Zlecenie giełdowe obrazuje zamiary inwestora – pokazuje jakie instrumenty finansowe i na jakich warunkach ten planuje kupić lub sprzedać. Zlecenia giełdowe przyjmowane są przez domy lub biura maklerskie, w których inwestorzy prowadzą własne rachunki inwestycyjne. Instytucje te odpowiadają za wysłanie ich do giełdowych systemów transakcyjnych. Tam zlecenia umieszczane są w specjalnych arkuszach dedykowanych konkretnym spółkom, gdzie oczekują za zaistnienie korzystnych warunków rynkowych lub realizowane są w sposób natychmiastowy na warunkach aktualnych. Niezrealizowane zlecenia są usuwane z systemu transakcyjnego, a te, które przebiegły pomyślnie trafiają do Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, ponieważ właśnie on odpowiada za ich rozliczenie. Rynek oferuje naprawdę wiele rodzajów zleceń giełdowych, ale początkującym inwestorom chcącym postawić swoje pierwsze kroki w inwestowaniu, powinna wystarczyć znajomość tych podstawowych. Spieszymy więc z pomocą i prezentujemy najczęściej wykorzystywane rodzaje zleceń giełdowych!
Czym jest zlecenie giełdowe?
Mianem zlecenia giełdowego określa się informacje o preferencjach zakupowych lub sprzedażowych konkretnego inwestora. Każde zlecenie giełdowe składa się z następujących danych:
- nazwa waloru, którego zlecenie dotyczy – symbol instrumentu, na którym będzie przeprowadzane przez inwestora transakcja kupna-sprzedaży; symbol ten nazywa się “tickerem” i tworzy najczęściej od nazwy emitenta instrumentu giełdowego; tickery na GPW składają się z trzech liter;
- rodzaj oferty – rozróżnia się oferty kupna oraz sprzedaży instrumentów giełdowych;
- wolumen transakcji – ilość papierów wartościowych, na jaką opiewa dana transakcja;
- termin ważności – termin, po upływie którego zlecenie zostanie automatycznie usunięte, jeśli nie wystąpią warunki do jego wykonania; standardowy termin ważności zleceń giełdowych to czas do końca sesji giełdowej;
- typ ceny – określenie warunków, w obliczu których dojdzie do realizacji zlecenia; warunek może stanowić na przykład: limit aktywacji zlecenia, wielkość ujawniania, wielkość minimalnej wielkości wykonania, etc.
Oprócz zleceń standardowych, które są określone pod względem: rodzaju, ilości instrumentów oraz ceny, istnieją rodzaje zleceń, które dają możliwość określenia specyficznych warunków i dyspozycji. Personalizowanie zleceń daje możliwość kontrolowania przewidywanych zysków i strat oraz dokładnego realizowania przyjętych strategii inwestycyjnych.
Najpopularniejszy rodzaj zlecenia – zlecenia z limitem ceny
Inwestorzy najchętniej i najczęściej sięgają po zlecenia z limitem ceny. Dzieje się tak, ponieważ jest to najprostszy rodzaj zlecenia giełdowego. W zleceniu z limitem ceny inwestor określa maksymalny limit ceny, do jakiej jest w stanie nabyć akcje (w przypadku zleceń zakupu) lub minimalny limit, po jakim jest w stanie sprzedać posiadane instrumenty giełdowe (zlecenia sprzedaży).
Jeśli limit zostanie przekroczony, to nie dojdzie do realizacji zlecenia i będzie ono oczekiwało w systemie giełdowym na realizację aż do momentu jego anulowania przez inwestora lub momentu utraty ważności. W aktywnym zleceniu limity mogą być modyfikowane.
Podstawowy rodzaj zlecenia giełdowego – PKC (po każdej cenie)
Najbardziej podstawowym rodzajem zlecenia giełdowego jest zlecenie po każdej cenie (PKC). W tym przypadku inwestor nie określa limitów cen, po jakich chciałby kupić lub sprzedać dany instrument. Zlecenie realizowane jest po najlepszych kursach z przeciwnej strony arkusza zleceń. Inwestor nie kontroluje tutaj kursów transakcyjnych.
W PKC może dojść do sytuacji, kiedy jedno zlecenie realizowane jest po różnych cenach. Zlecenia napływające do arkusza realizowane są w ramach widełek statycznych i dynamicznych. Odrzuca się wyłącznie zlecenia wykraczające poza te widełki i jedynie, jeśli system został skonfigurowany w sposób pozwalający na takie odrzucenia.
Zlecenia PKC zostaną przyjęte, nawet jeśli po drugiej stronie arkusza nie ma wolumenów pozwalających na zrealizowanie transakcji. Zlecenie realizowane jest częściowo, kiedy po drugiej stronie pojawią się odpowiednie instrumenty. Niezrealizowana część zlecenia oczekuje w arkuszu i realizowana jest, kiedy po drugiej stronie pojawią się zlecenia przeciwstawne. W PKC transakcje zawsze realizowane są po cenie najlepszej z punktu widzenia zlecenia napływającego.
Zlecenie w typie PKC można złożyć w fazach: przed otwarciem, przed zamknięciem oraz w fazie notowań ciągłych.
Zlecenie po cenie rynkowej (PCR)
Zlecenie po cenie rynkowej to jeden z rodzajów zleceń natychmiastowych. Swoją konstrukcją nieco przypomina zlecenie po każdej cenie, ale jest od niego znacznie bezpieczniejsze.
Zlecenie PCR realizowane jest w sposób natychmiastowy po aktualnie najkorzystniejszej cenie znajdującej się po drugiej stronie arkusza. Jeśli w jednej transakcji nie uda się zrealizować całego zlecenia, to część niezrealizowana zamieniana jest na zlecenie z limitem i oczekuje na moment, kiedy w arkuszu pojawią się odpowiednie zlecenia przeciwstawne. Co do zasady część zlecenia oczekującego w arkuszu nie może zostać zrealizowana na warunkach mniej korzystnych od tych, jakie dotyczyły zrealizowanej już części zlecenia.
Zlecenie PCR można złożyć w fazach: przed otwarciem, przed zamknięciem oraz w trakcie trwania notowań ciągłych, ale jedynie w sytuacji, kiedy po przeciwnej stronie znajdują się zlecenia pozwalające na chociaż częściowe zrealizowanie dyspozycji. Jeśli przeciwna strona arkusza nie zawiera żadnych zleceń, to zlecenie zostanie odrzucone. Odrzucone zostaną również zlecenia PCR złożone w fazie dogrywki.
Zlecenie PEG
Zlecenia PEG stosuje się w celu realizacji zleceń po korzystnym dla inwestora kursie. To zlecenie z limitem, który jest powiązany w sposób dynamiczny z kursem referencyjnym, a więc limitem najlepszego zlecenia znajdującego się po tej samej stronie arkusza. Kurs jest dynamiczny, co oznacza, że ulega zmianie wraz ze zmianą kursu referencyjnego. Jego limit jest aktualizowany w sposób ciągły.
Inwestor ma możliwość ustalenia dodatkowych limitów dla zleceń w typie PEG:
- własnego limitu maksymalnego dla zleceń kupna;
- własnego limitu minimalnego dla zleceń sprzedaży.
Limity te pozwalają zabezpieczyć interesy inwestora.
Zleceń PEG nie składa się przed otwarciem i przed zamknięciem oraz w trakcie notowań ciągłych, kiedy nie ma innych zleceń po tej samej stronie arkusza. Zlecenia złożone w powyższych sytuacjach, automatycznie zostaną odrzucona lub stracą ważność.
Zlecenie ważne na fixing – WNF
Zlecenie można złożyć podczas każdej fazy sesji, ale aktywuje się ono dopiero na najbliższym fixingu, a więc podczas fazy otwarcia, zamknięcia lub równoważenia instrumentu. Zlecenie realizowane jest w całości lub możliwie największej części podczas fixingu, a jego niezrealizowana część jest automatycznie i natychmiastowo usuwana po zakończeniu fixingu.
Zlecenie ważne na zamknięcie – WNZ
Zlecenie ważne na zamknięcie można złożyć podczas każdej fazy sesji, ale są one aktywne wyłącznie w najbliższym fixingu na zamknięcie. Jeśli zlecenie nie zostanie zrealizowane w całości, to jego niezrealizowana część zostaje automatycznie i natychmiastowo usunięta po zakończeniu fixingu.
Zlecenia ważne do czasu – WDC
Inwestor określa okres trwania zlecenia ważnego do czasu. Często czas ten można określić z dokładnością do jednej minuty. Zlecenia w typie WDC można składać wyłącznie na bieżącą sesję.
Zlecenia z limitem aktywacji – STOP
Zlecenia z limitem aktywacji powstają z połączenia limitu zlecenia (konkretna wartość lub PKC) oraz dodatkowego limitu aktywacji (LimAkt). Zlecenia STOP można składać w fazie notowań ciągłych oraz przed otwarciem. Tych zleceń nie można łączyć ze zleceniami w typie: PCR, PCRO, wykonaj lub anuluj oraz z warunkiem minimalnej wielkości wykonania. Celem zlecenia STOP jest ograniczenie ewentualnych strat inwestora.
Zlecenie wykonaj lub anuluj – WLA
Zlecenie wykonaj lub anuluj może zostać wykonane jedynie w całości. Oznacza to, że zlecenie zostanie automatycznie anulowane, kiedy po drugiej stronie arkusza nie znajdą się zlecenia pozwalające na jego pełną realizację.
Zlecenie wykonaj i anuluj – WIA
Zlecenie wykonaj i anuluj ma konstrukcję zbliżoną do zlecenia WLA, ale tutaj dopuszczalne jest częściowe zrealizowanie zlecenia. Zlecenie anulowane jest natychmiast po pierwszym jego wykonaniu. Do anulowania dochodzi niezależnie od tego, czy zlecenie zostało zrealizowane w całości, czy jedynie częściowo.
Zlecenie minimalnej wielkości wykonania – MWW
Ostatni rodzaj zlecenia, który prezentujemy w naszym zestawieniu, jest przydatny szczególnie w sytuacji, kiedy inwestor chce uniknąć przepłacania prowizji. W tym przypadku definiuje się minimalną ilość instrumentów, na które ma opiewać konkretna transakcja kupna-sprzedaży. Jeśli po drugiej stronie arkusza nie ma zleceń odpowiadających na potrzeby inwestora, jego zlecenie nie zostanie zrealizowane.
W podsumowaniu warto podkreślić, że w powyższym tekście zaprezentowaliśmy jedynie podstawowe rodzaje zleceń giełdowych. Wytrawni inwestorzy stosują ich znacznie więcej. Musisz również wiedzieć, że różne rodzaje zleceń można ze sobą łączyć, ale łączenie oznaczeń ważności warunków realizacji zleceń maklerskich musi być zgodne z ogólnie obowiązującymi zasadami.