Puls Biznesu: Kiedy Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) uruchomi finansowanie dla firm z unijnej inicjatywy STEP?
Bożena Lublińska-Kasprzak, zastępczyni dyrektora NCBR:
Na przełomie czerwca i lipca planujemy ogłosić pierwsze konkursy, w dziedzinie biotechnologii. Platforma Strategicznych Technologii dla Europy [ang. STEP - red.] to szansa na zwiększenie suwerenności technologicznej krajów unijnych. W Polsce STEP będzie finansowany z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG). Łączny budżet na ten cel to ok. 4 mld zł. To poważne finansowanie. Niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa NCBR będzie przyznawać dotacje na projekty badawczo-rozwojowe, natomiast Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości – na przedsięwzięcia inwestycyjne. Granty w wysokości ok. 1,6 mld zł sfinansują pierwszy rodzaj projektów, a kwota ok. 2,4 mld zł dofinansuje drugi. O dotacje z obszaru biotechnologii, technologii cyfrowych, a także technologii czystych i zasobooszczędnych będą mogły się ubiegać zarówno MŚP, jak też duże firmy i konsorcja. W tym roku NCBR przeznaczy na projekty badawczo-rozwojowe w tych trzech obszarach połowę wspomnianej puli, czyli ok. 800 mln zł.
Czego będą państwo wymagać od wnioskodawców?
Czekamy na przełomowe innowacje o znaczącym potencjale gospodarczym. Mówimy o nowatorskich rozwiązaniach na poziomie Unii Europejskiej (UE). Tu poprzeczka jest znacznie wyżej niż w przypadku innych konkursów finansowanych z programu FENG, jak np. Ścieżka SMART, w której wymagamy innowacyjności projektów na poziomie krajowym. Druga opcja to przedsięwzięcia zwiększające niezależność strategiczną UE.
Komitet monitorujący program FENG przyjął już kryteria wyboru projektów. Przedsiębiorcy zgłosili sporo uwag. Czy zostały uwzględnione?
Większość z nich przyjęliśmy - to efekt wielu konsultacji. Kryteria mają służyć wyłonieniu projektów najbardziej innowacyjnych, a także zabezpieczających strategiczną autonomiczność UE. Doprecyzowaliśmy wymogi dotyczące kondycji finansowej wnioskodawców i ich zdolności badawczych oraz kadrowych do realizacji projektów. W STEP uwzględniliśmy potrzeby sektora biotechnologii w zakresie formy wdrożenia.
Na jakie nowości mogą liczyć przedsiębiorcy w konkursach STEP?
Ostatnio Komisja Europejska otwiera się na możliwość finansowania z funduszy unijnych projektów militarnych i tzw. podwójnego zastosowania. Przewidują ją również nabory STEP. Ze względu na specyfikę branż, w których działają potencjalni beneficjenci, damy im – o ile będzie to uzasadnione – więcej czasu na wykazanie opłacalności, czyli odpowiedniego przychodu z realizacji projektów. Ten okres wyniesie maksymalnie 15 lat.
Czy już widać zainteresowanie przedsiębiorców planowanymi naborami?
Tak, spore. Dotyczy szczególnie firm działających w branżach biotechnologicznej i cyfrowej. Zresztą są one najaktywniejszymi wnioskodawcami w konkursach dotacyjnych organizowanych przez NCBR. Warto podkreślić, że przedsiębiorcy mogą skorzystać z naszej
usługi dostępnej na stronie agencji i już teraz sprawdzić, czy ich projekty wpisują się w założenia naborów STEP. Wielu potencjalnych wnioskodawców już to zrobiło.
Czy wprowadzony system oceny dwuetapowej w konkursie Ścieżka SMART spełnił swoją rolę? Wnioskodawcy oczekują, by w pierwszym etapie naboru nie było wymogu składania pełnych wniosków o dofinansowanie.
Z pewnością postulat przedsiębiorców jest zasadny. Wdrożenie takiego pomysłu wymaga jednak od agencji odpowiedniego przygotowania systemu informatycznego. Na pewno tę kwestię rozważymy i przeanalizujemy pod kątem efektywności całego procesu ubiegania się dofinansowanie. Jeśli zaś chodzi o ocenę dwuetapową, która po raz pierwszy została przez nas wprowadzona w maju ubiegłego roku dla pojedynczych dużych przedsiębiorstw składających innowacyjne projekty o dowolnej tematyce, mogę powiedzieć, że przynosi ona konkretne rezultaty. Widać to na przykładzie konkursu, który odbył się po wdrożeniu tych zmian. W ramach jego pierwszego etapu 34 proc. złożonych projektów otrzymało pozytywną ocenę i przeszło dalej. Natomiast w drugim etapie 57 proc. tych projektów zostało wybranych do dofinansowania. Wcześniej te wskaźniki były o wiele niższe. Wynosiły średnio 10-20 proc. Dalej będziemy usprawniać system oceny projektów, aby do drugiego etapu trafiały przede wszystkim te, które mają potencjał badawczo-rozwojowy i wykazują się innowacyjnością na odpowiednim poziomie. Podobny sposób weryfikacji przedsięwzięć będziemy stosować w przypadku konkursów finansowanych z inicjatywy STEP.
Jakie błędy we wnioskach o dofinansowanie najczęściej popełniają przedsiębiorcy startujący w konkursie Ścieżka SMART?
Pod względem technicznym w zasadzie nie mamy zastrzeżeń. Natomiast niektóre projekty mają charakter bardziej inwestycyjny niż badawczo-rozwojowy lub są mało innowacyjne. Na przykład w ubiegłorocznej Ścieżce SMART dla pojedynczych dużych przedsiębiorstw najczęstszymi przyczynami oceny negatywnej już w pierwszym etapie konkursu były niewłaściwie określone wskaźniki cech nowości, nieprecyzyjny opis problemu badawczego i metody badawczej oraz brak odniesienia się do konkurencji. Drugi etap oceny pokazał, że głównymi wyzwaniami dla wnioskodawców były: wykazanie innowacyjności i spełnienie zasad zrównoważonego rozwoju za pomocą wskaźników, sparametryzowanie kamieni milowych, uzasadnienie kosztów lub ich wysokości w odniesieniu do zakresu prac, przyporządkowanie kosztów do właściwych kategorii i uprawdopodobnienie opłacalności wdrożenia. W drugim etapie konkursu mieliśmy już do czynienia z lepiej przygotowanymi projektami. Zdecydowanie mniejszym wyzwaniem było tu wykazanie zdolności finansowej do realizacji projektu i spełnienie tzw. zasad horyzontalnych – a te dwa aspekty, w ocenie jednostopniowej, zawsze stanowiły duże wyzwanie dla wnioskodawców. Obecnie pracujemy nad doprecyzowaniem wytycznych, dzięki którym przedsiębiorcy będą dokładnie wiedzieli, jakie dokumenty muszą przedstawić, aby potwierdzić zdolność finansową i opłacalność ekonomiczną projektów. Ponadto w drugim etapie oceny przedsięwzięć wprowadzamy możliwość zaprezentowania projektu przez wnioskodawcę podczas tzw. panelu eksperckiego.
Kiedy planują państwo uruchomić nowe programy dotacyjne Agrostrateg i Nukleostrateg, wspierające badania naukowe i prace rozwojowe w sektorach rolno-spożywczym i energetyki jądrowej?
Biorąc pod uwagę zaawansowanie prac nad nowymi programami strategicznymi, zakładamy, że pierwszy konkurs Agrostrateg ogłosimy pod koniec roku. W przypadku programu Nukleostrateg planujemy ogłosić nabór w pierwszym kwartale 2026 r.
Czego mogą spodziewać się przedsiębiorcy w ofercie dotacyjnej NCBR w przyszłym roku? Czy planowana jest kontynuacja konkursów Ścieżka SMART, zwłaszcza naboru w trybie indywidualnym?
Obecnie pracujemy nad planem działalności NCBR na przyszły rok, w tym nad ofertą dotacyjną dla firm. Będzie ona finansowana zarówno z funduszy unijnych, jak i z budżetu krajowego. Zwykle ogłaszamy kilkadziesiąt konkursów rocznie. Tym razem będzie podobnie. Warto podkreślić, że przedsiębiorcy będą mogli również startować w konkursach programów międzynarodowych, m.in. ogłaszanych w ramach 15 partnerstw europejskich programu Horyzont Europa. W przyszłym roku planujemy także ogłoszenie pierwszego konkursu w ramach nowego programu w obszarze badań aplikacyjnych, finansowanego z Mechanizmu Finansowego EOG. Ponadto nasz program INNOGLOBO daje polskim firmom możliwość udziału w projektach międzynarodowych realizowanych z partnerem z dowolnego kraju. W przyszłym roku odbędzie się kolejna edycja. Będziemy też kontynuować ogłaszanie naborów z FENG. Planujemy uruchomić drugą odsłonę konkursów STEP.
Na początku września zakończymy ocenę wniosków o dofinansowanie złożonych w ostatnim konkursie Ścieżka SMART. Wówczas ustalimy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR), jaki będzie podział dotacji na kolejne odsłony naboru. Zdecydujemy, czy o granty będą mogły powalczyć tylko firmy działające w pojedynkę, czy również konsorcja przemysłowo-naukowe. Na pewno zrobimy wszystko, aby zakontraktować te pieniądze przed końcem roku.
Czy mają państwo w planach rozdzielanie pieniędzy z Krajowego Programu Odbudowy (KPO) dla przedstawicieli biznesu i nauki w tym lub przyszłym roku?
Raczej nie będziemy już ogłaszać nowych naborów w ramach KPO.
Dlaczego wciąż kuleje współpraca nauki i biznesu w Polsce? Czy NCBR ma pomysł na rozwiązanie tego problemu?
Jest to jeden z najważniejszych obszarów mających wpływ na rozwój gospodarczy kraju, wymagający dalszych usprawnień. Warto jednak podkreślić, że większość programów realizowanych przez NCBR dotyczy projektów badawczo-rozwojowych, w których zawiązywana jest w różnej formule współpraca nauki z biznesem. W przedsięwzięciach finansowanych ze Ścieżki SMART biorą udział, obok przedsiębiorców, również naukowcy jako konsorcjanci lub podwykonawcy. Jeżeli nawet przedsiębiorca samodzielnie ubiega się o dofinansowanie, to i tak często zabiera na pokład naukowców, którzy prowadzą prace badawczo-rozwojowe. Widzimy, że taka kooperacja jest coraz częściej podejmowana przez firmy. Zresztą analizy pokazują, że przedsiębiorstwa, które choć raz weszły na ścieżkę współpracy z nauką, chętnie realizują następne, coraz bardziej innowacyjne projekty. Kolejne dotacje dla konsorcjów naukowo-przemysłowych przewidziane w konkursie Ścieżka SMART będą dostępne już w lipcu. Jego budżet wyniesie 1 mld zł. Działania NCBR na rzecz współpracy nauki z biznesem to nie tylko programy dotacyjne. Ważnym forum dyskusji na temat kooperacji i zmniejszenia luki innowacyjności pomiędzy wysoko rozwiniętymi liderami innowacji a krajami ich goniącymi była majowa konferencja „EU Innovation Journey ’25. Closing the innovation gap”, zorganizowana w Warszawie przez NCBR we współpracy z Komisją Europejską. Obecnie przygotowujemy raport z rekomendacjami zmniejszenia barier systemowych nie tylko w Polsce, ale całej UE.
Organizujemy też spotkania z innowatorami, funduszami venture capital i innymi uczestnikami ekosystemu innowacji. Pod koniec czerwca odbędzie się kolejne. Będziemy rozmawiać o tym, jak podnieść standardy funkcjonowania ekosystemu innowacji i dystrybucji publicznego finansowania w naszym kraju. Chcemy, aby nad Wisłą przybywało polskich „unicornów”, a nasza gospodarka opierała się w większym stopniu na rodzimych innowacjach.