Prowadzenie biznesu w formie spółki cywilnej czy osobowej nie zwalnia jej wspólników ze złożenia rocznego zeznania z dochodów, które im ona przyniosła. W tym przypadku nie spółka je rozlicza, lecz jej udziałowcy i to będą musieli zrobić w rozpoczętej już akcji PIT 2015.
Podatek dochodowy wspólników
Sama spółka tego rodzaju podatnikiem nie jest, chociaż wyjątkowo jedna z takich ostatnio została dopisana do podmiotów podlegających podatkowi dochodowemu od osób prawnych. Zmiana ta nie zmieniła jednak zasady, że osoby fizyczne jako wspólnicy są objęci podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT). W każdym razie zyski z działalności spółek cywilnych i osobowych, przypadające na ich udziałowców, muszą być przez nich uwzględnione w ich indywidualnych deklaracjach składanych fiskusowi. To samo dotyczy wydatków, traktowanych jako koszty uzyskania przychodów i strat, jeśli taki jest bilans prowadzonej wspólnie działalności.
Takie wspólne interesy można prowadzić w kilku formach dopuszczalnych przez polskie prawo. Działalność wspomnianej spółki cywilnej, która nie jest spółką prawa handlowego i nie posiada osobowości prawnej, jest regulowana przepisami Kodeksu cywilnego, dotyczącymi zobowiązań. Jej prawa i zobowiązania wobec innych wchodzą do wspólnego majątku wspólników, którzy w ten sposób mogą prowadzić przedsiębiorstwo. Taka działalność nie jest wpisywana do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), lecz do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Przedsiębiorcami są wspólnicy, których łączy umowa, na podstawie której dążą do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego.
Wnoszą do niej wkłady w różnej formie, nie tylko w pieniądzu, ale też np. pracy na rzecz spółki. Wspólnikami nie muszą być wyłącznie osoby fizyczne, umowę spółki cywilnej mogą też zawrzeć osoby prawne. Nie zmienia to jednak faktu, że każdy z osobna rozlicza podatek z fiskusem z tego właśnie źródła przychodów.
Tak samo jest w spółkach osobowych, które w przeciwieństwie do cywilnych, są spółkami prawa handlowego, a ich działalność jest uregulowana w Kodeksie spółek handlowych. Funkcjonują na podstawie więzi miedzy wspólnikami i ich zaangażowaniu w działalność spółki. Muszą być wpisane do rejestru przedsiębiorców w KRS, mają podmiotowość prawną (mogą we własnym imieniu nabywać prawa, także rzeczowe i zaciągać zobowiązania), ale nie mają osobowości prawnej i nie są podatnikami podatku dochodowego, z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej. Nie zmienia to jednak faktu, że wspólnicy czerpiący zyski z takich form działalności gospodarczej, muszą się indywidualnie rozliczyć z nich z urzędem skarbowym. Chodzi o wspomniane spółki cywilną, komandytowo-akcyjną oraz komandytową, a także jawną i partnerską.
Jak rozliczyć PIT od udziałów
Ustawa o PIT nie odnosi się wprost do podatników będących wspólnikami takich spółek. Nie są one w niej wymienione. Nie spotkamy ich nazw także na formularzach niezbędnych do sporządzenia rocznych zeznań podatkowych, ani w broszurach objaśniających zasady dokonywania rocznych rozliczeń. Pojawia się natomiast sformułowanie: spółka niebędąca osobą prawną. Do nich właśnie należy zakwalifikować wymienione wcześniej spółki cywilne i osobowe.
Z przepisów wynika, że osoby fizyczne będące wspólnikami spółek niebędących osobami prawnymi powinny opodatkować swoje dochody z działalności tych podmiotów proporcjonalnie do posiadanych w nich udziałów. W zasadzie przyjmuje się, że te proporcje są równe, że wspólnicy w jednakowym stopniu uczestniczą w zysku spółki. Lecz prawo przewiduje zróżnicowane relacje, dopuszcza inny podział zysku, np. odpowiedni do wartości i rodzaju wkładu danego wspólnika. O tym musi przesądzać umowa spółki, lub statut, jeśli prawo wymaga jego sporządzenia.
Jeśli te kwestie określono w umowie (statucie), wypracowany przychód jest dzielony według tam ustalonych zasad i to one wyznaczają wysokość opodatkowania wspólników, przypadające na nich koszty podatkowe oraz straty czy ulgi podatkowe związane z działalnością prowadzoną w formie spółki.
Organy podatkowe to potwierdzają, ale też warto zwrócić uwagę na pewne zastrzeżenia. W jednej z wydanych indywidualnych interpretacji podatkowych stwierdzono, że komandytariusze, zarówno będący osobą fizyczną, jak i osobą prawną, powinni uwzględnić w swoim rocznym zeznaniu podatkowym przypadającą im kwotę przychodów, kosztów uzyskania tych przychodów oraz straty poniesionej w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej w formie spółki komandytowej - w takiej wysokości, jaka wynika z proporcji do jego prawa w udziale w zysku tej spółki, bez względu na ograniczenia określone w umowie spółki oraz w przepisach kodeksu spółek handlowych, co np. stwierdzono w interpretacjach dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi (nr IPTPB1/415-532/12-2/MD) czy dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie (nr IPPB1/415-850/09-3/JB). Jedna z nich dotyczyła komandytariusza, któremu w umowie spółki przyznano inny udział w stratach niż w zyskach. Organy podatkowe zwracają uwagę, że według ustawy o PIT, dla ustalenia dochodu i straty podatkowej wspólnika znaczenie ma wyłącznie jego udział w zysku spółki.
Te zasady powinny być oczywiste dla osób, które będą składać zeznania podatkowe za 2015 r. Z bycia wspólnikiem w takich spółkach trzeba rozliczać się w trakcie roku podatkowego.
Podatnicy muszą przecież płacić na bieżąco zaliczki na podatek od osiąganego dochodu, a zeznanie roczne będzie ich odzwierciedleniem.
Załącznik PIT/B
Forma opodatkowania wspólnika, w której rozliczał dochody ze spółki w ciągu roku, decyduje o wyborze formularza zeznania za 2015 r. Są takie dwa: PIT-36 i PIT-36L. Pierwszy, obszerniejszy, wypełniają osoby, które rozliczają się według zasad ogólnych, czyli według skali podatkowej, ze stawkami podatkowymi 18 proc. i 32 proc. Drugi to formularz przeznaczony dla podatników, którzy płacą podatek według jednej stawki, 19 proc., czyli tzw. podatek liniowy. Zanim jednak wypełnią te zeznania i wpiszą w nich kwoty dochodów i podatku wynikające z działalności prowadzonej w formie spółki cywilnej czy osobowej, najpierw muszą sięgnąć po załącznik, w którym te dane przedstawią szczegółowo.
Jest to PIT/B – informacja o wysokości dochodu (straty) z pozarolniczej działalności gospodarczej za dany rok podatkowy. Przychody, koszty i dochody (straty) w spółce niebędącej osobą prawną, w której podatnik jest wspólnikiem, należy wpisać w części C. Trzeba tam podać dane spółki: jej nazwę, NIP, REGON, miejsce prowadzenia działalności. Ponadto podatnik wpisuje wysokość swojego udziału (w procencie) oraz wysokość przychodów, kosztów uzyskania przychodów i dochodu (straty) uzyskanych przez spółkę, a także przypadających na podatnika. W załączniku jest miejsce na podanie takich danych dotyczących trzech spółek. Gdyby miał udziały w większej liczbie, musi wypełnić kolejny PIT/B. Dopiero kwoty wynikające z sumowania przeniesie do zeznania, do którego dołączy ten załącznik (załączniki).
Małżonkowie, którzy prowadzą działalność w ten sposób, muszą złożyć odrębny PIT/B, niezależnie od tego, czy będą rozliczać się indywidualnie czy wspólnie.
PIT-36 albo PIT-36L
Kwoty z załącznika należy przenieść do części D1 zeznania PIT-36, dokładnie do pozycji przypisanej wierszowi nr 3 (Pozarolnicza działalność gospodarcza) i (lub) D2, także do rubryk wiersza nr 3, jeśli rozliczenie jest dokonywane wspólnie przez małżonków i oboje zarabiają, prowadząc działalność w formie spółek nie będących osobami prawnymi.
W przypadku, gdy podatnik musi złożyć PIT-36L, bo rozlicza się liniowo, kwoty z załącznika PIT/B, wpisuje do części D, w wierszu nr 1 (pozarolnicza działalność gospodarcza).
Straty w zeznaniu 2015
Straty powstałe w działalności prowadzonej w formie spółki nie mogą być rozliczone dowolnie. W rocznym zeznaniu podatkowym podatnik może o nie pomniejszać dochód uzyskany w najbliższych, kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych. W żadnym z tych lat nie można odjąć od dochodu więcej niż 50 proc. kwoty straty. I jeszcze jedna ważna zasada – o stratę można obniżyć dochód uzyskany z tego samego źródła, które przyniosło straty.
Obniżony wkład a PIT-36
Udział w spółce oznacza czasami konieczność rozliczenia związanych z nim przychodów w inny sposób niż z działalności gospodarczej. Taką sprawę rozstrzygnięto m.in. w jednej z interpretacji podatkowej wydanej przez dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie. Dotyczyła wspólnika (komandytariusza) spółki komandytowej, którego wkład w spółkę miał być obniżony w związku z planowaną restrukturyzacją. Za obniżenie wkładu przewidziano rekompensatę pieniężną.
Przepisy dopuszczają możliwość zmniejszenia udziału kapitałowego czyli obniżenie wkładów wspólników. W takim przypadku nadwyżka ponad wartość wniesionego wkładu stanowi przychód z praw majątkowych – wyjaśnił organ podatkowy. Co prawda przyznał, że ustawa o PIT ich nie definiuje, ale wylicza w art. 18 te, z których przychody podlegają opodatkowaniu. Nie jest to lista zamknięta i przychód otrzymany w związku z obniżeniem wkładu do spółki komandytowej podlega podatkowi na zasadach ogólnych jako przychód z praw majątkowych.
Tak też uważał podatnik. Dyrektor warszawskiej izby przypomniał ponadto, że dochody z takich praw podlegają kumulacji z innymi dochodami i należy je wykazać w zeznaniu rocznym, składanym do 30 kwietnia następnego roku podatkowego (interpretacja nr IPPBI/415-1381/12-3/ES). W PIT-36 jest na to miejsce w części D1 i D2, w wierszu nr 7.
W 2016 r. podatnicy mają czas na złożenie zeznań za 2015 r. do 2 maja, ponieważ 30 kwietnia przypada w sobotę.