„Podatek od wartości dodanej, obliczony od ceny towarów i usług według stawki właściwej dla tych towarów lub usług, obniża się o podatek od wartości dodanej poniesiony przy nabywaniu różnych elementów kosztowych”.
Artykuł 2 I Dyrektywy zawiera definicję podatku od wartości dodanej. Zgodnie z jego ust. 1, VAT jest podatkiem powszechnym, obciążającym konsumpcję, mającym zastosowanie do towarów i usług, obliczanym proporcjonalnie do ich ceny, niezależnie od liczby transakcji, które następują w procesie produkcji i dystrybucji. Z kolei ust. 2 wprowadza zasadę neutralności VAT.
Powyższe przepisy mają podstawowe znaczenie dla określenia istoty podatku od wartości dodanej. Wskazują bowiem fundamentalne cechy VAT. Pierwsza to powszechność, która została zapewniona m.in. poprzez takie zdefiniowanie przedmiotu opodatkowania (towarów, usług), że trudno jest wskazać transakcje gospodarcze, które nie byłyby objęte tym podatkiem. Druga zaś to faktyczne opodatkowanie konsumpcji. Zatem podatek ten nie powinien obciążać podmiotów wykorzystujących nabyte towary lub usługi do działalności gospodarczej, jeżeli nie są ich ostatecznymi odbiorcami. Kolejną cechą jest konieczność stosowania podatku VAT na wszystkich etapach obrotu gospodarczego.
Janina Fornalik ekspert Ernst & Young
Z punktu widzenia podatnika najważniejsza jest zasada neutralności VAT. Z zasady tej wynika po pierwsze — prawo podatnika do odliczenia od podatku należnego podatku zapłaconego przy nabyciu towarów i usług na poprzednim etapie obrotu. Po drugie — możliwość otrzymania zwrotu podatku, jeżeli podatek naliczony przy zakupach jest wyższy od podatku należnego z tytułu dokonywanej sprzedaży. Podmiot prowadzący działalność gospodarczą musi bowiem mieć zapewnioną możliwość odzyskania podatku naliczonego związanego ze swoją działalnością opodatkowaną. Zasada ta została rozwinięta w art. 17-20 VI Dyrektywy, które szczegółowo regulują tę kwestię. Jak wielokrotnie podkreślał Europejski Trybunał Sprawiedliwości, system odliczeń ma na celu całkowite uwolnienie podmiotu gospodarczego od obciążeń z tytułu podatku VAT, przypadającego do zapłaty lub zapłaconego w trakcie prowadzonej działalności gospodarczej. Innymi słowy — przyjęty w UE system podatku VAT zapewnia, że wszelka działalność gospodarcza, niezależnie od jej celu lub rezultatu, jest opodatkowana w sposób całkowicie neutralny pod warunkiem, że działalność ta podlega temu podatkowi. Wprowadzanie jakichkolwiek ograniczeń tego prawa jest niedopuszczalne na gruncie przepisów I i VI Dyrektywy. Oznacza to, że obecnie funkcjonujące w ustawie o VAT ograniczenia, np. brak możliwości odliczania podatku w przypadku braku sprzedaży opodatkowanej, stanowią naruszenie zasady neutralności VAT.