Ewakuacja medyczna to działania ratunkowe polegające na transporcie rannych i chorych z terenów objętych działaniami wojennymi lub innym rodzajem katastrofy humanitarnej, wykonywane przez personel medyczny. Obejmuje udzielenie pomocy medycznej bezpośrednio na miejscu zdarzenia, odpowiednie zabezpieczenie i monitorowanie stanu pacjentów podczas transportu oraz dostarczenie ich do wcześniej ustalonego miejsca, w którym mogą bezpiecznie kontynuować leczenie. W Ukrainie taka pomoc ma kluczowe znaczenie. Lokalne służby medyczne są przeciążone, a szpitale w wielu przypadkach zniszczone i pozbawione prądu, wody i ogrzewania. W połączeniu z ryzykiem nawracających ataków rakietowych i niewystarczającą liczbą ukraińskich medyków uniemożliwia to skuteczną pomoc przewlekle chorym i rannym. Szczególnie dramatyczna sytuacja ma miejsce na wschodzie kraju – w regionach, w których działania zbrojne trwają nieprzerwanie od wielu tygodni.
– Pracuję w ratownictwie medycznym od dawna, więc od pierwszych dni wojny wiedziałem, że w systemie jest luka, która uniemożliwi skuteczną pomoc Ukraińcom. Dlatego podjąłem decyzję o stworzeniu ochotniczej grupy medycznej, która tę lukę wypełni. Stanie się łącznikiem między ukraińskim systemem ochrony zdrowia oraz organizacjami międzynarodowymi i służbami medycznymi Polski i innych krajów, które są gotowe na przyjęcie tych pacjentów, ale z różnych względów nie mają możliwości wjazdu czy pracy bezpośrednio w strefach objętych konfliktem – mówi Jakub Bałaban inicjator i szef grupy Humanosh Med Evacuation.
Do inicjatywy dołączyli inni medycy wolontariusze, a transporty medyczne realizowane przez kilkoro zapaleńców ruszyły od 10 marca. Pierwsze karetki przekazali darczyńcy – Grupa Falck, Fundacja Orlen oraz Fundacja Nienieodpowiedzialni, wsparcia udzielił także polski broker ubezpieczeniowy Howden Donoria, Fundacja PKO BP, McDonald’s Polska, Fundacja PGNIG, Grand Circle Foundation. Odbywały się również spontaniczne zbiórki – m.in. mieszkańców Krosna i okolic – dzięki którym możliwy był zakup paliwa na pierwsze wyjazdy.
Od pierwszych dni grupę wspiera Fundacja Humanosh im. Sławy i Izka Wołosiańskich. Ewakuacje medyczne stały się ważną częścią jej działalności, po kilku miesiącach wyodrębniony został podmiot medyczny Humanosh Med Evacuation, który jest wciąż rozwijany.
– Jako fundacja jesteśmy zaangażowani w pomoc dla Ukrainy od pierwszego dnia wojny. Zorganizowaliśmy w Polsce pobyt i opiekę dla kilkuset osób, od 10 miesięcy stale dostarczamy pomoc humanitarną do najbardziej potrzebujących regionów wschodniej Ukrainy. Nie tylko nawiązaliśmy kontakty z fundacjami i organizacjami w Ukrainie, lecz także jesteśmy tam regularnie obecni, dzięki czemu doskonale znamy potrzeby i wiemy, że nasze wsparcie trafia dokładnie tam, gdzie powinno. Ewakuacja i pomoc medyczna na początku wydawała się naturalnym uzupełnieniem tych działań. Potem przyszła refleksja, że jeśli nie my, to kto. Dlatego postanowiliśmy wesprzeć Jakuba, znając jego wcześniejsze dokonania, i zdecydowaliśmy się przeznaczyć większość naszych sił, środków, energii na właśnie te działania. Uważam, że była to bardzo dobra decyzja, ale idziemy dalej. Obecnie przygotowujemy kolejne działania związane z ewakuacjami z Ukrainy – mówi Katarzyna Skopiec, założycielka i członek zarządu Fundacji Humanosh.
Pion Humanosh Med Evacuation działa nieprzerwanie od 10 marca. W pierwszych tygodniach ewakuował z ukraińskich szpitali dzieci z przewlekłymi chorobami nefrologicznymi i onkologicznymi, a także obsługiwał transporty do pociągu medycznego szpitala MSWiA. Obecnie w ramach m.in. Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności grupa regularnie transportuje chorych i rannych na lotnisko Rzeszów Jasionka oraz do działającego przy nim Medevac Hub Jasionka, skąd zabierają ich samoloty ewakuacyjne z wielu krajów. Transporty realizowane są również do polskich szpitali. Specjalnie wyszkolone zespoły pracują także bezpośrednio przy linii frontu, a polscy medycy dodatkowo prowadzą szkolenia z ewakuacji medycznej dla zespołów ukraińskich.
– Pracujemy wszędzie tam, gdzie jesteśmy potrzebni. Od początku współpracujemy z ukraińskimi przewodnikami, służbami medycznymi, wojskiem oraz przede wszystkim Ministerstwem Zdrowia Ukrainy. Mamy na miejscu sieć kontaktów, a za sobą miesiące doświadczenia na tych terenach, co w połączeniu z umiejętnościami naszych medyków umożliwia nam sprawne działanie. Po wjeździe do Polski wspierają nas krajowe i międzynarodowe organizacje, które przejmują pacjentów i zapewniają im transport na dalsze leczenie i rehabilitację – tłumaczy Jakub Bałaban.
Spontaniczna oddolna inicjatywa przerodziła się w sporą organizację. Zespół medyczny liczy dziś prawie 80 osób – lekarzy, ratowników medycznych, pielęgniarek i ratowników KPP. Grupa dysponuje 20 ambulansami. Wykorzystuje również dwa autobusy otrzymane od prezydenta Piły, które zostały dostosowane do potrzeb transportu sanitarnego.
W czasie konwojów do załóg Humanosh dołączają inne organizacje z Polski, Francji, Niemiec, USA, Kanady, Wielkiej Brytanii, Czech, Łotwy.
Przez pierwsze miesiące zespół pracował na zasadach wolontariatu, a medycy łączyli wyjazdy do Ukrainy z pracą zawodową w Polsce. W połowie września inicjatywa uzyskała wsparcie finansowe Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), co pozwoliło na zwiększenie skali działania, pokrycie bieżących wydatków oraz zakup niezbędnego sprzętu.
– WHO i partnerzy tacy jak Humanosh pomagają Ukrainie w sposób ciągły, zapewniając długoterminową pomoc medyczną, także w krajach przyjmujących uchodźców, takich jak Polska, i wzmacniając partnerstwa oraz współpracę ze wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w reagowanie – mówi dr Paloma Cuchí, reprezentująca WHO w Polsce.
– To był przełomowy moment naszej działalności – przede wszystkim dlatego, że po wielu tygodniach ciężkiej i bardzo angażującej pracy dotąd wykonywanej za darmo, nasi medycy mogli otrzymać pierwsze wynagrodzenie. To pozwoliło nam na zachowanie ciągłości działania. Ta wojna trwa już 10 miesięcy, a nasi ludzie – mimo że kieruje nimi przede wszystkim chęć bezinteresownej pomocy – mają rodziny na utrzymaniu, kredyty i inne zobowiązania finansowe, które wcześniej czy później o sobie przypominają – tłumaczy Michał Chełstowski, odpowiedzialny za działania operacyjne grupy.
– Od wielu miesięcy aktywnie wspierają nas osoby prywatne, firmy i fundacje, bez których uratowanie tych wszystkich żołnierzy, osób chorych i dzieci nie było by możliwe. Cały czas szukamy sponsorów i środków, bo skala potrzeb jest ogromna. Poza rannymi i osobami chorymi, które nie mają szans na leczenie w Ukrainie, czasami z bardzo prozaicznych przyczyn, takich jak brak prądu czy żywności, jest jeszcze grupa osób starszych, z niepełnosprawnościami, często zapomnianych przez los, które także zasługują na pomoc – mówi Monika Dryl, dyrektor zarządzająca Humanosh.
Dotychczas Humanosh Med Evacuation wraz ze współpracującymi zespołami z innych krajów i organizacji, przeprowadził ewakuację medyczną ponad 2 tys. pacjentów.
1 stycznia 2023 r. honorowy patronat nad działalnością grupy Humanosh Med Evacuation obejmie minister zdrowia Adam Niedzielski.