„PB” dotarł do głównych założeń planu społeczno-gospodarczego premiera Mateusza Morawieckiego. Nowy Polski Ład (NPŁ) miał zostać ogłoszony jesienią, ale przeszkodziła druga fala koronawirusa. Ostatnio przedstawiciele PiS zapowiadali, że nastąpi to w lutym. Projekt jest obecnie omawiany w gronie koalicjantów Zjednoczonej Prawicy. Program opiera się na 16 filarach: zdrowiu; pracy; inwestycjach; mieszkaniach; rodzinie; firmie; edukacji; młodych; klimacie, środowisku i energetyce; cyfryzacji; seniorach; rolnictwie; kulturze; nauce; finansach publicznych oraz wychodzeniu z pandemii. Dzięki jego realizacji PiS chce zdobyć nowe grupy wyborców, m.in. osoby w wieku przedemerytalnym ze wsi oraz małych i średnich miast, samotnych młodych rodziców, młodych ludzi, pracowników usług.
Zobacz także>>Kolejne podejście do starych problemów
1. Finanse publiczne
Dług publiczny urośnie w relacji do PKB, m.in. w związku z miliardami przeznaczanymi na przeciwdziałanie skutkom pandemii. Zdaniem autora NPŁ wystartujemy jednak z bezpiecznej pozycji: zaangażowanie zagranicznych inwestorów w skarbowe papiery wartościowe wynosi około 17,5 proc., a popyt na obligacje skarbowe jest ustabilizowany, co zapewnia ich rentowność. Poziom zadłużenia do PKB i tak pozostanie znacznie niższy niż średnia dla Unii Europejskiej. Ponadto, koszty obsługi długu spadają i w 2024 r. ich relacja do PKB obniży się do 0,75 proc. Stabilność makroekonomiczną i fiskalną Polski zapewnią eksporterzy. Nadwyżka na rachunku obrotów bieżących, notowana jeszcze przed pandemią, nadal się utrzymuje. Kurs złotego do światowych walut pozostaje stabilny.
2. Firmy
NPŁ ma zapewnić konkurencyjność polskich firm, produktywność pracowników i pewność konsumencką gospodarstw domowych. Część narzędzi, które mają w tym pomóc, rząd już wprowadził albo zapowiedział. Jednym z rozwiązań jest estoński CIT, z którego od początku roku mogą korzystać spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjne (roczny przychód nie przekracza 100 mln zł, udziałowcami są tylko osoby fizyczne, a zatrudnienie wynosi co najmniej trzy osoby). NPŁ przewiduje wprowadzenie tego rozwiązania, mającego zachęcać do inwestycji, dla wszystkich firm.
Małym przedsiębiorstwom mają pomóc: ulga konsolidacyjna, ulga na prototypy, ustawa o fundacjach rodzinnych, podwyższony do 2 mln EUR limit stosowania ryczałtu ewidencjonowanego, łatwiejszy dostęp do finansowania venture capital, ryczałt dla przychodów zagranicznych i program społecznego powrotu kapitału. Jesienią ubiegłego roku Ministerstwo Rozwoju Pracy i Technologii z Ministerstwem Finansów przedstawiły założenia nowych zachęt podatkowych, w tym ulgi na prototypy (a także na robotyzację i zatrudnienie innowacyjnych pracowników). Kolejne rozwiązanie to fundacja rodzinna, która pozwoli właścicielom firm zaplanować i przeprowadzić sukcesję bezpieczną dla przedsiębiorstwa i członków rodziny. Projekt ustawy ma trafić do Sejmu w połowie roku. Od początku roku natomiast obowiązuje podwyższony (z 250 tys. EUR) limit dla ryczałtowców, czyli przedsiębiorców rozliczających się z fiskusem w uproszczonej formie (PIT).
Dla średnich firm przewidziano wspomniane wcześniej ulgi na automatyzację i robotyzację produkcji. NPŁ zakłada też możliwość korzystania jednocześnie z ulgi IP-BOX (preferencyjna stawka podatkowa - 5 proc. - dla przedsiębiorców uzyskujących dochody z praw własności intelektualnej) i B+R (odliczanie od podstawy opodatkowania 100 proc. kosztów kwalifikowanych, obowiązujące od kilku lat). Dotychczas skarbówka nie pozwalała przedsiębiorcom na łączenie tych dwóch ulg. NPŁ przewiduje również podatkowe wsparcie ekspansji zagranicznej.
Duże firmy będą mogły skorzystać z ulgi na zatrudnienie innowacyjnych pracowników oraz paszportu VIP. O statusie VIP resort przedsiębiorczości mówił jesienią 2020 r. Ma dotyczyć firm planujących inwestycje co najmniej za 1 mld zł i zatrudnienie minimum 1 tys. osób lub chcących reinwestować, a już zatrudniających 3 tys. osób. Zagwarantuje szybką ścieżkę obsługi – od pozwolenia na budowę przez wsparcie relokacji pracowników i legalizację pobytu. Dodatkowe udogodnienia dotyczą VAT dla członków grup kapitałowych - rozwiązanie wejdzie w życie w tym roku. NPŁ przewiduje też takie narzędzia, jak Interpretacje 590, czyli „pewność opodatkowania w pierwszych latach inwestycji”, uproszczenia w zakresie cen transferowych, opcję opodatkowania VAT dla instytucji finansowych oraz centra obsługi podatkowej inwestora. Centra działają w kilkudziesięciu miastach. Niewykluczone, że w ramach NPŁ będą wspierały duże firmy w kwestiach podatkowych.
3. Inwestycje
NPŁ przewiduje, że dzięki inwestycjom powstanie 300-500 tys. miejsc pracy. „Państwo będzie odgrywać rolę głównego inwestora za pośrednictwem emisji obligacji rozwojowych i montażu finansowego środków europejskich” – napisano w projekcie programu. Ważnym elementem ma się stać wzmocnienie rodzimych firm budowlanych z myślą o zwiększeniu polskiego potencjału wykonawczego. W ramach inwestycji do 2030 r. program przewiduje realizację kompletnej sieci dróg szybkiego ruchu. Następnie będzie ona uzupełniana o kolejne odcinki, które wskażą lokalne społeczności. Oprócz wielkich projektów infrastrukturalnych - jak Via Baltica, Rail Baltica, Via Carpatia, rozbudowa Portu Gdańskiego, przekop Mierzei Wiślanej, Centralny Port Komukacyjny, inwestcyje kolejowe, koleje aglomeracyjne, infrastruktura cyfrowa czy drogi wodne - realizowane mają być inwestycje lokalne. Powstaną subfundusze - na budowę lub modernizację infrastruktury sportowej oraz na przygotowanie gruntów dla małych i dużych inwestycji (uzbrojenie terenów pod projekty lokalne, regionalne i strategiczne).
4. Mieszkalnictwo
W projekcie programu przewidziano też większe wsparcie z obsługiwanego przez BGK funduszu dopłat. Obecnie funkcjonujący od kilku lat fundusz pozwala uzyskać zwrot od 20 do 60 proc. kosztów inwestycji mieszkaniowej. Zgodnie z nowelizacją ustaw wspierających rozwój mieszkalnictwa, która w części dotyczącej opłat wejdzie w życie 5 marca, w przypadku TBS dopłata urośnie z 20 proc. do 35 proc., a w przypadku mieszkań komunalnych z 35 proc. do 80 proc.
Budowę mieszkań ma przyspieszyć również ustawa „lokal za grunt”, która wejdzie w życie 1 kwietnia. Dzięki niej gminy, które oddadzą inwestorowi grunt pod budowę mieszkań, będą mogły w ramach zapłaty otrzymać od niego część lokali. NPŁ zapowiada też wdrożenie Krajowego Funduszu Rewitalizacji, który będzie finansował gminne programy. Przewiduje też reformę planowania i zagospodarowania przestrzennego. „Dzięki zmianie ustawy od 2025 r. każda gmina w Polsce będzie dysponowała planem ogólnym powiązanym ze strategią rozwoju” – czytamy w projekcie. Plan ogólny ma zidentyfikować potrzeby inwestycyjne, dzięki czemu wyznaczanie terenów pod nowe inwestycje ma się stać bardziej precyzyjne i racjonalne. NPŁ zapowiada też wprowadzenie katalogu standardów urbanistycznych – powszechnie obowiązujących wymogów dostępu, m.in. do podstawowych usług społecznych, jak szkoły czy przedszkola, oraz terenów zieleni. Proces budowlany zostanie zdigitalizowany – wnioski o pozwolenie na budowę będzie można wypełnić i złożyć na rządowej stronie e-budownictwo.gunb.gov.pl. Będzie to możliwe od 1 lipca - podaje na stronie internetowej Ministerstwo Rozwoju Pracy i Technologii.
5. Zdrowie
Premier planuje też sporo zmian w obszarze ochrony zdrowia, m.in. wzrost wydatków do 7 proc. PKB w ciągu 6-7 lat.
Powstanie Fundusz Modernizacji Szpitali i Fundusz Medyczny, które będą przekazywać samorządom pieniądze na realizację niewielkich inwestycji w placówkach opieki zdrowotnej. Portal pacjent.gov.pl zostanie poszerzony o nowe funkcjonalności: dzięki Systemowi Informacji Medycznej możliwe będzie przekazywanie lekarzowi (za zgodą pacjenta) informacji o zdarzeniach medycznych i elektronicznej dokumentacji zdrowia. W planach jest stworzenie Agencji Rozwoju Szpitali, która będzie opracowywać programy optymalizacyjne, monitorować wdrażanie i ewentualne zmiany w procesach rozwoju, modernizacji i restrukturyzacji oraz analizować efekty. W życie ma też wejść zapowiedziany już program Profilaktyka 40+, w ramach którego państwo będzie finansować badania profilaktyczne. Aby zachęcić pacjentów, zostanie połączony z okresowymi badaniami medycyny pracy.
Kontynuowany będzie program Krajowa Sieć Onkologiczna, którego pilotaż przyniósł, zdaniem premiera, obiecujące efekty: przyspieszył dostęp do lekarzy i badań, zwiększając kilkakrotnie liczbę poprawnych i pełnych pakietów badań. W NPŁ zapowiedziano też przygotowanie regulacji dotyczących zawodu asystenta medycznego, który będzie pełnił funkcje lecznicze w ochronie zdrowia, wspierając „biały personel”. Kolejnym punktem jest stworzenie programu badawczego nad COVID-19 i wykorzystanie bazy danych na temat przebiegu choroby oraz efektywności procedur i szczepionek.
Planowany jest też drugi krok reformy sieci szpitali i wprowadzenie trzech podstawowych poziomów placówek. Reformę Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało w grudniu 2020 r., gdy powołało zespół ds. przygotowania rozwiązań legislacyjnych. Plany wyciekły latem ubiegłego roku. Jedną z największych zmian miało być odebranie około 250 szpitali powiatom i kilkudziesięciu marszałkom województw. Nowymi organami założycielskimi mieliby zostać wojewodowie i minister zdrowia.
6. Edukacja
NPŁ przewiduje sporo programów dotyczących szkolnictwa. Zmienić się mają np. lekcje wychowania fizycznego (więcej godzin) - będą mogły się odbywać w różnych formach. Pieniądze na to trafią do szkół z Funduszu Sportowego. Kolejny program to Żywa edukacja - wiedzę mają przekazywać uczniom nie tylko nauczyciele. Ponadto szkoły będą mogły ubiegać się o pieniądze na modernizację. Już listopadzie 2019 r. premier obiecał 2 mld zł w ramach nowego funduszu. Uczniowie mają też zdobywać kompetencje cyfrowe, które „do każdej szkoły zaniesie latarnik cyfryzacji”. Program premiera przewiduje też więcej historii, zwłaszcza w szkołach średnich i na egzaminie maturalnym. Zapowiedziany już w trakcie kampanii prezydenckiej w 2020 r. Fundusz Patriotyczny będzie kierować do szkół pieniądze na specjalne inicjatywy – wystawy, murale i tablice – poświęcone narodowemu lub lokalnemu bohaterowi. Podstawówki dostaną wsparcie na tworzenie przestrzeni dla harcerstwa i innych grup młodzieżowych.
7. Rodzina
Premier obiecuje też bezpłatny dostęp do badań prenatalnych dla wszystkich kobiet w ciąży. Młode matki przebywające na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym otrzymają wsparcie w urzędach pracy. Szczepionka na HPV (wirus powodujący raka szyjki macicy) ma być finansowana przez państwo. Poszerzony zostanie program Maluch+. Powstanie osobna ścieżka dla firm i instytucji rządowych lub samorządowych, będących dużymi pracodawcami (ponad 250 pracowników). Rodzice, którzy nie korzystają z usług instytucji opiekuńczych, będą mogli liczyć na rozwiązania prawne, pozwalające łączyć pracę zawodową z opieką nad dziećmi. Utworzony ma zostać Instytut na rzecz Rodziny i Demografii, którego zadaniem będzie wdrażanie polityki prorodzinnej. Kary za stosowanie przemocy domowej zostaną podwyższone. Małżeństwa będą mogły rozliczać się wspólnie już w roku zawarcia związku, a nie dopiero w kolejnym, co oznacza zmniejszenie dochodów budżetu o około 100 mln zł. NPŁ przewiduje też promowanie wielodzietnej i tradycyjnej rodziny w kampaniach społecznych i rządowych oraz podpisanie nowej umowy międzynarodowej – Konwencji o prawach rodziny. Ponadto autor programu zapowiada przedstawienie propozycji i harmonogramu zmian w systemie orzecznictwa (prawdopodobnie rentowego), które wesprą osoby niepełnosprawne.