KOMENTARZ PRAWNIKA
Akcjonariusze większościowi mogą bronić się przed działaniami drobnych akcjonariuszy, którzy celowo utrudniają sprawne funkcjonowanie spółki. A to za sprawą instytucji squeeze out, czyli przymusowego wykupu akcji w spółce akcyjnej, która pozwala tym pierwszym odzyskać pełną kontrolę w spółce w przypadku nadużywania praw mniejszości.
Należy wskazać, że akcjonariusze mniejszościowi, mimo że posiadają nie więcej niż 5 proc. kapitału zakładowego, mają możliwość — działając na podstawie obowiązujących przepisów prawa — skutecznego wpływania na politykę i funkcjonowanie spółki. Mogą m.in. notorycznie zaskarżać podjęte uchwały lub domagać się od spółki ciągłego i bezzasadnego wykonywania obowiązków z zakresu prawa dostępu do informacji. Podobnie wygląda sytuacja, jeśli chodzi o wykorzystywanie informacji handlowych spółki na rzecz konkurencyjnych podmiotów. Takie działania akcjonariuszy, którym w rzeczywistości nie zależy na prawidłowym działaniu spółki, mogą doprowadzić do utraty kontrahentów oraz narażają spółkę na poważne straty. Instytucja przymusowego wykupu akcji pozwala akcjonariuszom większościowym na skuteczną obronę przed akcjonariuszami, którzy nie są zainteresowani dążeniem do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego.
Kodeks spółek handlowych dopuszcza przymusowy wykup akcji akcjonariuszy mniejszościowych, gdy akcjonariat większościowy jest reprezentowany przez nie mniej niż 95 proc. kapitału zakładowego — i dodatkowo każdy z akcjonariuszy większościowych posiada co najmniej 5 proc. kapitału zakładowego oraz gdy akcjonariuszy większościowych jest nie więcej niż pięciu. Do skutecznego przeprowadzenia wykupu akcji niezbędne jest podjęcie przez większościowych akcjonariuszy uchwały o tym. Zgodnie z art. 418 par. 2 k.s.h. powinna określać ona akcje podlegające wykupowi i wskazywać akcjonariuszy, którzy zobowiązują się je wykupić. Następnie akcjonariusze mniejszościowi, których akcje podlegają przymusowemu wykupowi, powinni, w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały, złożyć w spółce dokumenty akcji lub dowody ich złożenia do rozporządzenia spółki. W przypadku gdy akcjonariusz nie złożył dokumentu akcji w terminie, zarząd unieważnia ją w trybie art. 358 k.s.h., a nabywcy wydaje nowy dokument akcji pod tym samym numerem emisyjnym.
Skuteczność uchwały o przymusowym wykupie zależy od wykupienia akcji przedstawionych przez akcjonariuszy mniejszościowych, które toakcje nie zostały objęte wspomnianą uchwałą. Akcjonariusze ci, obecni na walnym zgromadzeniu, powinni w terminie dwóch dni (natomiast pozostali — w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały) złożyć w spółce dokumenty akcji lub dowody ich złożenia do rozporządzenia spółki. Akcjonariusze, którzy nie dotrzymają wspomnianych terminów, uważani są za wyrażających zgodę na pozostanie w spółce.
Warto wiedzieć, że każda akcja (w przypadku przymusowego wykupu akcji) daje jeden głos, zgodnie z art. 416 § 2 k.s.h. Dodatkowo wspomniana uchwała powinna być powzięta w drodze jawnego głosowania oraz ogłoszona w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Natomiast cena wykupu musi być określona przez biegłego wybranego przez walne zgromadzenie albo wyznaczonego przez sąd rejestrowy, jeżeli odpowiedni wybór nie został dokonany, na co wskazuje art. 417 par. 1 k.s.h. © Ⓟ
Podpis: MACIEJ TUSZYŃSKI adwokat z Kancelarii Chałas i Wspólnicy
