Przed zatrudnieniem cudzoziemca przedsiębiorca będzie musiał sprawdzić status jego pobytu w Polsce, a potem przechowywać kopię dokumentu pobytowego.
Taki obowiązek przewiduje rządowy projekt ustawy o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jak informuje Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, projekt skierowano już do Sejmu.
Zawarte w nim regulacje wynikają z dyrektywy 2009/52/ WE z 18 czerwca 2009 r., która przewiduje minimalne normy w odniesieniu do kar i środków stosowanych wobec pracodawców zatrudniających nielegalnie przebywających obywateli krajów trzecich. Na przewidziany w dyrektywie system sankcji składają się kary o charakterze administracyjnym, cywilnym i karnym.
System sankcji
Zgodnie z projektowaną ustawą, karą grzywny lub ograniczenia wolności zagrożone będzie zatrudnienie osoby małoletniej. Do 3 lat więzienia ma grozić za warunki pracy powodujące szczególny wyzysk.
W razie zatrudnienia cudzoziemca przebywającego w Polsce nielegalnie przedsiębiorca nie będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wypłacanego mu wynagrodzenia wraz z podatkiem i składkami. Ponadto będzie musiał zwrócić pomoc publiczną i zostanie obciążony wszelkimi kosztami związanymi z przesłaniem zaległych płatności do państwa, do którego obcokrajowiec powróci lub będzie wydalony.
Będzie przyjęta zasada domniemania istnienia stosunku pracy przez okres co najmniej 3 miesięcy, a w przypadku umów cywilnoprawnych — domniemania uzgodnionego wynagrodzenia w wysokości trzykrotnej minimalnej płacy.
Projektowana ustawa zobowiązuje ministra pracy do określenia sektorów działalności, w których koncentruje się zatrudnienie nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich oraz przygotowywania informacji dotyczących kontroli dla Komisji Europejskiej.
Rozwiązania mają odnosić się zarówno do powierzania wykonania pracy cudzoziemcom na podstawie umów o pracę, jak i umów cywilnoprawnych.
Kontrole PIP
Na razie nie są znane wyniki kontroli Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzonych w 2011 r., ale od kilku lat w grupie nielegalnie pracujących w Polsce cudzoziemców wyraźnie dominują osoby pochodzące z byłych republik radzieckich (w 2010 r. — 71 proc., w 2009 r. — 59 proc.). Wśród zatrudnionych bez zezwolenia zdecydowanie przeważają obywatele Ukrainy (61 proc. w 2010 r., 48 proc. w 2009 r.).
Podczas kontroli prowadzonych w 2010 r. inspektorzy pracy stwierdzili nielegalne zatrudnienie i wykonywanie pracy przez 1011 obcokrajowców i było to o 45 proc. więcej takich przypadków niż w 2009 r. i trzykrotnie więcej niż w 2008 r.
Ogółem w 2010 r. wykazano nielegalną pracę obywateli 33 państw. Według raportu agencji East West Link, zainteresowanie rekrutacją cudzoziemców nie słabnie. W pierwszej połowie 2011 r. zarejestrowano 163 tys. oświadczeń o zamiarze zatrudnienia cudzoziemca, w III kwartale prawie 58 tys.