Poniżej przedstawiamy raport KPMG/Dealogic o rynku transakcji M&A w 2003 roku. Raport analizuje zamknięte transakcje w celu przedstawienia obrazu rynku transakcji fuzji i przejęć w oparciu o faktyczne przepływy zadeklarowanych wcześniej środków finansowych na zrealizowanie transakcji. Różni się on od kwartalnych rankingów publikowanych osobno przez Dealogic i innych dostawców tego rodzaju analiz, bazujących na ogłoszonych transakcjach i w związku z tym obejmujących zarówno te transakcje, które zostały zrealizowane, jak i te, które są cały czas w fazie negocjacji bądź w ogóle nie doszły do skutku.
Pomimo dalszych spadków na światowym rynku transakcji M&A (fuzji i przejęć), widać sygnały ożywienia na horyzoncie
Tuż przed końcem roku KPMG Corporate Finance, korzystając z bazy danych Dealogic, dokonało oceny wydarzeń na światowym rynku fuzji i przejęć w 2003 roku. Mimo optymistycznych prognoz, globalna wartość oraz liczba transakcji M&A zawartych w 2003 roku spadła w porównaniu z rokiem poprzednim.
Łączna wartość transakcji M&A zawartych na świecie w 2003 roku zmniejszyła się w stosunku do roku ubiegłego o 15% - z 1.191 mld USD do 1.009 mld USD. Jednocześnie liczba transakcji spadła z 20.954 do 15.662 (o 25%).
„Przedłużająca się wojna w Iraku oraz epidemia SARS stanęły na przeszkodzie długo oczekiwanego ożywienia gospodarczego. Mimo to widoczne są pierwsze oznaki poprawy sytuacji na rynku fuzji i przejęć.” – uważa Krzysztof Rozen, Partner w KPMG, szef działu Corporate Finance na Europę Środkowo-Wschodnią. – „Trudno ich na razie szukać w liczbie i wartości zamkniętych transakcji, optymizmem napawa jednak wartość transakcji ogłoszonych w październiku 2003 roku (najwyższa od października 2000 roku) oraz liczba transakcji zapowiedzianych w trakcie całego 2003 roku – tylko o 2% niższa w porównaniu z 2002 rokiem.”
W 2003 roku zaobserwowano trzykrotny wzrost wartości wrogich przejęć w porównaniu do 2002 roku (z 16 mld USD do 48 mld USD). Według Krzysztofa Rozena taki trend przekłada się na wzrost zaufania inwestorów do rynku, ponieważ w wyniku rosnącej popularności koncepcji ładu korporacyjnego oraz oczekiwań dotyczących większej przejrzystości działania kadry menedżerskiej, nabywcy zaczynają wywierać coraz większą presję na zarządy spółek.
Zbliżające się rozszerzenie Unii Europejskiej czynnikiem napędzającym rynek transakcji M&A w Europie Środkowo-Wschodniej
Mimo trendów spadkowych na rynku światowym, wartość transakcji M&A w krajach Europy Środkowo-Wschodniej* w 2003 roku rosła trzeci rok z rzędu. Jest to wynikiem wyższego tempa rozwoju gospodarczego w krajach regionu oraz zmiany oceny poziomu ryzyka inwestycyjnego przez inwestorów z Europy Zachodniej. W rezultacie oczekuje się, że aktywność na rynku fuzji i przejęć w krajach Europy Środkowo-Wschodniej będzie się zwiększać również w najbliższych latach.
W 2003 roku w regionie zawarto 753 transakcji M&A, których łączna wartość na poziomie 9,2 mld USD jest wyższa w porównaniu z rokiem ubiegłym o prawie 3%. Na uwagę zasługuje fakt, że średnia wartość transakcji zawieranych w regionie wzrosła o 26% (z 9,7 mln USD w 2002 roku do 12,2 mln USD w 2003 roku).
Większość transakcji M&A na rynku Europy Środkowo-Wschodniej w 2003 roku stanowiły transakcje typu cross-border (62%), jednak ich udział zmniejszył się w porównaniu z rokiem ubiegłym (80%). Świadczy to o nasilających się procesach konsolidacyjnych, mających na celu zwiększenie siły lokalnych przedsiębiorstw wobec konkurencji ze strony firm unijnych. Wartość transakcji typu cross-border spadła w porównaniu z 2002 rokiem o ponad 21% (z 7,2 mld USD w 2003 roku do 5,7 mld USD w 2002 roku). Natomiast średnia wartość transakcji zagranicznych zmniejszyła się w tym czasie tylko o 3%.
Najbardziej aktywnymi, pod względem wartości zawartych w 2003 roku transakcji M&A, sektorami gospodarki w regionie Europy Środkowo-Wschodniej były sektor użyteczności publicznej (2,2 mld USD) oraz sektor telekomunikacyjny (2,1 mld USD), stanowiące odpowiednio 24% i 23% ogólnej wartości zawartych transakcji (w porównaniu z 5% i 13% w 2002 roku). Transakcje w tych sektorach stanowiły łącznie jednak tylko około 13% liczby wszystkich transakcji zawartych w regionie. Natomiast najwięcej transakcji zawarto w sektorze przemysłowym (17% wszystkich transakcji o łącznej wartości 0,4 mld USD). Znacznie spadła rola sektora finansowo-ubezpieczeniowego, którego udział w całkowitej wartości transakcji w regionie spadł z 36% w 2002 roku do 10% w 2003 roku.
Fakt, że prawie 50% wartości transakcji M&A w regionie w 2003 roku zostało zawarte przez firmy z krajów unijnych, świadczy o dużym zainteresowaniu krajów Unii Europejskiej Europą Środkowo-Wschodnią.
Najwięcej kapitału zainwestowały w 2003 roku w krajach regionu konsorcja międzynarodowe (16%). Łączna wartość zawartych przez nie transakcji wyniosła 0,9 mld USD. Istotne znaczenie dla rynku M&A w Europie Środkowo-Wschodniej miały firmy szwajcarskie, które przyczyniły się do zamknięcia 14% transakcji (w ujęciu wartościowym), w tym dwóch gigantycznych transakcji: przejęcia czeskiej części NGP Energy Inc przez Motor-Columbus AG oraz nabycia pakietu akcji Cesky Telecom przez Credit Suisse Group (98% wartości wszystkich transakcji M&A zawartych przez firmy szwajcarskie w regionie).
Podobnie jak w roku 2002, inwestorzy niemieccy uczestniczyli w największej liczbie transakcji (10%), ale ich łączna wartość wyniosła tylko 8% kwot zainwestowanych przed podmioty zagraniczne w regionie (0,4 mld USD).
Największą transakcją zawartą w 2003 roku w regionie był wspomniany już zakup czeskich aktywów NRG Energy Inc przez szwajcarski Motor-Columbus AG za 521 mln USD.
Najważniejszym krajem Europy Środkowo-Wschodniej dla rynku transakcji M&A w 2003 roku były, podobnie jak rok wcześniej, Czechy, które przyciągnęły 1,8 mld USD zagranicznego kapitału inwestycyjnego związanego z transakcjami fuzji i przejęć (33% wartości transakcji typu cross-border w porównaniu z 23% w 2002 roku). W Czechach miały miejsce trzy z dziesięciu największych transakcji zawartych w regionie w 2003 roku. Następna na liście jest Polska, gdzie w 2003 roku zamknięto transakcje typu cross-border o wartości 0,9 mld USD (16% wartości transakcji, w porównaniu z 21% w 2002 roku).
„Interesującym zjawiskiem obserwowanym od dłuższego czasu jest wzrost wartości transakcji M&A zainicjowanych przez firmy z krajów Europy Środkowo-Wschodniej. W 2003 roku wyniosły one 735 mln USD, w porównaniu z 371 mln USD w 2002 roku i zaledwie 93 mln USD w 2001 roku”- komentuje Krzysztof Rozen
Transakcje o największej wartości zawarł węgierski MOL Rt, który za 352 mln USD nabył 23% aktywów słowackiego koncernu paliwowo-rafineryjnego Slovnaft AS oraz polski PKN Orlen S.A., który za 148 mln USD odkupił od BP Plc 494 stacje benzynowe w Niemczech.
W Polsce coraz wolniej...
Rok 1999 i pierwsza połowa 2000 roku były okresem bardzo dynamicznego rozwoju polskiego rynku M&A. Jednak w drugiej połowie 2000 roku nastąpił, podobnie jak na całym świecie, gwałtowny spadek aktywności związanej z transakcjami fuzji i przejęć. Tendencja spadkowa utrzymuje się do chwili obecnej, jednak tempo spadków jest z roku na rok coraz mniejsze.: „Niestety, dla polskiego rynku fuzji i przejęć rok 2003 nie był najlepszym. Płacimy cenę m.in. za wstrzymanie procesu prywatyzacji, spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego oraz brak zdecydowanych działań rządu w zakresie finansów publicznych. Wszystkie te czynniki oraz fakt, że inne kraje regionu są w stanie lepiej spełnić oczekiwania inwestorów zagranicznych powodują, że chętniej angażują oni swoje środki poza Polską.” – ocenia Krzysztof Rozen.
Wartość zawartych w 2003 roku w Polsce transakcji M&A na poziomie około 1,8 mld USD stanowi 76% odpowiedniej wartości z 2002 roku (2,3 mld USD). Jeśli brać pod uwagę liczbę zamkniętych transakcji, widoczny jest spadek o 29% w stosunku do 2002 roku (z 253 do 179 transakcji). Na uwagę zasługuje wzrost średniej wartości transakcji z 9,2 mln USD w 2002 roku do 9,8 mln USD w roku 2003. Ponadto porównanie dwóch półroczy 2003 roku pokazuje wzrost średniej wartości transakcji z 9,4 mln USD w pierwszym półroczu do 10,6 mln USD w drugim półroczu.
Transakcje typu cross-border stanowiły 51% wartości transakcji M&A zawartych w 2003 roku na polskim rynku. Było to mniej niż w ubiegłym roku (66%). Najbardziej aktywnymi inwestorami zagranicznymi w Polsce były konsorcja międzynarodowe, od których pochodziło 24% zainwestowanego kapitału. Dla porównania, na następne w kolejności firmy z Holandii, Wielkiej Brytanii i Francji przypadło po około 6% zainwestowanego kapitału, natomiast od firm z USA pochodziło 4% kapitału związanego z transakcjami M&A.
Analiza polskiego rynku M&A pod kątem sektorów gospodarki pokazuje, że największą wartość w 2003 roku miały transakcje zawarte w sektorze chemiczno-farmaceutycznym (417 mld USD). Jego udział w łącznej wartości transakcji M&A w Polsce zwiększył się od zaledwie 4% w 2002 roku do 24% w roku 2003. Znaczny wzrost odnotował również sektor telekomunikacyjny, którego dotyczyły transakcje stanowiące 23% ogólnej wartości transakcji (402 mln USD). Istotny udział w polskim rynku M&A w 2003 roku miał sektor finansów i ubezpieczeń, chociaż był on dużo niższy (14% wartości transakcji) niż w 2002 roku (28%). W sektorze górniczym i dóbr konsumpcyjnych zawarto odpowiednio 9% i 8% wartości transakcji M&A w Polsce. W widoczny sposób zmalało znaczenie sektora sprzedaży hurtowej i detalicznej – z 29% w 2002 roku do 4% w 2003 roku.
Największą transakcją M&A zawartą na polskim rynku w 2003 roku było odkupienie przez International Trading and Investment Holdings – ITI Polska S.A. 30,4% udziałów spółki TVN Sp. z o.o. za 148 mln USD od SBS Broadcasting. Drugą co do wielkości transakcją okazała się giełdowa sprzedaż przez EBOiR 3,3% akcji Banku Pekao S.A. za ponad 145 mln USD. Ponad 140 mln USD zapłacił Polski Koncern Naftowy Orlen S.A. za 494 stacji benzynowych w Niemczech. Kolejną dużą transakcją było przejęcie spółek telewizji kablowej należących do Elektrim Komunikacja przez międzynarodowe fundusze inwestycyjne za prawie 110 mln USD.
Rosnące znaczenie funduszy „private equity”
Inwestorzy finansowi („fundusze private equity”) odgrywają coraz istotniejszą rolę na rynku fuzji i przejęć. W 2003 roku fundusze private equity zawarły na całym świecie 928 transakcji o łącznej wartości 101 mld USD, wyższej o prawie 23% w stosunku do roku ubiegłego. W tym czasie liczba transakcji spadła o 11%. Był to jednak dużo mniejszy spadek niż w przypadku całego rynku transakcji M&A (25%). Udział transakcji zawartych przez fundusze private equity wzrósł od roku 2000 (najlepszego jak dotąd dla światowego rynku M&A) z nieco ponad 2% łącznej wartości światowych transakcji M&A do 10% w roku bieżącym. Należy zaznaczyć, że średnia wartość transakcji zawartych przez inwestorów finansowych wynosiła 109 mln USD (w porównaniu z globalną średnią w wysokości 64 mln USD) i wzrosła o 38% (z 79 mln USD w 2002 roku). “Fundusze private equity dysponują wolnymi środkami pieniężnymi i skorzystały ze słabej koniunktury, która umożliwiła akwizycje spółek przez inwestorów finansowych po niskich cenach.”- uważa Krzysztof Rozen. – „Dzięki ich zaangażowaniu skutki dekoniunktury na rynku transakcji M&A nie są tak głęboko odczuwalne. Należy się jednak spodziewać, że w miarę poprawy sytuacji gospodarczej na świecie, inwestorzy strategiczni zwiększą swoją aktywność. Ponieważ będą w stanie zaoferować wyższą ceną za przejmowane przedsiębiorstwa, uwzględniającą wartość potencjalnych synergii operacyjnych, pozycja negocjacyjna funduszy private equity ulegnie osłabieniu. Najprawdopodobniej, coraz trudniej będzie im zawierać transakcje gwarantujące tak wysoką stopę zwrotu, jak w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy.”
Krzysztof Rozen prognozuje, że „powrót do wysokiego poziomu aktywności na światowym rynku M&A będzie przebiegał wolno. Można jednak oczekiwać, że w związku ze wzrostem liczby ogłoszonych w ostatnich miesiącach transakcji, przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, optymizm inwestorów będzie się udzielał pozostałym regionom.” Trend wzrostowy widoczny we wszystkich indeksach giełdowych na przestrzeni ostatnich trzech kwartałów stwarza podstawy do rzetelnej wyceny spółek i w związku z tym inwestorzy powinni być bardziej zainteresowani przeprowadzaniem transakcji typu M&A. Jednakże efekty ożywienia na rynku M&A w postaci liczby i wartości zawartych transakcji będą widoczne dużo później.
KPMG Corporate Finance
Globalny Niezależny Doradca