich sytuacjach użytecznym narzędziem do pozyskania pieniędzy na wypłatę dywidendy dla nestora jako elementu rozliczenia może być finansowanie private debt. Umożliwia ono zamianę wartości przedsiębiorstwa na gotówkę bez konieczności zbywania udziałów. Dzięki temu kontrola nad firmą nadal pozostaje w rękach rodziny, a zobowiązania finansowe wobec nestora spłaca przedsiębiorstwo – wyjaśnia Magdalena Śniegocka.
Rozwój po sukcesji
Finansowanie private debt wykorzystuje głównie instrumenty dłużne, co pozwala firmom na pozyskanie kapitału przy jednoczesnej ochronie ich struktury udziałowej przed rozwodnieniem. W ocenie ekspertki z CVI ta opcja pozwala nie tylko na sfinansowanie uporządkowania struktury właścicielskiej. Może być również źródłem kapitału po sukcesji, umożliwiając dalszy rozwój spółki. Warunki finansowania są w każdym przypadku dostosowywane indywidualnie do potrzeb danego przedsiębiorstwa i uwzględniają unikalne potrzeby danej transakcji.
- W odróżnieniu od funduszy private equity, private debt pełni rolę inwestora pasywnego. Przed sfinalizowaniem transakcji z przedstawicielami spółki ustalane są szczegóły dotyczące raportowania wskaźników finansowych i operacyjnych. W praktyce finansowanie private debt wspiera przedsiębiorstwa poprzez kapitał i doświadczenie, jednak ostateczna decyzja i kontrola nad biznesem pozostaje w rękach właścicieli firmy – podkreśla Magdalena Śniegocka.
Dodaje, że w odróżnieniu od kredytów bankowych fundusz private debt nie wymaga regularnych spłat kapitału. Dla firmy rodzinnej to istotna korzyść, ponieważ elastyczny harmonogram spłat pozwala na inwestowanie kapitału obrotowego w rozwój.
- Przedsiębiorstwa rodzinne zainteresowane pozyskaniem finansowania w formie private debt powinny odpowiednio przygotować się do rozmowy z inwestorem. Bardzo ważne jest dostarczenie szczegółowych informacji o profilu działalności i charakterze prowadzonego biznesu, najlepiej w formie biznesplanu lub memorandum informacyjnego – zwraca uwagę Magdalena Śniegocka.
Zaznacza, że w procesie oceny inwestycji dla inwestora priorytetowe są przepływy pieniężne firmy i jej zdolność do obsługi zadłużenia. Te aspekty są ważne zarówno ze względu na dopasowanie warunków finansowania do możliwości firmy, jak i oceny wiarygodności planowanych ścieżek wyjścia z inwestycji w ustalonym horyzoncie czasowym. W kontekście oceny modelu biznesowego firmy inwestorzy private debt zwracają uwagę na jego przewidywalność i powtarzalność oraz zabezpieczenia finansowe. W tym przypadku, w odróżnieniu od kredytów bankowych, nie zawsze wymagane są twarde zabezpieczenia w postaci nieruchomości. Dla spółek z sektora usług lub nieposiadających znaczących aktywów trwałych mogą to być na przykład udziały lub długoterminowe kontrakty.
Weź udział w “IV Forum na Wzgórzach - Biznes Rodzinny”, 23-24 maja, Ostróda >>
Wykup menedżerski i sprzedaż
Gdy właściciel firmy rodzinnej nie może przekazać kontroli nad nią kolejnemu pokoleniu, rozwiązaniem może być wykup menedżerski przez członków zespołu zarządzającego firmą, lecz niepozostających w rodzinnych relacjach z właścicielem, lub przez innych pracowników przedsiębiorstwa albo grupę zewnętrznych menadżerów. Tego typu transakcje też mogą być finansowane przez fundusze private debt. Maja Jabłońska, radca prawny w Grant Thornton, uważa, że wykup menedżerski w procesie sukcesji to warta uwagi strategia. Daje ona możliwość zakupienia lub przejęcia udziałów albo całkowitego kontrolnego pakietu akcji firmy od obecnych właścicieli.
- Proces ten jest szczególnie istotny w sytuacjach, gdy właściciele firmy decydują się na wycofanie się z aktywnego zarządzania lub przechodzą na emeryturę, a jednocześnie chcą, aby firma pozostała w rękach doświadczonych pracowników. Wykup menedżerski umożliwia płynne przejście w zarządzaniu firmą oraz zachowanie jej kultury organizacyjnej. Ponadto, pracownicy, którzy mają możliwość zakupienia udziałów w firmie, zyskują silniejsze poczucie zaangażowania i motywacji do osiągania sukcesów. Ich interesy finansowe stają się bezpośrednio powiązane z wynikami firmy – zaznacza Maja Jabłońska.
Paweł Jacel, partner w CVI, podkreśla, że decyzja o wykupie wymaga przygotowania finansowego i strategicznego, zarówno ze strony właścicieli, jak i samej firmy.
- Firma rodzinna ma wiele możliwości przygotowania się do tego procesu. Jedną z nich jest wprowadzenie systemu motywacyjnego dla zarządu, aby w perspektywie średnioterminowej umożliwić jego członkom zgromadzenie kapitału lub udziałów, które posłużą jako wkład własny w transakcję wykupu firmy. Brakujące środki nowi właściciele mogą uzupełnić w drodze finansowania private debt – stwierdza Paweł Jacel.
Jeśli pozostawienie firmy w rękach rodziny jest niemożliwe ze względu na brak następców mających kompetencje do dalszego prowadzenia biznesu lub gdy sukcesorzy nie są zainteresowani jego przejęciem, wtedy można rozważyć sprzedaż przedsiębiorstwa dla inwestora branżowego lub finansowego.
- Sprzedaż udziałów w spółce może zostać wykorzystana jako pozyskanie atrakcyjnego inwestora czy strategicznego partnera posiadającego dostęp do np. nowych technologii. Wzajemne relacje pomiędzy sukcesorem pozostającym w spółce i inwestorem przejmującym nad nią kontrolę, jak również pomiędzy sukcesorem a samą spółką, powinny zostać uregulowane za pomocą właściwych rozwiązań korporacyjnych, spisanych w ramach umowy wspólników i kontraktu menedżerskiego – radzi Maja Jabłońska.
Paweł Jacel zaznacza, że w przypadku sprzedaży trzeba pamiętać o zapewnieniu optymalnej struktury finansowania.
- W tej sytuacji rozwiązania private debt mogą współistnieć z innymi źródłami finansowania, uzupełniając lukę pomiędzy długiem bankowym i finansowaniem typu equity. Ponadto, współpraca w okresie przejściowym z funduszem private debt jako inwestorem typu smart money może mieć pozytywny wpływ na wycenę spółki przy sprzedaży poprzez np. uporządkowanie struktury jej finansowania, wsparcie w zwiększeniu efektywności systemów kontrolingowych, raportowaniu danych oraz w rozwoju ładu korporacyjnego i zasad ESG – wskazuje Paweł Jacel.