109,5 mln ton odpadów wytwarza w Polsce przemysł, 10,4 mln ton dokładają do tej góry śmieci gospodarstwa domowe – wynika z danych GUS z 2020 r. W tym świetle redukcja poziomu odpadów, recykling i dawanie produktom drugiego życia staje się ogromnym wyzwaniem. Istotnym wsparciem i zachętą do tworzenia innowacyjnych rozwiązań może okazać się kapitał z unijnych programów, który w nowym okresie finansowania jest jeszcze większy niż w poprzednich latach.
Nowa pula kapitału
Budżet programów dotacyjnych na lata 2021–2027 dostępny będzie m.in. w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), która będzie dysponować kwotą 4,7 mld EUR. Ta ogromna pula pieniędzy zostanie udostępniona przedsiębiorcom i innowatorom w programach: Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej i Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego.
PARP będzie kontynuować ścieżkę finansowania wypracowaną już w poprzedniej perspektywie – w latach 2014–2020 dzięki Funduszom Europejskim przyznano przedsiębiorcom, jednostkom samorządu terytorialnego, ośrodkom innowacji itp. łącznie 15 mld zł dofinansowania. Dużą popularnością wśród beneficjentów cieszyły się m.in. konkursy przeprowadzone w Programie Polska Wschodnia (POPW) – po środki z „Wzoru na konkurencję” sięgnęło 800 firm, w ramach „Rozwoju start-upów w Polsce Wschodniej” – 529, a „Wdrażania innowacji przez MŚP” – 144. W konkursie „Badania na rynek”, oferującym finansowanie z Programu Inteligentny Rozwój (POIR), wsparcie otrzymało natomiast 538 beneficjentów.
Dotacje popłynęły m.in. w stronę firm, których filozofia działania opiera się na zrównoważonym rozwoju i dążeniu do zielonej transformacji.
Ekologia to priorytet
Z Programu Polska Wschodnia z konkursu „Rozwój start-upów w Polsce Wschodniej” blisko 800 tys. zł dofinansowania otrzymała firma Prognosis. Celem podjętego przez nią projektu – o łącznej wartości ok. 965 tys. zł – było stworzenie oprogramowania i autorskiego urządzenia Prognosis-Box, optymalizujących proces zakupu i zużycia energii elektrycznej. System pozwala na predykcję zużycia, analizuje bieżącą cenę, moc pobraną i inne parametry niezbędne do nowoczesnego zarządzania energią w przedsiębiorstwach lub instytucjach publicznych, takich jak urzędy miejskie czy szpitale. Oprogramowanie zmniejsza poziom opłat za dystrybucję i zużycie energii nawet o kilkadziesiąt procent.
– Bez funduszy realizowalibyśmy projekt, ale w znacznie dłuższej perspektywie czasowej. Dotacje unijne to jednak nie tylko wsparcie finansowe – dzięki szczegółowemu planowi działań mogliśmy sprawnie realizować prace badawcze punkt po punkcie, w określonym harmonogramie zadań. Każdy członek zespołu wiedział, za co jest odpowiedzialny, co jest celem projektu i jakich efektów mamy się spodziewać – mówi Joanna Konopko, członek zarządu spółki Prognosis. – Taki model ogromnie usprawnia prace, mobilizuje zespół i sprawia, że wdrożenie końcowego produktu jest formalnością. Realizacja projektu bezpośrednio przyczyniła się do wzrostu konkurencyjności firmy i skokowego wzrostu przychodów w dużo szybszym czasie, niż początkowo zakładaliśmy – dodaje.
Na podobne korzyści płynące z unijnej dotacji wskazuje także Dariusz Smołecki, właściciel OPEKO Zakładu Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych. W ramach konkursu „Wzór na konkurencję” Programu Polska Wschodnia pozyskał blisko 3 mln zł dotacji do projektu o wartości ok. 5,3 mln zł. Postawił na rozwój strategii wzorniczej. Dotację przeznaczył m.in. na opracowanie i wdrożenie do produkcji innowacyjnych pojemników i doniczek dla plantatorów i szkółkarzy (np. wyspecjalizowanych w uprawie borówek), pochodzących w 100 proc. z recyklingu, a także „oddychających” oraz ozdobnych doniczek z tworzyw biodegradowalnych dla amatorów upraw. Zakupił niezbędne maszyny i sprzęt.
– Założenia projektu zostały w pełni zrealizowane. Zwiększyliśmy poziom sprzedaży, podniosła się konkurencyjność firmy i jej rozpoznawalność na rynku. W produkcji doniczek od lat stawiamy na recykling, co jest niezwykle istotne dla całej naszej branży. Wbrew powszechnemu przekonaniu plastik w przemyśle może być przyjaznym dla środowiska tworzywem, pod warunkiem jednak że faktycznie jest wielokrotnie przetwarzany – podkreśla Dariusz Smołecki.
Przykłady firm, które z wykorzystaniem dotacji unijnych przemodelowały proces produkcyjny, można mnożyć. Jest wśród nich EdWood z sektora przetwórstwa drewna, która z sukcesem zakończyła prace B+R nad zastosowaniem wodnych roztworów jonów żelaza w procesie produkcji i barwienia drewna dębowego, eliminującym odpady w postaci toksycznego amoniaku. Kolejny przykład: firma Recykl zajmująca się przetwarzaniem zużytych opon – od zbiórki po recykling. W konkursie „Badania na rynek” otrzymała blisko 20 mln zł dotacji na badania i wdrożenie innowacji w skali świata – poliestrowego dodatku stabilizującego pozyskiwanego właśnie ze zużytych opon do mieszanek mineralno-asfaltowych stosowanych w budowie nawierzchni. Wartość projektu wyniosła ponad 47 mln zł. Badania były impulsem do wybudowania fabryki i laboratorium.
Zrównoważony rozwój
Przykłady te mogą stanowić inspirację dla innych przedsiębiorstw, a nowe Fundusze Europejskie będą umożliwiały ich finansowe wsparcie w wyznaczonym zakresie. Środki z puli 4,7 mld EUR, jakimi będzie dysponowała PARP w nowym okresie finansowania, trafią m.in. do dojrzałych firm, start-upów, jednostek samorządu terytorialnego, klastrów, instytucji otoczenia biznesu, w tym również z Polski Wschodniej.
Finansowanie w programie Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki ma ułatwić m.in. realizację kompleksowych projektów o charakterze badawczo-rozwojowym lub wdrożeniowym z uwzględnieniem potrzeb transformacji przedsiębiorstw w kierunku zrównoważonego rozwoju oraz gospodarki o obiegu zamkniętym, rozwój start-upów czy internacjonalizację przedsiębiorstw. Pierwszy nabór w programie dla projektów modułowych priorytetu „Wsparcie dla przedsiębiorców” zaplanowano w I kw. 2023 r.
Program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej będzie wspierał realizację procesów wzorniczych np. w zakresie ekoprojektowania, projekty z obszaru gospodarki obiegu zamkniętego, przyspieszenie automatyzacji i robotyzacji produkcji. W ramach wsparcia dla Polski Wschodniej uwzględniono także zieloną transformację transportu miejskiego i sieci drogowej.
W programie Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego planowane są natomiast działania na rzecz rozwoju kompetencji w obszarze gospodarki nisko- i zeroemisyjnej, w tym gospodarki o obiegu zamkniętym. Priorytetem jest ponadto zapewnienie równego dostępu do wybranych produktów i usług, zgodnie z założeniami Europejskiego Aktu o Dostępności. Kontynuowane będzie wsparcie na rzecz firm rodzinnych czy tych znajdujących się w okresowych trudnościach.
