W jakich sytuacjach warto korzystać z weksla

W obliczu cyfryzacji, obejmującej coraz większy zakres czynności i dokumentów w obrocie gospodarczym, obowiązek wystawienia weksla w formie papierowej może być przyczyną jego słabnącej popularności. Między innymi z tego powodu przedsiębiorcy apelują o podjęcie przez rządzących prac nad wprowadzeniem jego wersji elektronicznej, o czym niedawno pisaliśmy. Jak podkreślają, ten sposób zabezpieczania wykonania zobowiązań wciąż ma istotne znaczenie, a dzięki umożliwieniu stosowania e-weksli stanie się bardziej użytecznym narzędziem.

Wciąż przydatny

– W ostatnich latach można zauważyć spadek popularności weksla w wielu krajach, zwłaszcza w bardziej rozwiniętych gospodarkach. W erze cyfryzacji i elektronicznych form płatności wiele transakcji odbywa się bez użycia papierowych dokumentów, co także może wpływać na ograniczenie stosowania weksla. Być może trendy te zostaną odmienione po wprowadzeniu do obrotu jego elektronicznej formy – mówi Katarzyna Zimolzak, doradca podatkowy, aplikantka radcowska w Kancelarii Żuk Pośpiech.

Jak zauważa, mimo wspomnianych przemian weksel nadal jest ważnym instrumentem w niektórych branżach i regionach, Dotyczy to zwłaszcza zabezpieczania takich transakcji jak pożyczki, kredyty czy nawet umowy najmu.

Według Rady Przedsiębiorczości, która postuluje wprowadzenie przepisów dopuszczających stosowanie elektronicznych weksli (alternatywnie z papierowymi), tego rodzaju zabezpieczenie zobowiązań ma określone znaczenie także dla transakcji agencji publicznych – w tym przede wszystkim Banku Gospodarstwa Krajowego – oraz programów rządowych i w ogóle dla bezpieczeństwa publicznego systemu gwarancyjno-poręczeniowego, wspierającego polską przedsiębiorczość.

„O skali potrzeb świadczy fakt, że do końca 2022 r. przyjęto w tym obszarze prawie 700 tys. weksli. Z uwagi na ich formę, spowodowało to olbrzymie koszty związane z ich obsługą i bezpiecznym przechowywaniem” – podkreśla Rada w swoim apelu o wprowadzenie e-weksli.

Wystawić czy nie

– Weksel jest najczęściej stosowany jako zabezpieczenie przy umowie pożyczki lub kredytu. Gwarantuje on terminowe wykonanie zobowiązania przez drugą stronę i umożliwia wierzycielowi dochodzenie od dłużnika zapłaty. Na jego podstawie można wnosić o wydanie przez sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Nakaz taki staje się wykonalny natychmiast po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia – wyjaśnia Marta Olkowicz, prawniczka z działu prawa dla biznesu w Kancelarii Kopeć Zaborowski.

Podkreśla, że ten sądowy nakaz staje się tytułem wykonawczym, na podstawie którego można wszcząć egzekucję przeciwko dłużnikowi.

– Weksel jest ważnym narzędziem finansowym, rodzajem papieru wartościowego, który umożliwia efektywne zarządzanie płatnościami i zabezpieczenie interesów stron w transakcjach handlowych. Wierzyciel wekslowy i dłużnik powinni dokładnie rozważyć różne aspekty, by ocenić, czy warto skorzystać z tego instrumentu. Może być on bowiem używany nie tylko jako środek zabezpieczający, ale również płatniczy, a więc też kredytowy oraz obiegowy, co polega na przeniesieniu danej wierzytelności z jednej osoby na inną – zwraca uwagę przedstawicielka Kancelarii Żuk Pośpiech.

Jak wyjaśnia, zasadą jest, że wierzyciel wekslowy chce mieć gwarancję uzyskania zapłaty za dostarczone dobra lub usługi. W takim przypadku weksel ma chronić przed ryzykiem nieotrzymania należności, gdy druga strona zobowiązuje się do jej wniesienia w określonym terminie. Wierzyciel zyskuje pewność, że ją dostanie w ustalonym czasie, co minimalizuje ryzyko opóźnień lub braku płatności.

Natomiast weksel wykorzystywany jako narzędzie finansowania pozwala wierzycielowi w określonych przypadkach np. sprzedać taki dokument na rynku, czyli przenieść z niego prawa. Celem takiego kroku jest natychmiastowe uzyskanie pieniędzy – przed terminem spłaty.

Ustawowe formalności

Obie prawniczki przypominają, że przy podpisaniu weksla należy zwrócić uwagę, czy został wypełniony poprawnie i zawiera elementy wymagane ustawą z 1936 r. – Prawo wekslowe.

– Brak jednego z elementów ustawowych spowoduje, że nie będzie on uważany za weksel – zwraca uwagę Marta Olkowicz.

Jak mówi, weksel może być wystawiony zarówno przez osobę fizyczną, jak i prawną. W drugim przypadku należy pamiętać o podpisaniu tego dokumentu przez osoby uprawnione.

Katarzyna Zimolzak podkreśla, że wystawca podpisuje weksel własnoręcznie, a obydwie strony muszą precyzyjnie określić zawarte w nim warunki, takie jak kwota czy termin jego płatności. Zwraca ponadto uwagę, że istnieją różne rodzaje weksli. W zależności od dłużnika wyróżnia się weksel własny (sola) lub trasowany (ciągniony), a także tzw. weksel in blanco, czyli weksel niezupełny.

Ten ostatni to dokument niewypełniony całkowicie w chwili wystawienia lub nieposiadający niektórych cech, które Prawo wekslowe wymaga dla jego ważności. Jest zobowiązaniem związanym z dodatkową umową między wystawcą weksla a remitentem, czyli osobą lub firmą, na rzecz której ma być zrealizowany.

– Tą umową jest porozumienie lub deklaracja wekslowa, w której obie strony uzgadniają sposób i okoliczności, w jakich weksel in blanco może zostać uzupełniony o brakujące elementy w momencie jego emisji – mówi Paweł Milewski, adwokat z kancelarii Gardocki i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni.

Zwraca przy tym uwagę, że zajęcia weksla in blanco, a więc wierzytelności związanej z posiadaniem dokumentu, dokonuje komornik sądowy.

– Jeżeli w momencie zajęcia brakuje wspomnianej deklaracji, to konieczne jest odtworzenie jej postanowień w dalszym etapie egzekucji – wyjaśnia adwokat.

Podkreśla, że prawo do uzupełnienia weksla in blanco przysługuje wyłącznie uprawnionemu z weksla, którym, po dokonanym zajęciu, jest wyłącznie wierzyciel egzekwujący. Gdy to zrobi, organ egzekucyjny wzywa dłużnika do zapłaty poszukiwanej sumy. Jeżeli mimo wezwania (co polega na przedstawieniu weksla do zapłaty) kwoty tej nie ureguluje, komornik sprzeda ten dokument.

– Trzeba mieć świadomość, że wystawienie weksla jest nieodwołalne, wobec czego należy dobrze to przemyśleć przed jego podpisaniem. Ponadto dokument ten może ulec likwidacji bądź umorzeniu. O likwidacji mowa oczywiście wówczas, gdy zobowiązanie zostanie spłacone. Natomiast gdy weksel zaginie, można ubiegać się o jego umorzenie, co oznacza, że przestaje on istnieć, a tym samym nie można już na jego podstawie dochodzić zapłaty roszczenia – tłumaczy Marta Olkowicz.

Przypomina, że weksel należy wykorzystać, jeżeli druga strona nie spełniła swojego zobowiązania wynikającego z danego stosunku prawnego. Wtedy na podstawie tego dokumentu wierzyciel może domagać się od sądu wydania wspomnianego nakazu zapłaty.