Pracodawcy nie chcą inwestować w wiedzę pracowników, a ci nie kwapią się do podnoszenia kwalifikacji. Dlatego kształcenie ustawiczne w kraju jest na bardzo słabym poziomie - ponad 60 proc. Polaków nie jest nim zainteresowanych, a niewiele ponad 10 proc. uważa, że dotychczasowa formy wystarcza dla zapewnienia odpowiednich kompetencji – wynika z raportu „Skills Utilisation i podnoszenie kompetencji zawodowych w czasie pracy” przygotowanego przez Konfederację Lewiatan.
W raporcie czytamy również, że na słabym poziomie są umiejętności cyfrowe dorosłych pracujących i poszukujących pracy. Nadzieję dają osoby, które wyrażają chęć kształcenia się, choć na ten moment z różnych powodów tego nie robią. Tymczasem przemiany zachodzące na świecie w ostatnich latach, w tym ogromne znaczenie internetu w każdej dziedzinie życia, pokazują, że kompetencje cyfrowe są niezbędne do osiągnięcia dobrej pozycji na rynku pracy. A w niedługim czasie może się okazać, że w wielu branżach są konieczne do utrzymania się na rynku pracy.
Warto dodać, że niski poziom kompetencji cyfrowych jest charakterystyczny nie tylko dla Polski. Według badań Eurostatu w 2019 r. jedna trzecia dorosłych pracujących lub poszukujących pracy w UE nie wykazywała umiejętności cyfrowych nawet na podstawowym poziomie. Niemniej jednak wskaźnik kompetencji cyfrowych w Polsce sytuuje nas pod koniec europejskiej stawki.
Rekrutują zamiast szkolić
Problem niskich kompetencji leży nie tylko po stronie pracowników i osób szukających zatrudnienia, ale również pracodawców. Między dużymi i małymi firmami są duże różnice w posiadanych kompetencjach. O ile w przypadku dużych przedsiębiorstw 85,6 proc. wykazuje pewną aktywność szkoleniową, o tyle w przypadku małych firm – jedynie 38,7 proc. interesuje się podniesieniem kompetencji pracowników. Ciekawie wypada porównanie z krajami UE. Wśród dużych firm unijna średnia wynosi 95,3 proc. (prawie 10 proc. więcej niż w Polsce). Natomiast bardzo dużą różnicę widać w poziomie aktywności szkoleniowej wśród małych firm. W UE jest ona aż o 30,6 proc. wyższa niż w naszym kraju.
Jaki odsetek firm bada potrzeby szkoleniowe pracowników? Systematyczne przeprowadzanie takich działań deklaruje 44 proc. dużych oraz 24 proc. mikro i małych firm.
Jeden z ciekawszych wniosków z raportu: gdy pojawia się luka w umiejętnościach pracowników, prawie 59 proc. przedsiębiorców zatrudniających ponad dziewięciu pracowników - zamiast poszerzać kompetencje kadry – szuka nowego pracownika o odpowiednich kwalifikacjach, 40,1 proc. dąży do reorganizacji pracy, a tylko niecałe 29 proc. firm doszkala pracowników.
Z niechęcią do szkoleń i podnoszenia kompetencji wiąże się jeszcze jeden problem. Konfederacja Lewiatan zwróciła uwagę na tzw. efekt gapowicza – gdy jeden pracodawca szkoli i kształci pracownika, a inni z tego korzystają, sami nie dbając o weryfikację potrzeb rozwojowych kadry. Duże znaczenie ma też nieświadomość prawdziwych potrzeb kompetencyjnych w firmie, brak myślenia perspektywicznego i pomijanie oceny rezultatów szkoleń. To wszystko skutecznie ogranicza rozwój kompetencji pracowników.
Potrzebny system szkoleń
Zdaniem ekspertów Lewiatana rozwiązaniem mógłby być dobrze zaprojektowany publiczny system szkoleń, który zapewniałby uzupełnianie wiedzy i umiejętności dorosłych. Ich zdaniem system ten powinien posiadać 10 cech, które mogłyby poprawić kompetencje zawodowych Polaków. Są wśród nich: powszechność dostępu do programu dla pracodawców z sektora prywatnego, państwowa gwarancja trwałości i jakości, współpłacenie przez firmy za szkolenia oraz wymiana informacji pomiędzy pracodawcami, bezrobotnymi i pracownikami. W tym zestawieniu znajdują się również: decydowanie o kierunkach kształcenia, brak obciążeń biurokratycznych, podnoszenie kompetencji jako cel oraz popularyzacja w kampaniach informacyjnych i społecznych. Listę stworzoną przez ekspertów Lewiatana uzupełnia ewaluacja dla poprawy jakości i powstanie platformy wymiany informacji o szkoleniach