Tuż przed wakacyjną przerwą Cypr włożył kij w szprychy największej umowy handlowej w historii UE, głosując stosunkiem głosów 37-18 przeciwko ratyfikacji CETA, by wymóc na Brukseli ustępstwa. CETA wciąż jednak nie została ratyfikowana przez wiele unijnych krajów, w tym Polskę, a negocjatorzy umowy obawiają się, że cypryjskie weto tylko zachęci sceptyków w pozostałych krajach UE do głośniejszej opozycji względem porozumienia.
Kłopoty na finiszu
Kiedy 21 września 2017 r. Kompleksowa Umowa Gospodarczo-Handlowa między Unią Europejską a Kanadą tymczasowo weszła w życie, wydawało się, że polityczny spór o ten dokument już się zakończył, a UE mogła świętować podpisanie największej w jej historii umowy o wolnym handlu. Niespełna trzy lata później jeden z najmniejszych krajów UE, ser halloumi i zapomniany konflikt zbrojny mogą jednak doprowadzić do efektu domina, który uśmierci to handlowe porozumienie.
Pierwotnie kością niezgody przy negocjacjach był system rozstrzygania sporów między stronami, polegający na powołaniu 15-osobowego organu rozpatrującego poszczególne sprawy w trzyosobowym składzie. Po zgłoszeniu tego zapisu do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości przez Belgię w 2017 r. Kanada wstrzymała ratyfikację, a porozumienie weszło w życie jedynie „tymczasowo”, do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez ETS i ratyfikacji umowy przez wszystkie kraje członkowskie UE, Unię Europejską i Kanadę. Pod koniec kwietnia 2019 r. ETS orzekł na korzyść umowy, jednak gdy wydawało się, że tylko formalności stoją na drodze CETA, głos zabrał Cypr.
Wojna o serek
Wyspa została podzielona w wyniku tureckiej inwazji w 1974 r. na część „grecką” i „turecką”. Tym, co łączy ludność po obu stronach strzeżonej przez ONZ „zielonej linii” odgradzającej zasiekami obie strony konfliktu na Cyprze, jest przekonanie o wyjątkowości miejscowego przysmaku — smażonego serka halloumi. W związku z tym domagają się od Brukseli wpisania halloumi na listę „produktów z chronioną nazwą pochodzenia”, co pozwoli cypryjskim producentom lepiej walczyć z podróbkami z USA, Danii, Wielkiej Brytanii czy właśnie Kanady.
Status ten powoduje, że zastrzeżona nazwa może być wykorzystywana jedynie przez oryginalnych producentów, stosujących oryginalną recepturę. Podobny status ma w Polsce m.in. oscypek. Wpisanie halloumi na taką listę zmienia warunki unijno- -kanadyjskiego porozumienia, dlatego Cypr przypomina się w tej sprawie przy okazji ratyfikacji.
Bruksela wykorzystuje jednak ten słynny ser jako narzędzie politycznego wpływu na obie strony wyspy, by zmusić je do zjednoczenia. Przez odrzucenie umowy CETA w cypryjskim parlamencie lokalni politycy starają się odwrócić role i zmusić UE do przystania na ich warunki w zamian za ratyfikację CETA. Mimochodem jednak ta mała śródziemnomorska wyspa może wywołać efekt domina.
Największa włoska partia i lider rządzącej koalicji Ruch 5 Gwiazd otwarcie sprzeciwia się ratyfikacji CETA i może wykorzystać decyzję Cypru jako potwierdzenie ich wątpliwości. Problematyczna jest także ratyfikacja umowy w holenderskim Senacie, gdzie rządząca krajem prohandlowa centroprawica nie ma większości. Ratyfikacji wciąż nie rozpoczęły także Niemcy.
Polskie „nie”
Zagadkowe jest stanowisko polskiego rządu, który również nie zabrał się za ratyfikację CETA. Resort warunkuje ratyfikowanie umowy rozwiązaniem ostatnich spornych szczegółów między Kanadą a Unią Europejską. — CETA jest tymczasowo stosowana od 21 września 2017 r. i od tego czasu polscy przedsiębiorcy mogą korzystać z wielu rozwiązań zawartych w umowie.
Tymczasowe stosowanie nie obejmuje m.in. ochrony inwestycji i systemu rozstrzygania sporów inwestor-państwo. Postanowienia CETA zaczną obowiązywać w tych obszarach w momencie wejścia CETA w życie, do czego konieczna jest ratyfikacja. Obecnie trwają prace nad rozwiązaniami w tym zakresie, gdyż nie wszystkie kwestie zostały uzgodnione z Kanadą przed podpisaniem CETA. Dokonanie ratyfikacji przez Polskę jest uwarunkowane uprzednim uregulowaniem tych kwestii — poinformowało Ministerstwo Rozwoju.
Z tego też powodu polski Sejm nie zamierza na razie rozpoczynać prac ratyfikacyjnych.