Fundacja Play Sustain wspiera zrównoważone rozwiązania w modzie i upowszechniania ideę gospodarki o obiegu zamkniętym. Skupia się na edukacji i partnerstwach, które mają przybliżać do trwałej zmiany na rynku. Zleca też badania konsumenckie, m.in. raport „Ekoprojektowanie. Moda bez odpadów”, przygotowany przez Research Collective, który otwiera cykl analiz poświęconych kondycji polskiej branży modowej.
W 2024 r. fundacja zorganizowała pierwszą edycję Play Sustain Summit. Była to konferencja, która miała stanowić platformę dialogu projektantów, biznesu i przedstawicieli nauki oraz zaprezentować praktyczne wymiary zrównoważonej mody, wskazując na konkretne możliwości współpracy i rozwoju. W czasie konferencji odbyły się warsztaty z ekoprojektowania, debaty oksfordzkie na temat nadprodukcji oraz hackathon, w którym uczestnicy szukali rozwiązań m.in. dla problemu odpadów obuwniczych. Wydarzeniu towarzyszyła też Game4Planet, akcja zbierania używanej odzieży w zamian za vouchery do sklepów z modą cyrkularną.
Wydarzenie w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie miało na celu nie tylko prezentację danych, ale przede wszystkim budowanie pomostu między środowiskami naukowymi, biznesowymi i kreatywnymi. Jednym z głównych tematów była potrzeba edukacji i to nie tylko konsumentów, lecz także projektantów, producentów i właścicieli marek.
Niedobór narzędzi
Z raportu „Ekoprojektowanie. Moda bez odpadów” wynika, że Polacy chcieliby być rozważnymi konsumentami. Zdecydowana większość badanych twierdzi, że nie kupuje ubrań na jedną okazję, a ponad połowa deklaruje, że wybiera produkty dobrej jakości i ponadczasowe. Jednocześnie co czwarta osoba przyznaje, że ulega wyprzedażom, a 30 proc. żałuje, że wydaje na ubrania zbyt dużo. Wśród młodych te odsetki są jeszcze wyższe.
To wskazuje na silne rozdarcie między aspiracjami i przyzwyczajeniami. Rosnąca świadomość ekologiczna nie wystarcza, by skutecznie zmienić sposób konsumpcji, zwłaszcza gdy w grę wchodzą czynniki takie jak cena, impuls czy presja społeczna. Respondenci chcą być odpowiedzialni, ale często brakuje im wiedzy, narzędzi lub realnych alternatyw.
W codziennych praktykach konsumenci skupiają się przede wszystkim na prostych rozwiązaniach – 51 proc. osób deklaruje, że dba o ubrania, które już posiada, a zdecydowana większość stara się unikać niepotrzebnych zakupów. Ponad połowa ankietowanych mówi też, że wybiera rzeczy dobrej jakości i ponadczasowe fasony. Bardziej wymagające działania, takie jak naprawy czy przeróbki, pozostają niszowe – tylko 20 proc. respondentów decyduje się na naprawianie ubrań, a zaledwie 6 proc. na ich przerabianie. Co więcej, nawet jeśli większość badanych uważa możliwość naprawy za istotną, to tylko 7 proc. rzeczywiście korzysta z profesjonalnych usług krawieckich. Wciąż pokutuje przekonanie, że łatwiej i taniej kupić nowe niż zadbać o stare, zwłaszcza że koszt usługi często przewyższa cenę odzieży z segmentu fast fashion.
– Odpowiedzią na lukę komunikacyjną jest klientocentryczność i przejrzysta komunikacja. Nawet jeśli ekoprojektowanie czy moda cyrkularna nie są terminami popularnymi, naszym zadaniem jest edukacja w praktyce – mówi Agnieszka Servaas, prezeska Fundacji Play Sustain.
Cena wciąż decyduje
Z analiz wyłania się jednoznaczny obraz: choć świadomość ekologiczna rośnie, cena wciąż pozostaje kluczowym czynnikiem determinującym wybory konsumentów. Tylko 5 proc. badanych wskazuje ekologiczny materiał, a zaledwie 2 proc. produkcję zgodną z zasadami etycznymi jako kryterium zakupu, podczas gdy aspekty ekonomiczne dominują. 69 proc. Polaków deklaruje, że kupuje ubrania z drugiej ręki, ale w ponad połowie przypadków głównym powodem jest niższa cena, nie troska o środowisko.
Dla wielu osób lumpeksy są świadomym wyborem, lecz część badanych unika ich ze względów statusowych lub higienicznych. Jednocześnie prawie jedna trzecia ankietowanych w ogóle nie zwraca uwagi na aspekty ekologiczne przy zakupie, a gotowość do ponoszenia wyższych kosztów w imię zrównoważonej produkcji jest bardzo niska: 31 proc. nie zapłaciłoby więcej, a kolejne 32 proc. zaakceptowałoby co najwyżej wzrost ceny o 10 proc. W rezultacie deklarowane postawy proekologiczne rzadko przekładają się na realne decyzje zakupowe.
Niewiedza
Tylko 5 proc. Polaków deklaruje, że zna pojęcie ekoprojektowanie, a aż 63 proc. nigdy nie słyszało o zrównoważonej modzie. Zaledwie 8 proc. potrafi wytłumaczyć, co kryje się za tym terminem. To pokazuje, że nawet jeśli konsumenci deklarują odpowiedzialne podejście do zakupów, brakuje im narzędzi językowych, by odróżnić prawdziwie ekologiczne działania od marketingowych haseł.
Jednocześnie Polacy aspirują do świadomych wyborów – 76 proc. badanych stara się unikać zbędnych zakupów, 80 proc. deklaruje podejmowanie decyzji w duchu odpowiedzialności, a co trzeci ankietowany wskazuje trwałość jako najważniejszy czynnik przy wyborze nowych ubrań.
Fundacja stara się upraszczać przekaz i tłumaczyć różnicę między deklaracjami i realnymi wartościami.
– Pojęcia, za którymi stoją czyste intencje, bywają nadużywane i ich faktyczna wartość spada. Dlatego edukujemy zarówno branżę, jak i konsumentów, by umieli weryfikować marki i swoje wybory. Przez szkolenia, webinary czy wydarzenia oswajamy język odpowiedzialnej mody i pokazujemy różnicę między fast fashion i modą cyrkularną – tłumaczy prezeska fundacji.
Brak zaufania
Niechęć do płacenia więcej za ubrania ekologiczne wzmacnia głęboki sceptycyzm wobec działań marek odzieżowych. Aż 69 proc. badanych uważa, że firmy jedynie udają bycie eko, by podnieść ceny, a ponad połowa nie czuje się dobrze poinformowana o ich praktykach. Brak transparentności sprawia, że konsumenci oczekują nie haseł, lecz autentyczności i konkretnych działań.
– O ekologii nie trzeba mówić, trzeba ją praktykować. Jeśli dbałość o klienta i planetę jest jedynie hasłem na zielonym szyldzie, to prędzej czy później mamy do czynienia z greenwashingiem – mówi Rafał Sonik, przedsiębiorca i sportowiec, ambasador Play Sustain Summit.
W decyzjach zakupowych dominuje pragmatyzm – cena jest głównym kryterium dla większości ankietowanych. Tylko 31 proc. byłoby skłonnych zapłacić więcej za ubranie zaprojektowane zgodnie z zasadami ekoprojektowania i prawie tyle samo zgodziłoby się co najwyżej na wzrost ceny o 10 proc. Deklarowana gotowość do zmiany rzadko przekłada się więc na praktykę, co potwierdzają także dane – niecałe ⅕ badanych wie, co oznacza termin gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ), a jeszcze mniej potrafi wskazać marki, które ich zdaniem realnie wdrażają zasady GOZ w praktyce.
Jednocześnie respondenci oczekują od firm inicjowania zmian. Ponad połowa wskazała, że ich zdaniem to producent ponosi największą odpowiedzialność za wpływ branży modowej na środowisko.
– My, jako konsumenci, jesteśmy częścią tego systemu. Mamy wpływ na to, jak będzie wyglądać przyszłość mody, bo decydujemy swoimi portfelami – mówi Rafał Sonik.
Konsumentów nie przekonują także certyfikaty ani górnolotne hasła, a raport pokazuje, że kluczem do odzyskania zaufania może być uczciwość. Najbardziej przekonujące są konkretne działania, np. informacja o pochodzeniu materiału, lokalna produkcja czy możliwość skorzystania z naprawy.
– Największym wyzwaniem zrównoważonego rozwoju jest dyscyplina i konsekwencja w dążeniu do zmiany, która równoważy cele ekonomiczne ze środowiskowymi – twierdzi Rafał Sonik.
Edukacja
Wyzwania nie dotyczą tylko Polski. Przemysł modowy odpowiada za około 10 proc. globalnej emisji CO₂, czyli więcej niż cały transport lotniczy. W Europie tekstylia są czwartym sektorem pod względem wpływu na środowisko, ustępując jedynie żywności, mieszkalnictwu i transportowi, a mieszkaniec kontynentu każdego roku pozbywa się średnio 11 kg odpadów tekstylnych. Jednocześnie ubrania służą dziś o połowę krócej niż 15 lat temu, a większość po krótkim czasie trafia na wysypiska. Alternatywą staje się rosnący rynek odzieży z drugiej ręki – według prognoz do 2030 r. jego wartość może zrównać się z rynkiem nowych ubrań. Ekoprojektowanie i zrównoważona moda mają w teorii ograniczać te negatywne skutki przez wydłużanie cyklu życia produktów, redukcję emisji i rezygnację z toksycznych surowców.
28–29 października 2025 r. Fundacja organizuje drugą edycję wydarzenia Play Sustain Summit, która odbędzie się pod hasłem Re:Forma Mody. Ma to być kolejny krok do zwiększania wiedzy i budowania dialogu wokół zrównoważonej mody, tym razem w formule łączącej biznes, naukę i sztukę. Podczas wydarzenia zostanie zaprezentowany raport „Ekoprojektowanie – wartość i jakość mody polskiej”, odbędzie się też forum ekspertów poświęcone cyrkularnym modelom biznesowym, hackathon oraz pokaz mody cyrkularnej. W Play Sustain Summit mają wziąć udział przedstawiciele biznesu, instytucji publicznych i środowiska naukowego, w tym m.in. ministra klimatu i środowiska Anita Sowińska i rektorzy uczelni SGH i ASP w Warszawie i Łodzi.