W ciągu ostatniej dekady w Europie wydatki wojskowe wzrosły nominalnie o 50 proc., choć w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego (NATO) występują znaczne różnice, zauważa londyński instytut w raporcie Military Balance 2025. Część państw znacząco przekracza cel NATO dotyczący wydatków na obronność na poziomie 2 proc. PKB, podczas gdy inne wciąż mają trudności z jego osiągnięciem.
Niemcy liderem wydatków obronnych w Europie
Z raportu wynika, że Niemcy po raz pierwszy objęły pozycję lidera pod względem wydatków obronnych w Europie, wyprzedzając Wielką Brytanię, która przez ostatnie 30 lat była na czele. Niemcy dysponują obecnie drugim co do wielkości budżetem obronnym w NATO, ustępując jedynie Stanom Zjednoczonym. Choć Wielka Brytania zwiększyła swoje wydatki na wojsko, inflacja w 2024 roku zniwelowała część tych nakładów. Eksperci ostrzegają, że podjęte działania mogą okazać się niewystarczające, by nadrobić wieloletnie zaniedbania w brytyjskim sektorze obronnym.
Raport został opublikowany w kontekście apeli prezydenta USA Donalda Trumpa, który ponownie wezwał europejskich sojuszników do większego zaangażowania finansowego w obronność, sugerując podniesienie docelowych wydatków NATO do 5 proc. PKB. Mimo rekordowych inwestycji, większość europejskich krajów zmaga się z presją budżetową, co może utrudnić utrzymanie obecnego poziomu wydatków.
Europa finansuje mniej niż jedną trzecią wydatków NATO
Dane IISS pokazują, że Europa odpowiada za mniej niż jedną trzecią całkowitych wydatków NATO na obronność. Jednocześnie trwają dyskusje nad zwiększeniem wydatków poszczególnych krajów do 3 proc. ich PKB, choć instytut uznaje ten cel za obecnie nierealny. Wiele państw już teraz korzysta z pozabudżetowych środków, by zwiększyć swoje wydatki na zbrojenia.
W 2024 roku Rosja przeznaczyła na wojsko 461,6 mld USD, co – w przeliczeniu na parytet siły nabywczej – jest porównywalne z łącznymi wydatkami obronnymi całej Europy. Jak wskazują analitycy, dzięki niższym kosztom wewnętrznym Rosja jest w stanie kupować więcej sprzętu wojskowego za mniejsze pieniądze, co daje jej przewagę, mimo stosunkowo skromniejszego budżetu w dolarach.
Rosja zwiększa swoje siły, nawet bez pełnej mobilizacji
W odróżnieniu od Rosji Ukraina poniosła znacznie większe straty wśród żołnierzy. Raport zaleca Kijowowi lepsze zarządzanie zasobami ludzkimi oraz zapewnienie stałego wsparcia ze strony Zachodu, aby uniknąć dalszych porażek na froncie w 2025 roku. Według szacunków IISS ukraińska armia potrzebuje od 50 tys. do 100 tys. dodatkowych żołnierzy, by sprostać swoim wymaganiom operacyjnym.
Niektórzy analitycy ostrzegają, że Rosja, nawet bez pełnej mobilizacji, będzie w stanie zwiększać liczebność swoich sił w 2025 roku, podczas gdy Ukraina – jeśli utrzyma się obecna sytuacja – może stopniowo tracić inicjatywę na polu walki.
Minister obrony USA: Polska wzorem dla Europy w wydatkach na obronność
Minister obrony USA Pete Hegseth powiedział w Brukseli, że Polska, która przeznacza 5 proc. PKB na obronność, jest przykładem dla innych europejskich państw. Zaznaczył, że wydatki na poziomie 2 proc. PKB, wymagane obecnie przez NATO, są niewystarczające, popierając propozycję prezydenta Donalda Trumpa, by zwiększyć je do 5 proc.
Według Hegsetha członkostwo Ukrainy w NATO oraz powrót do granic sprzed 2014 roku są "nierealne". Podkreślił, że USA wykluczają wysłanie wojsk do Ukrainy, sugerując, że gwarancje bezpieczeństwa powinny zapewnić europejskie i pozaeuropejskie siły pokojowe, a nie NATO.
Szef Pentagonu zaznaczył, że priorytetem USA jest zaangażowanie na Pacyfiku w celu odstraszania Chin. Wezwał europejskich sojuszników do przejęcia większej odpowiedzialności za bezpieczeństwo kontynentu, wskazując na konieczność zwiększenia wsparcia wojskowego dla Ukrainy. Wspomniał też o niższych cenach energii jako narzędziu nacisku na Rosję i kluczowej roli europejskiego przemysłu zbrojeniowego.
Polska piąta w NATO pod względem wydatków na wojsko
Polska zajmuje piąte miejsce w NATO i czwarte w Europie pod względem nominalnych wydatków na obronność. W 2024 roku wydatki Polski na wojsko oszacowano na około 35 mld USD. Większe nakłady na zbrojenia poniosły jedynie Stany Zjednoczone, Niemcy, Wielka Brytania i Francja.