Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., mimo iż jest jednym z filarów rynku kapitałowego, niewielu potencjalnych emitentów i inwestorów zdaje sobie sprawę z jego pozycji. KDPW S.A. wypełnia na rynku wiele funkcji. Przede wszystkim to do niego należy prowadzenie depozytu dla wszystkich papierów wartościowych wprowadzonych do publicznego obrotu oraz rozliczanie tego obrotu.
Znajomość działania, celów i zasad, którymi kieruje się Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., nie jest wystarczająca. Tymczasem to właśnie ta instytucja zajmuje się — najogólniej rzecz ujmując — organizacją, prowadzeniem i nadzorowaniem całego polskiego systemu depozytowego i rozliczeniowego, kierując się niezmiennie trzema podstawowymi zasadami:
1. stałego dążenia do podnoszenia jakości usług świadczonych na rzecz uczestników,
2. inicjowania zmian modernizujących i usprawniających zasady obrotu papierami wartościowymi,
3. dbałości o wizerunek instytucji, która gwarantuje bezpieczeństwo, elastyczność i najwyższe standardy działań.
Jak to wygląda w szczegółach?
Zgodnie z art. 126 prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, Kodeksem Spółek Handlowych, Statutem oraz Regulaminem Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A., przedmiotem działalności KDPW S.A. jest prowadzenie depozytu papierów wartościowych, a w szczególności zaś:
- rejestrowanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu — Krajowy Depozyt prowadzi konta depozytowe dla uczestników systemu, na których zapisywane są papiery wartościowe,
- nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie — Krajowy Depozyt stale kontroluje zgodność liczby papierów wartościowych zapisanych na wszystkich kontach uczestników z liczbą papierów wartościowych wyemitowanych przez emitenta,
- obsługa realizacji zobowiązań emitentów (zarówno pieniężnych, jak i niepieniężnych) wobec uprawnionych z papierów wartościowych (dotyczy to m.in. wypłaty dywidend, wypłaty odsetek, wykupu obligacji i obejmowania akcji przez osoby dysponujące tzw. prawem poboru akcji nowej emisji),
- rozliczanie transakcji zawieranych na rynku papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych — w wyniku zawarcia transakcji KDPW S.A. dokonuje transferu papierów wartościowych pomiędzy kontami depozytowymi uczestników oraz realizuje przelewy pieniężne pomiędzy rachunkami uczestników w banku rozliczeniowym,
- zarządzanie Funduszem Rozliczeniowym — KDPW S.A. prowadzi Fundusz Rozliczeniowy utworzony z wpłat uczestników, zapewniający wykonanie rozliczeń w przypadku braku środków pieniężnych niezbędnych do rozliczenia transakcji na rachunku uczestnika,
- zarządzanie Systemem Rekompensat — Krajowy Depozyt zarządza Systemem Rekompensat gwarantującym środki pieniężne i papiery wartościowe na rachunkach inwestycyjnych, w przypadku upadłości domów maklerskich i banków, prowadzących rachunki papierów wartościowych.
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. wypełnia także zadania związane z systemem zabezpieczeń społecznych. KDPW S.A. obsługuje wypłaty transferowe pomiędzy otwartymi funduszami emerytalnymi, wynikające ze zmiany funduszu przez uczestnika lub podziału środków zgromadzonych przez uczestnika, jak również prowadzi obowiązkowy Fundusz Gwarancyjny, tworzony ze składek Powszechnych Towarzystw Emerytalnych, gwarantujący wypłaty świadczeń członkom funduszy.
Do stałych zadań KDPW S.A. należy również rozliczanie transakcji zawieranych na giełdzie energii oraz na giełdach towarowych.
Generalnie więc zasada jest prosta — nie ma rynku kapitałowego bez Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. A to ze względu na obowiązujący w Polsce, w ramach publicznego obrotu papierami wartościowymi, system ich dematerializacji.
W latach 1991-94 (czyli w początkach funkcjonowania rynku kapitałowego w Polsce) KDPW S.A. stanowił integralną część struktur Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. Dopiero po wejściu w życie zmian do ustawy Prawo o publicznym obrocie z 29 grudnia 1993 r., Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. został wydzielony z giełdy i zorganizowany w formie samodzielnej spółki akcyjnej, której akcjonariuszami są: Skarb Państwa, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. oraz Narodowy Bank Polski.
Akcje Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A., podobnie jak akcje spółki prowadzącej Giełdę Papierów Wartościowych, nie dają prawa do dywidendy. Mogą być wyłącznie imienne.
Uczestnikami Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych mogą być wyłącznie podmioty, których działalność obejmuje prowadzenie rachunków papierów wartościowych, emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, jak również inne krajowe instytucje finansowe.
Podobnie jak w latach poprzednich, także w roku 2002 Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. dokonał wielu wdrożeń i modyfikacji w systemie depozytowo-rozliczeniowym, dzięki którym mógł zaoferować swoim uczestnikom nowe produkty i usługi.
Działający obecnie system powstawał na przestrzeni lat i w sposób ewolucyjny, wraz z rozwojem rynku i jego potrzeb, był i jest rozszerzany o nowe, coraz bardziej złożone funkcje.
W ramach systemu zabezpieczania płynności rozliczania transakcji w KDPW S.A. wprowadzono w 2002 r. nowe rozwiązania: pożyczki papierów wartościowych na zlecenie oraz umowy kupna-odsprzedaży papierów wartościowych (umowy repo). Transakcje repo i pożyczki na zlecenie mogą być zawierane w celu np. niedopuszczenia do zawieszenia rozliczenia transakcji w KDPW z powodu braku papierów lub w celu przeciwdziałania sytuacji, w której choć transakcja zostałaby rozliczona w KDPW S.A., jednak to rozliczenie mogłoby spowodować niezgodność salda na koncie depozytowym oraz sald na rachunkach papierów wartościowych.
W ramach tego samego systemu zabezpieczania płynności rozliczania transakcji opracowano też założenia procedury buy-in/sell-out, zgodnie z którymi podmiotami uprawnionymi do inicjowania transakcji buy-in/sell-out są KDPW S.A. i jego uczestnicy.
Transakcje buy-in/sell-out na rynku regulowanym mogą być zawierane i rozliczane poza sesją giełdową, bez ograniczeń wynikających z widełek kursowych. Możliwość zawierania transakcji istnieje również w przypadku zawieszenia obrotu na danym papierze, a termin rozliczenia transakcji uzgadniany jest przez strony. Możliwe jest też rozliczanie w dniu zawarcia transakcji.
W ubiegłym roku w KDPW S.A. dokonano również zmian w module Comparison umożliwiających zestawianie płatnych instrukcji rozliczeniowych z zastosowaniem limitu tolerancji. Ustalono niewielki przedział tolerancji, dopuszczając do rozliczenia instrukcje rozliczeniowe różniące się w jego granicach. Przedział ten wynosi +/- 0,01 proc. wartości transakcji, przy dodatkowym warunku — nie więcej niż 20 zł różnicy. Procedura rozliczania z limitem tolerancji stosowana jest do rozliczeń posttransakcyjnych oraz do rozliczeń transakcji zawartych poza rynkiem regulowanym.
W kwietniu 2002 r. KDPW S.A. rozpoczął przeprowadzanie rozliczeń transakcji zawieranych na elektronicznej platformie obrotu papierami skarbowymi, uruchomionej przez CeTO S.A. Rynek ten stanowi część wprowadzanego przez Ministerstwo Finansów Systemu Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych (DSPW). To rynek hurtowy — obraca się na nim pakietami wartości minimum 5 mln zł. Notowania prowadzone są w systemie ciągłym. Docelowo służą głównie inwestorom instytucjonalnym, do wyceny posiadanych przez nich w portfelach papierów skarbowych.
Rozliczenia transakcji z rynku Dealerów Papierów Skarbowych odbywają się na zasadzie netto ze wszystkimi pozostałymi transakcjami zawartymi na rynku regulowanym, jak i nieregulowanym.
KDPW S.A. opracował i wprowadził procedurę pozwalającą na przeniesienie w dniu zawarcia transakcji pozycji z wyodrębnionego konta zarządzającego na konta indywidualne jego klientów. Wdrożenie tych procedur pociąga za sobą wzrost liczby operacji transferów pozycji, co spowodowało konieczność wprowadzenia obsługi i standardu elektronicznego do transferu pozycji.
