Typowy proces inwestycyjny, w którym uczestniczą fundusze venture capital,
jest oparty o skomplikowaną dokumentację finansowo-prawną.
Inwestycje venture capital są transakcjami o wysokim stopniu skomplikowania, wymagającymi uzgodnienia różnych interesów i wiążące strony na wiele lat — inwestycja venture capital trwa zazwyczaj co najmniej 3 lata. W efekcie dokumentacja związana z transakcją musi regulować wszelkie kwestie istotne dla stron.
Dodatkową przyczyną dużego znaczenia dokumentacji prawnej jest anglosaska proweniencja tego typu działalności inwestycyjnej i pochodzenie przeważającej części kapitału inwestowanego w Polsce w ramach funduszy venture capital. Konsekwencją tego faktu jest charakterystyczna dla tamtego regionu szczególna rola prawników przy transakcjach finansowych.
Po pierwsze: biznesplan
Przy inwestycji venture capital występują dwie podstawowe fazy: przygotowawcza oraz właściwa — inwestycyjna, z którymi związane są odpowiednie rodzaje dokumentów transakcyjnych. W fazie przygotowawczej najistotniejszymi dokumentami jest biznesplan (zwany także memorandum informacyjnym) oraz tzw. term-sheet. Biznesplan jest dokumentem pochodzącym od przedsiębiorcy zainteresowanego pozyskaniem inwestora. Zadaniem tego dokumentu jest wstępne przedstawienie sytuacji prawno-ekonomicznej podmiotu, informacja o jego pozycji na rynku, perspektyw, koncepcji rozwoju oraz pomysłu na wzrost wartości pod warunkiem pozyskania kapitału.
Po drugie: term-sheet
Gdy biznesplan skłoni fundusz do zainteresowania sięprojektem, specjaliści przygotowują tzw. term-sheet, który stanowi syntetyczne ujęcie proponowanych warunków inwestycji. Term-sheet przedstawia zarówno finansowe parametry inwestycji, jak i ogólną strukturę prawną transakcji. Propozycje funduszu oczywiście podlegają dalszym negocjacjom, a uzgodniona finalna wersja jest zatwierdzana przez obie strony. Charakter prawny term-sheetu jest najbliższy listowi intencyjnemu. Nie formułuje on jeszcze zobowiązań żadnej ze stron do przeprowadzenia transakcji, lecz stanowi jedynie wyraz osiągnięcia pewnego etapu w procesie negocjacyjnym. Zazwyczaj ten dokument obejmuje wstępne porozumienie co do charakteru inwestycji, harmonogram dalszych czynności przygotowawczych, porozumienie co do alokacji kosztów ponoszonych przez fundusz itd. Wycofanie się którejkolwiek ze stron z dalszych negocjacji pomimo wcześniejszego podpisania term-sheetu może w pewnych okolicznościach narazić taką stronę na odpowiedzialność za szkodę, która druga strona poniosła na skutek zaangażowania się w proces negocjacyjny.
Po trzecie: due diligence
Następnym etapem fazy przygotowawczej inwestycji venture capital jest z reguły tzw. due diligence, czyli szczegółowa analiza stanu przedsiębiorstwa biorcy inwestycji. Analiza taka obejmuje przede wszystkim aspekty prawne i finansowe, ale również techniczne, środowiskowe i ubezpieczeniowe. Jest ona zazwyczaj przeprowadzana w przeważającej mierze przez wyspecjalizowanych doradców funduszu i w jej wyniku powstają raporty z badania, na podstawie których fundusz weryfikuje dotychczasowe informacje o kontrahencie, które do tej pory pochodziły zazwyczaj od niego samego.
Po czwarte: umowa
Umowa inwestycyjna organizuje cały proces inwestycji funduszu włącznie z deinwestycją, czyli zbyciem udziału właścicielskiego i zrealizowaniem zysków z inwestycji. Jej istotą jest zobowiązanie funduszu oraz przedsiębiorcy do współdziałania w celu wzrostu wartości firmy w oparciu o uzgodniony plan rozwoju z wykorzystaniem kapitału uzyskanego od funduszu. Każda inwestycja typu venture capital wykazuje daleko idącą specyfikę i wyjątkowość, więc i umowy inwestycyjne są także bardzo zróżnicowane. Często umowa inwestycyjna ma jedynie charakter umowy ramowej i przewiduje jeszcze dodatkowe odrębne umowy, który strony mają zawrzeć w przyszłości.
Umowa inwestycyjna reguluje kwestię sposobu przeprowadzenia inwestycji, jej wysokości, zakresu praw właścicielskich, jakie fundusz uzyska w jej wyniku, składu organów przedsiębiorcy. Dokument ten zawiera plan rozwoju, który ma być realizowany po dokonaniu inwestycji, zabezpieczenia należytego wykonywania postanowień umowy inwestycyjnej oraz przewidywane sposoby wyjścia z inwestycji. Dość często spodziewane korzyści z inwestycji są uzależnione od utrzymania dotychczasowej kadry zarządzającej, dlatego w takim przypadku istotnym elementem umowy inwestycyjnej będą plany motywacyjne dla managementu.
Tomasz Dąbrowski partner w kancelarii prawniczej Salans