Pierwszym krajem, który dopuścił możliwość łączenia się podmiotów w celu wspólnego rozliczania podatku od towarów i usług, były Niemcy, które w 1934r. wprowadziły regulacje analogiczne względem obecnie ukształtowanej instytucji grupy VAT.
Od 1 stycznia 2023r. w polskim porządku prawnym istnieje możliwość łączenia się przedsiębiorców w celu wspólnego rozliczania VAT, tj. utworzenia tzw. „grupy VAT”. Ustawodawca wdrożył rozwiązania rekomendowane w większości krajów wspólnotowych, jednakże obecni - pomimo istotnego znaczenia optymalizacyjnego dla przedsiębiorców wskazanej regulacji - niewielu z nich decyduje się na utworzenie nowego podmiotu przeznaczonego wyłącznie do rozliczeń na gruncie podatku od towarów i usług.
Kto może utworzyć
Grupę VAT może utworzyć dwóch lub więcej podatników VAT powiązanych finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie. Członkowie grup VAT w dalszym ciągu traktowani są jako samodzielnie występujące na rynku podmioty gospodarcze, z zastrzeżeniem, że na gruncie podatku od towarów i usług przestają być odrębnymi podatnikami, tworząc całkowicie inny podmiot, jakim jest grupa VAT.
Naturalnym jest pytanie, jakie korzyści dla przedsiębiorcy mogą przemawiać za utworzeniem grupy VAT, a z drugiej strony - jakie obawy budzi omawiana instytucja.
Utworzenie grupy VAT umożliwia ułatwienie dokonywania transakcji wewnętrznych odbywających się pomiędzy jej członkami, bowiem wówczas czynności dokonane pomiędzy nimi pozostają poza zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług, co w praktyce oznacza, że powiązani przedsiębiorcy wchodzący w skład grupy VAT nie muszą wystawiać sobie wzajemnie faktur.
Z punktu widzenia podatku od towarów i usług czynności dokonywane pomiędzy członkami grupy VAT, tzw. czynności wewnętrzne, są neutralne z punktu widzenia podatku od towarów i usług, a zatem wystarczające będzie opracowanie dokumentacji transakcji wewnątrzgrupowej za pośrednictwem noty księgowej.
Zalety
Wspólne rozliczanie podatku od towarów i usług niewątpliwie stanowi duże ułatwienie dla poszczególnych podmiotów, w tym przedsiębiorców, bowiem dotychczas każdy z podatników wchodzących w skład grupy musiał składać odrębny plik JPK_VAT, natomiast decydując się na wspólne rozliczanie podatku VAT, przedstawiciel grupy składa do urzędu skarbowego tylko jeden grupowy plik JPK_VAT.
Takie rozwiązanie wydaje się być korzystne z punktu widzenia danego podmiotu gospodarczego wobec możliwości zredukowania kosztów prowadzenia księgowości, bowiem wówczas obsłudze księgowej w zakresie podatku od towarów i usług podlega jedna grupa VAT, a nie kilka odrębnych na gruncie VAT podmiotów.
Ponadto utworzenie grupy VAT może przyczynić się do poprawy efektywności przepływów finansowych w grupie, bowiem zakładając że w jej skład wchodzi podmiot, który cyklicznie wykazywał nadwyżkę podatku naliczonego nad podatkiem należnym, to w świetle ustawy o podatku od towarów i usług czas oczekiwania na zwrot nadwyżki podatkowej na rzecz podatnika sięgał co do zasady 60 dni. Zakładając, że grupę VAT uformuje podatnik, który cyklicznie wykazuje znaczną nadwyżkę podatku naliczonego, oraz podatnik, który cyklicznie wykazywał nadwyżkę podatku należnego, ich wzajemne relacje podatkowe zbilansują się w ramach podatku obliczonego dla grupy VAT, co w konsekwencji przyczyni się do płynniejszego zarządzania środkami pieniężnymi, umożliwiając odpowiednie regulowanie zobowiązań krótkoterminowych.
Ryzyko
Niemniej jednak, z punktu widzenia przedsiębiorcy, istnieją też pewne ryzyka, w tym chociażby solidarna odpowiedzialność członków grupy VAT za zobowiązania podatkowe na gruncie podatku VAT. W praktyce oznacza to, że w przypadku niemożliwości wyegzekwowania należności podatkowych z tytułu podatku od towarów i usług od grupy jako podmiotu, urząd skarbowy ma możliwość zgłosić roszczenie o zapłatę podatku VAT od każdego z podmiotów wchodzących w skład grupy VAT.
Zachodzi pytanie, jakie warunki powinien spełnić przedsiębiorca chcący dokonywać wspólnych rozliczeń z innym podmiotem na gruncie podatku VAT.
Pomiędzy członkami grupy podatku od towarów i usług muszą zachodzić łącznie następujące warunki:
- powiązania finansowe
- powiązania ekonomiczne
- powiązania organizacyjne
Podatników uważa się za powiązanych finansowo, jeżeli jeden z podatników będących członkiem grupy VAT posiada bezpośrednio ponad 50 proc. udziałów (akcji) w kapitale zakładowym lub ponad 50 proc. praw głosu w organach kontrolnych stanowiących lub zarządzających - lub ponad 50 proc. prawa do udziału w zysku każdego z pozostałych podatników będących członkami tej grupy.
Podatników uważa się za powiązanych ekonomicznie, jeżeli przedmiot głównej działalności członków VAT ma taki sam charakter lub rodzaje działalności prowadzonej przez członków grupy VAT uzupełniają się i są współzależne - lub członek grupy VAT prowadzi działalność, z której w całości lub w dużej mierze korzystają inni członkowie grupy VAT.
Podatników uważa się za powiązanych organizacyjnie, jeżeli prawnie lub faktycznie, bezpośrednio lub pośrednio znajdują się pod wspólnym kierownictwem lub organizują swoje działania całkowicie lub częściowo w porozumieniu.
Należy wskazać, że każde z trzech powiązań musi istnieć przez cały czas funkcjonowania grupy VAT - nie wystarczy wykazanie powiązań wyłącznie na etapie utworzenia grupy VAT, co może stwarzać pewne obawy przedsiębiorców, bowiem kryteria powiązań pomiędzy podmiotami w dużej mierze bazują na pojęciach nieostrych, zaś właściwe ich rozumienie wymaga znajomości orzecznictwa i interpretacji organów administracji skarbowej.
Mała popularność
Podsumowując, grupa VAT jest instytucją, która w chwili obecnej powinna cieszyć się szerokim zainteresowaniem przedsiębiorców, jednak jest to w polskim systemie prawnym instytucja kształtująca się, dość „świeża”, wymagająca fachowej wiedzy w zakresie przeprowadzenia podmiotów przez proces jej tworzenia i później właściwego funkcjonowania wewnątrz grupy - stąd pomimo relatywnie wysokich korzyści podatkowych, jakie może przynieść jej utworzenie, obecnie stosunkowo mało podmiotów zdecydowało się ją utworzyć.
Autor:
Michał Ogrodnik, aplikant adwokacki, Kancelaria Adwokacka Adriana Sadaja