Według prognoz ONZ liczba ludności na świecie urośnie do 9,8 mld w 2050 r. i 11,2 mld w 2100 r., co wymusi opracowanie wydajnych i jednocześnie niedrogich sposobów produkcji żywności. Konieczne jest też ograniczenie ilości produkowanych odpadów. Branża foodtech twierdzi, że ma skuteczne i zrównoważone rozwiązanie.
Napędzanie innowacji
Wcześniejsze propozycje, takie jak wykorzystanie nowych maszyn lub sięganie po modyfikacje genetyczne, zastępują teraz akceleratory technologii żywności, które łączą naukę z biznesem. Pole do popisu mają powstające jak grzyby po deszczu start-upy, choć w ich przypadku od pomysłu do komercjalizacji i wykorzystania technologii na szeroką skalę droga bywa długa i kręta, a zazwyczaj – ślepa. Śmiałków jednak nie brakuje, a według raportu firmy Dealroom w 2022 r. segment foodtech w Polsce uplasował się na piątym miejscu wśród najszybciej rozwijających się inwestycji venture capital. Wynika to nie tylko z niskiego punktu startu, lecz także z powszechnego sięgania po dotacje z funduszy unijnych – w 2022 r. było to w sumie 120 mln zł.
Pieniądze płynęły jednak także innych źródeł. Restaumatic zdobył 30 mln zł na system do obsługi zamówień, sprzedaży i zarządzania restauracjami. Platforma działa w modelu SaaS, czyli udostępniania oprogramowanie w chmurze w modelu abonamentowym. Innym przykładem wykorzystania nowych technologii w branży spożywczej jest platforma Foodsi, która umożliwia kupno nadwyżek jedzenia z piekarni, sklepów, restauracji. Dzięki temu producent nie marnuje żywności, a konsument może ją nabyć w obniżonej cenie. Foodsi pozyskało prawie 6 mln zł m.in. dzięki funduszom CofounderZone i Satus Starter oraz inwestorom prywatnym, np. założycielom Pyszne.pl.
Ciekawym rozwiązaniem może się pochwalić również polska spółka Fresh Inset, która opracowała technologię Vidre+ przedłużającą świeżość owoców, warzyw i kwiatów. Dzięki substancji czynnej znajdującej się w naklejce Vidre+ produkty utrzymują dłużej walory odżywcze i właściwy wygląd.
Produkcja rolna
Akceleratory technologii żywności obejmują również innowacyjne rozwiązania agtech, które opierają się na wykorzystaniu dronów, robotów i autonomicznych traktorów do śledzenia upraw w różnych warunkach. Popularne staje się rolnictwo precyzyjne, czyli dostosowanie działań do potrzeb roślin, a nie ogólnie przyjętego schematu. Działania te mają zwiększyć wydajność upraw i zmniejszyć straty.
Ciekawym trendem w produkcji żywności zmniejszającym koszty związane z transportem, miejscem do produkcji, przechowywaniem żywności i jej bezpieczeństwem jest tworzenie zlokalizowanego rolnictwa miejskiego z uprawami w warstwach pionowych. Najczęściej wykorzystuje się w tej metodzie również uprawę bezglebową opartą na hydroponice, czyli uprawie w wodzie, aeroponice, w której rozpyla się wodę z solami mineralnymi na odkryte w powietrzu korzenie, oraz akwaponice, czyli zintegrowanym systemie przypominającym uprawę roślin i hodowlę ryb w stawie. W porównaniu z tradycyjnymi uprawami polowymi taka forma rolnictwa uchroni warzywa, owoce czy też zioła przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi – przymrozkami, suszami czy gradobiciami. To ogranicza występowanie chorób roślin i przyspiesza ich okres wegetacji, a także oszczędza ilość wody zużywanej do produkcji i pestycydów. Dezynfekcję takich miejsc przeprowadza się za pomocą podchlorynu i nadtlenku wodoru, naświetlania UV-C oraz ozonowania, co wpływa na zahamowanie rozwoju szkodliwych mikroorganizmów. Zaletą takim farm jest również to, że najczęściej znajdują się w miastach lub na ich obrzeżach, co istotnie wpływa na ograniczenie emisji zanieczyszczeń związanych choćby z transportem, a ponadto oszczędzają powierzchnię upraw i wodę.
Obieg zamknięty
Działaniem, które zaspokaja obecne potrzeby bez negatywnego wpływu na zasoby w przyszłości, jest zrównoważony rozwój środowiska. W gospodarce o obiegu zamkniętym koniecznością są konserwacja, ponowne użycie, renowacja, regeneracja, recykling i kompostowanie. Opierając się na trzech filarach: maksymalnym wyeliminowaniu odpadów i zanieczyszczeń, obiegu produktów oraz regeneracji zasobów naturalnych, można tworzyć mniej śmieci, bardziej świadomie korzystać z zasobów i dbać o jakość ziemi. W wypadku żywności zachowania te mogą dotyczyć kompostowania lub sięgania po biodegradowalne opakowania, ale również zwiększania świadomości konsumentów na temat wytwarzania kupowanych produktów.
Kolejnym krokiem, który wpłynie pozytywnie na środowisko, jest ograniczenie produkcji i spożycia tradycyjnego mięsa i zwiększenie produkcji jego roślinnych zamienników. Przełomowym osiągnięciem w tym zakresie jest zatwierdzenie sprzedaży przez Singapur w 2020 r. mięsa hodowlanego produkowanego z komórek zwierzęcych w laboratoriach bez potrzeby użycia paszy, uboju i zakładania ferm. Podobne zalety ma druk 3D zamienników mięsa, które przy użyciu pulpy z ryżu, groszku i wodorostów tworzą imitacje schabowego lub steka. Te zmiany mogą się szczególnie przyczynić do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Według Josepha Poore’a z Uniwersytetu Oxfordzkiego system żywnościowy odpowiada za 26 proc. całkowitej globalnej emisji gazów cieplarnianych. Rolnictwo, leśnictwo i użytkowanie gruntów mają 18,4-procentowy udział, podczas gdy reszta to opakowania, chłodzenie i transport.
Nie dziwi więc, że producenci żywności coraz chętniej sięgają po owady i mikroproteiny jako alternatywę dla tradycyjnego źródła białka. Prognozuje się, że do 2030 r. rynek ten niemal potroi wartość i osiągnie 37,64 mld USD (Emergen Research). Foodtechy eksplorują także segment zdrowej żywności. Dotyczy to przede wszystkim produktów mlecznych, o obniżonej zawartości tłuszczów nasyconych i cholesterolu oraz alternatywy dla cukru, a także szeroko pojętej żywności funkcjonalnej i nutraceutyków.
Technologia a bezpieczeństwo żywnościowe
Optymalne zarządzanie łańcuchem dostaw może wpłynąć na dostępność, jakość i cenę oferowanych produktów. Dlatego też producenci żywności sięgają po sztuczną inteligencję (AI), która oceni uprawę roślin, wyznaczy potrzeby związane z tym procesem oraz będzie monitorować ich przechowywanie i dostawę. AI znajduje też zastosowanie w przygotowaniu spersonalizowanego planu żywieniowego, biorącego pod uwagę zapotrzebowanie organizmu na mikro- i makroelementy, jak również specyficznych potrzeb w jednostkach chorobowych. Nadal jednak brakuje regulacji prawnych, które wpłynęłyby na zwiększenie produkcji np. alternatywnych białek lub badań nad ich wpływem na organizm i rekomendacji dotyczących spożycia. Z podobnymi wyzwaniami mierzy się rynek nutraceutyków, który jest nadal pozbawiony silnych ram regulacyjnych, brakuje standaryzacji produkcji i rzetelnych badań skuteczności działania substancji w tych produktach.