Poniedziałek 3 lipca 2023 r. był najgorętszym dniem w historii pomiarów temperatury na Ziemi – średnia temperatura globu wyniosła 17,01°C. Już następnego dnia padł kolejny rekord – 17,18°C, który został pobity… zaledwie dwa dni później: 6 lipca średnia globalna temperatura wyniosła 17,23°C. Zmianom klimatu towarzyszą ekstremalne zjawiska pogodowe – fale upałów i fale chłodów, burze, huragany, powodzie, osuwiska, susze, pożary…
Straż pożarna na sygnale
Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, chcąc zwrócić uwagę na niepokojące efekty zmian środowiskowych, opracował „Atlas skutków zjawisk ekstremalnych”, który obejmuje najbardziej dotkliwe zjawiska ekstremalne występujące w Polsce latach 2001-19 i związane z nimi straty oraz koszty. Eksperci analizowali głównie dwa wskaźniki odzwierciedlające oddziaływanie ekstremów. Pierwszy dotyczy szkód i strat, drugi – ofiar śmiertelnych. Są to podstawowe wskaźniki do oceny skutków wpływu klimatu wykorzystywane przez Światową Organizację Meteorologiczną.
Jak czytamy w Atlasie, w latach 2010-19 nasiliła się w naszym kraju częstotliwość susz – co ciekawe, w ostatnim stuleciu publikacje na temat zjawisk ekstremalnych najczęściej dotyczyły powodzi. Intensywności nabierają także trąby powietrzne, które były przyczyną ponad połowy interwencji Państwowej Straży Pożarnej (54 proc.). Natomiast intensywne opady deszczu spowodowały 30 proc. interwencji. Opady w powiązaniu z silnym wiatrem prowadziły też do wezbrań wód i podtopień, które w statystykach uwzględniono jako przyczyny 10 proc. interwencji.
Analizy wykazały, że z powodu zjawisk ekstremalnych Polska traci średnio 6 mld zł rocznie – przez niespełna dwie dekady ta kwota sięgnęła 115 mld zł. Największe straty bezpośrednie ponosili zazwyczaj rolnicy oraz infrastruktura komunalna.
– Wysiłki na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych są bardzo ważne. W wyniku podejmowanych działań postępowanie zmian klimatu nie zostanie jednak z roku na rok odwrócone, czy nawet zatrzymane. W związku z tym należy też podjąć działania umożliwiające przystosowanie się do skutków zmian klimatu, tzw. działania adaptacyjne – uważa dr. inż. Ewelina Siwiec, ekspert Krajowego Ośrodka Zmian Klimatu w Instytucie Ochrony Środowiska – Państwowym Instytucie Badawczym, pod której kierownictwem przygotowano „Atlas skutków zjawisk ekstremalnych”.
Badacze alarmują
Zgodnie z Raportem Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu każde dodatkowe 0,5°C ocieplenia atmosfery powoduje wyraźny wzrost intensywności i częstotliwości występowania fal upałów, nawalnych opadów, a w niektórych regionach także susz.
Od kilku lat temperatura powietrza w Polsce i na świecie systematycznie wzrasta. Instytut ds. Zmian Klimatu z Uniwersytetu Maine odnotował, że poniedziałek 3 lipca był najgorętszym dniem w historii pomiarów temperatury na Ziemi, a średnia temperatura całej planety wyniosła 17,01°C. Następnego dnia, we wtorek 4 lipca 2023, padł kolejny rekord i temperatura wyniosła 17,18°C. Rekord ten został pobity zaledwie dwa dni później – 6 lipca. Średnia globalna temperatura wyniosła tego dnia 17,23°C.
– Raport Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu wskazuje, że gdybyśmy osiągnęli i utrzymali globalne ujemne emisje dwutlenku węgla netto (czyli więcej dwutlenku węgla będzie pochłaniane niż emitowane) stopniowo cofnęłoby to wzrost temperatury powierzchni Ziemi spowodowany przez jego emisję. I inne skutki zmiany klimatu, np. podnoszenie się poziomu morza, nadal jednak byłyby widoczne przez dziesięciolecia lub nawet tysiąclecia – mówi Ewelina Siwiec.
Co będzie dalej
Coraz bardziej precyzyjne modele matematyczne i scenariusze klimatyczne dają możliwość pozyskania szczegółowych informacji o zmianach pogodowych, przewidywania ich zasięgu i potencjalnych szkód. Pozwala to zaplanować działania zmniejszające skutki tego typu zdarzeń.
– Zmiany klimatu stanowią poważne wyzwanie dla Polski zarówno w aspekcie społeczno-gospodarczym, jak i środowiskowym. Projekcje klimatyczne wyraźnie wskazują na potrzebę przygotowania kraju do tych zmiany i podjęcia odpowiednich działań adaptacyjnych. Planowanie i dostosowywanie się do nowych warunków są kluczowe dla minimalizacji negatywnych skutków i ochrony naszego społeczeństwa, gospodarki i środowiska naturalnego – komentuje Ewelina Siwiec.