Jakie miejsce zajmują firmy rodzinne wśród małych i średnich przedsiębiorstw obsługiwanych przez PKO Bank Polski?
Firmy rodzinne zawsze były dla nas ważne a ich znaczenie wciąż rośnie. Temat sukcesji w bankach zachodnioeuropejskich czy amerykańskich, a także narzędzi do przeprowadzania transferu majątku jest odmieniany przez wszystkie przypadki. U nas, w Polsce, również zyskuje on na znaczeniu, ponieważ większość majątków firm rodzinnych zaczęła powstawać w Polsce w okresie transformacji, czyli około 30 lat temu. Dlatego właśnie teraz problem sukcesji zaczyna nabrzmiewać – na taką sytuację wskazują dane z różnych źródeł i specjalistyczne opracowania. Z prognoz wynika, że do 2030 r. 60 do nawet 86 tys. firm rodzinnych w Polsce stanie w obliczu przeprowadzenia sukcesji, a stan ich przygotowania do tego jest bardzo zróżnicowany.
Co w tym zakresie mają do zrobienia banki?
Główne banki w Polsce już zajmują się obsługą fundacji rodzinnych, choć znów - poziom usług jest zróżnicowany. Doradcy w segmencie bankowości prywatnej współpracują z tego typu fundacjami i pomagają im zarządzać aktywami.
Chcemy, by doradcy bankowości prywatnej PKO Banku Polskiego stawali się menedżerami relacji dla fundatorów oraz ich rodzin, ale także, by pomagali klientom poruszać się po świecie finansów. Ponadto dążymy do tego, by wspierali ich w potrzebnej im obsłudze prawnej świadczonej przez wyspecjalizowane kancelarie prawne - nie tylko w zakresie sukcesji, ale też np. działań fundacji rodzinnych.
Na ile bankowa pomoc firmom rodzinnym w prowadzeniu sukcesji wynika z głębokich relacji banku z firmą?
Dobre, wieloletnie, nieraz wielopokoleniowe relacje danej firmy z bankiem mają tu fundamentalne znaczenie, zwłaszcza że wśród młodszych pokoleń przywiązanie do banku może być znacząco słabsze. W tym kontekście dla PKO BP ważne jest budowanie relacji z klientem już od najwcześniejszych lat. Dlatego edukujemy dzieci i młodzież, jak mogą zarządzać oszczędnościami we współpracy z bankiem – od SKO, po bankowe konta dla dzieci, aplikację i serwis internetowy PKO Junior.
Ostatnie dwie dekady to szybki postęp technologiczny, który dziś przejawia się w doskonaleniu mechanizmów sztucznej inteligencji, ale również we wzroście wymagań klienteli banków. Jednak zasadnicze oczekiwania się nie zmieniają – korzystanie z usług banku ma się opłacać, być wygodne i bezpieczne.
W bankowości prywatnej wzajemne relacje w naturalny sposób poszerzają się także o kontakty prywatne, przejawiające się w rozmowach o życiu, pasjach czy rodzinie. Wtedy też, gdy pojawia się kwestia sukcesji, widzimy to i nie pozostajemy obojętni.
Jakie czynniki sprawiają, że sukcesja staje się często sporym wyzwaniem dla firm rodzinnych?
Naturalnymi sukcesorami są najczęściej dzieci właścicieli – to one z czasem mają przejąć stery rodzinnego biznesu. Często są do tego długo i starannie przygotowywane: zdobywają wykształcenie na renomowanych uczelniach i doświadczenie w różnych branżach, a także – zgodnie z praktyką wielu rodziców – poznają firmę od podstaw, zaczynając swoją ścieżkę zawodową od najniższych szczebli. Mimo to sukcesja potrafi być procesem pełnym wyzwań.
Zdarza się, że choć wszyscy się starają, to brakuje tego trudnego do zdefiniowania „ducha przedsiębiorczości” – intuicji, odporności psychicznej, gotowości do podejmowania ryzyka czy po prostu chęci. Innym razem to nie dzieci nie chcą przejąć firmy, ale rodzice nie są gotowi oddać kontroli – nie wierzą w kompetencje kolejnego pokolenia lub nie podzielają ich wizji rozwoju biznesu.
W takich sytuacjach pojawiają się alternatywne ścieżki – powołanie fundacji rodzinnej, zatrudnienie profesjonalnych menedżerów, zarządców sukcesyjnych, sprzedaż firmy funduszowi sukcesyjnemu czy wykup menedżerski. W ramach spersonalizowanych usług dostępnych dla klientów pomagamy im przeanalizować różne scenariusze sukcesji, również w aspekcie rozwiązań prawno-finansowych. Co ważne, wspieramy klientów także w planowaniu majątkowym, tak, aby proces przekazania firmy przebiegał w sposób uporządkowany, efektywny i zgodny z długofalową strategią właściciela. Naszą rolą nie jest wskazywanie, kto ma zarządzać firmą, ale stworzenie dla właścicieli narzędzi, które pozwolą im tę decyzję przeprowadzić świadomie i bezpiecznie – dla siebie, rodziny i biznesu.
Kluczowe jest dla nas zabezpieczenie interesów rodziny oraz spełnianie jej potrzeb – zanim sama je zdefiniuje. Dlatego nie myślimy o relacji z naszymi klientami przez pryzmat produktów – chcemy, żeby po prostu dobrze czuli się w swoim ulubionym banku.
Jakie dane wskazują na to, że w nadchodzącym pięcioleciu dojdzie w Polsce aż do ponad 80 tys. sukcesji?
Wspomniana prognoza czerpie z wielu różnych źródeł – z danych demograficznych, z informacji o etapie rozwoju firm, z wywiadów i badań dotyczących firm rodzinnych, których sporo w ostatnich latach powstało. Symptomatycznym zwiastunem narastające skali sukcesji jest dynamiczny wzrost liczby fundacji rodzinnych, których jest obecnie około 2,5 tys., a kolejny tysiąc czeka na rejestrację w jedynym, wyspecjalizowanym w tym zakresie sądzie w Piotrkowie Trybunalskim. W 2023 r. weszła w życie ustawa o fundacji rodzinnej. Obecnie ten akt prawny jest jednym z kluczowych narzędzi do uczynienia tego rodzaju fundacji bezpiecznym sejfem dla majątków firm rodzinnych, które mierzą się z wyzwaniem sukcesji i przekazania majątku sukcesorom. Warto dodać, że ustawa została dobrze odebrana przez środowisko firm rodzinnych, co potwierdza dynamika przyrostu liczby tych podmiotów.
Jaką rolę może i zamierza odgrywać PKO BP w procesach sukcesji, które zachodzą w firmach rodzinnych?
Rachunek bankowy dla firmy czy dla fundacji to fundament – od niego zaczyna się cała historia. Na nim opiera się cała struktura finansowa, do której stopniowo dołączają kolejne elementy, takie jak na przykład: rachunek maklerski, dostęp do produktów skarbowych, a także usługi bankowości prywatnej, zapewniające kompleksowe wsparcie w zarządzaniu majątkiem osobistym przedsiębiorcy.
Obecnie w PKO Banku Polskim idziemy o krok dalej i rozwijamy ofertę Family Office. Robimy to poprzez wyspecjalizowany zespół doradców, który wspiera klientów w kompleksowym zarządzaniu aktywami rodzinnymi, planowaniu sukcesji, strukturyzacji majątku oraz przechodzeniu od roli przedsiębiorcy do roli inwestora. To odpowiedź na potrzeby zamożnych rodzin, które myślą o majątku w perspektywie międzypokoleniowej i oczekują doradztwa wykraczającego poza standardowe produkty bankowe.
Ponad połowa założycieli firm nazywa fundację rodzinną swoim imieniem i nazwiskiem, co pokazuje emocjonalny związek dorobku firmy z postacią ich fundatora. Bardzo często inicjatorzy pomysłów na biznes, choć faktycznie dokonują sukcesji, to wciąż pozostają obecni w grze, stając się na przykład członkami rady nadzorczej. Choć bank nie ingeruje bezpośrednio w wewnętrzne procesy fundacji rodzinnych, zawsze pozostaje gotowy do świadczenia usług – od doradztwa inwestycyjnego, aż po profesjonalne zarządzanie aktywami. Bank oferuje spersonalizowaną obsługę, ściśle dostosowaną do konkretnych potrzeb i oczekiwań fundatora oraz jego rodziny.
Jakie są plany PKO BP w zakresie współpracy z firmami rodzinnymi?
Biorąc pod uwagę naszą silną pozycję w obsłudze przedsiębiorstw oraz udział PKO Banku Polskiego w segmencie bankowości prywatnej, naturalnym kierunkiem rozwoju jest zacieśnianie współpracy z firmami rodzinnymi oraz pozyskanie nowych klientów.
Patrząc z perspektywy naszej pozycji rynkowej, siły marki i zaufania, jakim darzą nas rodzime firmy, szczególnie w czasach geopolitycznej niepewności, widzimy ogromny potencjał w budowaniu długofalowych relacji i partnerstw. Liczymy, że poprzez współpracę ze starannie wyselekcjonowanymi partnerami zewnętrznymi oraz rozwój usług, takich jak Family Office, będziemy systematycznie zwiększać skalę działania również w tym obszarze bankowości prywatnej. Naszym celem jest stworzenie kompleksowego ekosystemu usług dla majątków rodzinnych – zarówno w kontekście ich codziennej działalności operacyjnej, jak i długoterminowego zarządzania majątkiem i sukcesją.
Aby to osiągnąć, musimy przenieść usługi bankowości prywatnej na wyższy poziom – w kierunku modelu „wealth management plus”. W PKO BP stale rozwijamy ofertę doradztwa inwestycyjnego oraz zarządzania aktywami, aby jeszcze lepiej odpowiadać na zróżnicowane potrzeby naszych klientów. Część z nich oczekuje eksperckiego doradztwa, ale chce samodzielnie podejmować ostateczne decyzje inwestycyjne, podczas gdy inni są gotowi powierzyć zarządzanie swoim majątkiem profesjonalistom. Naszą rolą jest zapewnienie im elastycznego i dopasowanego do preferencji modelu współpracy.
Patrząc na ofertę największych banków w Polsce, należy zauważyć, że usługa zarządzania aktywami firm rodzinnych wciąż znajduje się na wczesnym etapie rozwoju. W PKO BP głęboko wierzymy, że warto inwestować w ten obszar i systematycznie go rozwijać – nie tylko poprzez poszerzanie oferty samego zarządzania aktywami, ale również poprzez wzbogacanie jej o rozbudowany ekosystem usług dodanych. Naszym celem jest stworzenie takiej przestrzeni, w której klienci będą mogli swobodnie dobierać elementy oferty zgodnie ze swoimi indywidualnymi potrzebami, etapem życia i rozwoju firmy rodzinnej, ale też ich stylem życia czy pasjami.
Na ile zakres tych usług dodanych wykracza poza dobrze pojmowaną ofertę usług bankowych?
Warto podkreślić, że część usług dodanych wykracza poza klasycznie rozumianą ofertę bankową. Są one realizowane we współpracy z profesjonalnymi partnerami zewnętrznymi, starannie dobranymi przez bank – takimi jak renomowane kancelarie prawno-podatkowe, eksperci od planowania sukcesji czy specjaliści rynku nieruchomości.
Równolegle rozwijamy część oferty związaną ze stylem życia klientów oraz organizujemy spotkania o charakterze relacyjnym – oferujemy klientom dostęp do prestiżowych wydarzeń kulturalnych, sportowych, świata sztuki, kolekcjonerstwa, a także inicjatyw filantropijnych i edukacyjnych. Uzupełnieniem tego ekosystemu jest też możliwość wejścia do środowiska aniołów biznesu czy wyselekcjonowanych projektów start-upowych. Dla banku oznacza to wejście w nowy model współpracy z klientami oparty na partnerstwie, zaufaniu i szerokim spektrum kompetencji doradców, wykraczający poza tradycyjnie postrzeganą ofertę instytucji finansowej.
Wierzymy, że długofalowa współpraca z firmami rodzinnymi to nie tylko strategiczny kierunek rozwoju banku, ale także realny wkład w budowanie ich stabilnej, międzypokoleniowej przyszłości.
