Jak wynika ze sprawozdania finansowego Idea Banku za rok 2018, współczynnik wypłacalności banku spadł z 12,9 do 4,1 proc., a nadto kapitał własny pozwanego spadł z 2,12 mld zł do 231 mln zł. Dodatkowo, jak wskazał powód, w sprawie złej kondycji finansowej pozwanego wypowiedziała się także Komisja Nadzoru Finansowego (…). Wymienione okoliczności potwierdzają coraz większe problemy finansowe, które towarzyszą pozwanemu, co również oznacza, że brak zabezpieczenia mógłby utrudnić osiągnięcie celu postępowania, w przypadku gdyby w niniejszej sprawie zapadł wyrok uwzględniający powództwo — tak decyzję o przyznaniu zabezpieczenia obligatariuszowi GetBacku w sporze z Idea Bankiem uzasadniła sędzia Iwona Godlewska z Sądu Okręgowego w Poznaniu.
Również inni sędziowie podejmujący podobne decyzje używali tego typu argumentacji.
„(…) pozwany [Idea Bank –red.] odnotowuje coraz znaczniejsze straty, a jego sytuacja finansowa nie jest stabilna. W takim kontekście uzasadniony jest wniosek, że uzyskanie przez powodów zaspokojenia roszczenia w sytuacji uwzględnienia powództwa może być niemożliwe lub znacząco utrudnione” — stwierdziła sędzia Agnieszka Derejczyk z Sądu Okręgowego w Warszawie.
„Ponadto pozwany [Idea Bank — red.] zawiadomił Komisję Nadzoru Finansowego (…) o spełnieniu przesłanek zagrożenia upadłością z przyczyn regulacyjnych. W konsekwencji wniosek powoda o udzielenie zabezpieczenia należało uznać za uzasadniony” — napisała w uzasadnieniu sędzia Katarzyna Waseńczuk z tego samego sądu.
Nawet nieprawomocne decyzje o zabezpieczeniu roszczeń są wykonalne, ale nie przesądzają o wyniku zasadniczych procesów. Ich uzasadnienia mogą jednak stwarzać wrażenie, że po zwycięstwie w procesie z Idea Bankiem obligatariusz GetBacku dysponujący zabezpieczeniem ma gwarancję odzyskania pieniędzy — oczywiście jeśli decyzja o zabezpieczeniu uprawomocni się i zostanie wyegzekwowana. To ostatnie wymaga zaangażowania komornika, co pociąga za sobą dodatkowe koszty.
Resolution w akcji
Nad wydatkami na komornika należy się jednak poważnie zastanowić. Wiele wskazuje, że sądy roztaczają przed obligatariuszami GetBacku złudne nadzieje. Na problem zwróciła nam uwagę obligatariuszka, której prawnik uzyskał decyzję o zabezpieczeniu, by po zastanowieniu… odradzić jego egzekucję.
— Gdyby ktoś mnie zapytał, jaka jest siła zabezpieczeń uzyskanych wobec Idea Banku przez obligatariuszy GetBacku, to skierowałbym go po odpowiedź do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG). To BFG może bowiem wszcząć procedurę, która skutki zabezpieczenia doszczętnie zniweczy — komentuje dr Patryk Filipiak, adwokat z kancelarii Filipiak Babicz, w latach 2013-15 członek kilkuosobowego zespołu powołanego przez ministra sprawiedliwości w celu przygotowania obecnego prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego.
Nasz rozmówca podkreśla, że w obecnym stanie prawnym jedynym postępowaniem restrukturyzacyjnym, jakim może być objęty bank, jest tzw. resolution. To samo mówi Karol Tatara, radca prawny z Kancelarii Prawa Restrukturyzacyjnego i Upadłościowego Tatara i Współpracownicy.
— Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy Prawo restrukturyzacyjne przepisów tej ustawy nie stosuje się m.in. do banków krajowych czy też oddziałów banków zagranicznych. Jest to spójne z wizją restrukturyzacji banków — dla których jest właśnie przewidziana ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji, która wdraża do polskiego porządku prawnego instrumenty tzw. resolution — tłumaczy Karol Tatara.
Kilka miesięcy temu resolution stało się szerzej znane pod nazwą „planu Zdzisława”. Jest to procedura restrukturyzacji lub likwidacji banku z udziałem środków publicznych, ale przy jednoczesnym zachowaniu funkcji krytycznych banku. Może ona być przeprowadzona albo przez przejęcie Idea Banku wprost przez inny bank, np. przez Pierwszy Bank BFG, albo przez przejęcie depozytów i kredytów Idea Banku. Patryk Filipiak i Karol Tatara zwracają uwagę, że ustawa o BFG mówi wprost, że postępowania egzekucyjne lub zabezpieczające skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji, wszczęte przed rozpoczęciem przymusowej restrukturyzacji, podlegają umorzeniu.
Według obu prawników, oznacza to, że pieniądze zajęte przez komornika w Idea Banku i przekazane do depozytu sądowego trzeba będzie po prostu odesłać z powrotem, nawet jeśli decyzja o zabezpieczeniu będzie prawomocna. Zapytaliśmy o to Beatę Komarnicką-Nowak, radczynię prawną z Komarnicka Korpalski Kancelarii Prawnej, mającą na swoim koncie zabezpieczeniedla obligatariusza Get- Backu spierającego się z Idea Bankiem. Przekazała nam, że „po analizie przepisów”, które obowiązują od 2016 r., „można stwierdzić”, że roszczenia osób posiadających obligacje GetBacku, pomimo uzyskanego w sądzie zabezpieczenia, nie zostaną zaspokojone w przypadku uruchomienia procedury resolution.
Jarosław Kaczyński, właściciel kancelarii Legal Partners, który ma na swoim koncie więcej niż jedno zabezpieczenie, w tym jedno wyegzekwowane przez komornika, jest odmiennego zdania. E-mailem przekazał nam, że zabezpieczenie jest przydatne właśnie na okoliczność resolution. Szczegółów jego sposobu rozumowania nie udało nam się uzyskać, gdyż przez kilka dni nie udało nam się z nim ponownie skontaktować.
„Także w przypadku standardowych rozwiązań restrukturyzacyjnych, takich jak postępowanie układowe, zabezpieczenie powinno być skuteczne” — napisał Jarosław Kaczyński.
Adwokat Agnieszka Sepioło, współpracująca z kancelarią Sosnowski Adwokaci i Radcowie Prawni, która również ma na koncie zabezpieczenie roszczeń obligatariusza, unika konkretnego odniesienia się do sensowności zabezpieczeń w kontekście postępowania resolution, choć pytając, zwracaliśmy uwagę na ryzyko zwrotu pieniędzy z depozytu sądowego do banku. Jej zdaniem założenie podobne do przez nas przedstawionego „w ogóle eliminowałoby zasadność funkcjonowania postanowień zabezpieczających jako takich”.
— Wydając decyzję o zabezpieczeniu, sąd stwierdza, że roszczenie jest uprawdopodobnione. Podejmuje więc jakąś decyzję merytoryczną. Jeśli bank się odwoła, a sąd drugiej instancji zażalenie banku oddali, będzie to miało pewne znaczenie. W trakcie właściwego procesu sąd będzie musiał się do tego odnieść, co utrudnia oddalenie powództwa. Egzekucyjnie więc zabezpieczenie nic nie daje, ale procesowo jest przydatne — komentuje Patryk Filipiak.
Upadłość równie zła
Poza resolution pozostaje najczarniejszy dla banku i systemu bankowego scenariusz, czyli upadłość. Patryk Filipiak, Karol Tatara i Jarosław Kaczyński zgodnie twierdzą, że wtedy zabezpieczenie w zasadzie przepada, tzn. staje się częścią masy upadłości.
— Warto także podkreślić, że ewentualny wniosek o ogłoszenie upadłości banku może zgłosić wyłącznie Komisja Nadzoru Finansowego albo BFG. Oznacza to także, iż sam bank jako dłużnik nie może skutecznie złożyć wniosku o ogłoszenie swojej upadłości — podkreśla Karol Tatara.