Po akcesji firmy muszą zwrócić uwagę na nowe regulacje świadczeń dla zatrudnionych.
Do 1 maja, na podstawie rozporządzenia do ustawy o VAT, obowiązywało zwolnienie z VAT usług związanych z wypoczynkiem oraz nieodpłatnych świadczeń okolicznościowych zakładów pracy na rzecz pracowników, ich rodzin oraz innych osób. Warunek: finansowanie co najmniej w 30 proc. z funduszy specjalnych, tworzonych na podstawie odrębnych przepisów, czyli w praktyce z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS). Podatek na zakupach towarów i usług, związanych z tymi świadczeniami, zwolnionych z VAT, nie był odliczany.
W nowych przepisach nie ma takiego zwolnienia. Okazuje się przy tym, iż określenie konsekwencji dofinansowywania rodzi problemy.
Możliwości
W praktyce występują dwie możliwości dofinansowania z ZFŚŚ: całkowite lub częściowe.
W pierwszej, jeśli zakład dostaje fakturę od sprzedawcy, i ponosi całość kosztów towarów lub usług na rzecz pracownika (dofinansowanie 100 proc.), to po jego stronie wystąpą nieodpłatne: dostawa towarów bądź świadczenie usług na rzecz pracownika. Przepisy stanowią, iż jeżeli zakładowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT na zakupach towarów lub usług, w całości lub części, ich nieodpłatna dostawa pracownikowi będzie czynnością opodatkowaną VAT.
Na podstawie przepisów o podatku dochodowym, wydatki finansowane z ZFŚS nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, gdyż są nimi odpisy na fundusz. A nowe przepisy o VAT uniemożliwiają odliczenie VAT od wydatków na nabycie towarów i usług, które nie mogłyby być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Skoro więc wydatki z ZFŚS nie są kosztem uzyskania przychodów, można by twierdzić, iż zakład nie ma prawa do odliczenia VAT. W konsekwencji, dofinansowanie towarów (usług) nie podlega VAT, bo zakład ponosząc w całości koszty nie ma prawa do odliczenia VAT od nabywanych towarów (usług) służących tej działalności.
Trzeba jednak zwrócić uwagę na art. 88 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT. Pozwala on na odliczenie VAT na zakupach towarów i usług, nawet gdy wydatki te nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, jeśli ich nieodpłatna dostawa została opodatkowana.
Oznacza to, że w przypadku 100 proc. dofinansowania z ZFŚŚ przepisy dopuszczają dwie możliwości: odliczanie VAT naliczonego na zakupach towarów i usług, następnie naliczanie na dofinansowanie pracownikowi, traktowane jako nieodpłatna dostawa towarów (świadczenie usług). Możliwe jest również nieodliczanie VAT na zakupach towarów i usług z ZFŚŚ, skoro nie stanowią kosztów uzyskania przychodów, i nienaliczanie VAT na ich nieodpłatnej dostawie.
Moim zdaniem, ponieważ istnieje wątpliwość, czy przepis wyłączający prawo do odliczenia VAT od wydatków, które nie stanowią kosztów, jest zgodny z VI dyrektywą, zasadne byłoby stosowanie pierwszej metody — odliczanie i naliczanie VAT. Organy podatkowe również wydają się wskazywać taką metodę podatnikom.
Tylko częściowo
Gdy zakład ponosi część kosztów świadczenia, zaś pozostałą kwotę pokrywa pracownik, po stronie zakładu wystąpi świadczenie częściowo odpłatne, np. nabycie za 100 zł, odsprzedaż pracownikowi za 30 zł. Zakład, dofinansowując towary i usługi pracownikowi, zachowuje się tak, jakby nabywał je i sam mu dostarczał. Można by próbować twierdzić, iż skoro wynagrodzeniem zakładu za odsprzedaż jest jedynie 30 zł, jako kwota należna powinno to stanowić podstawę opodatkowania VAT. Istnieje spore ryzyko, że takie podejście zakwestionują organy podatkowe, które uznają, iż podstawę stanowi tu i kwota odpłatności, i dofinansowania z funduszu, skoro jest ono ściśle związane z dostawą towarów (świadczeniem usług) pracownikowi i faktycznie stanowi część wynagrodzenia. Zakład pracy powinien więc opodatkować VAT również kwotę dofinansowania.
Należy podkreślić, iż przy dofinansowaniu częściowym istotniejszy staje się problem odliczenia VAT od wydatków na towary i usługi z ZFŚS. Skoro nie są one kosztem uzyskania przychodów, trzeba by uznać, że zakładowi nie przysługuje ta możliwość. Nie ma przepisu, analogicznego do wspomnianego dotyczącego nieodpłatnej dostawy, który przyznawałby wprost prawo do odliczenia, gdyż świadczenie z funduszu zostało opodatkowane. Istnieje ryzyko, że przy dofinansowaniu częściowym, zakład nie będzie mógł odliczyć VAT od towarów i usług dla pracownika, natomiast podatek ten będzie musiał w całości naliczyć.
Moim zdaniem, trzeba tu bronić prawa do odliczenia na podstawie VI dyrektywy. Co więcej, można próbować interpretować polską ustawę tak, iż co do zasady wydatki na towary i usługi mogłyby stanowić koszty uzyskania przychodów. Fakt, że nie są odliczalne dla kosztów, ponieważ są finansowane z funduszu, nie przekreśla prawa do odliczenia od nich VAT.
Dominika Cabaj menedżer w Zespole VAT Deloitte