Praca sezonowa cieszy się w Polsce dużą popularnością. W ubiegłym roku odnotowano rekordowy wzrost zapotrzebowania na pracowników wykonujących takie zajęcia. Podobnie jest w tym roku - według danych udostępnionych przez serwis OLX od stycznia do kwietnia tego roku liczba ofert pracy sezonowej zwiększyła się aż o 38 proc. Liczba ta z pewnością jeszcze wzrośnie, dlatego wiele firm zaczyna obawiać się o brak rąk do pracy. Przedsiębiorcy szukają osób do prac sezonowych, ale muszą też pamiętać, że ich zatrudnienie wiąże się z uregulowanymi prawnie obowiązkami.
Kto potrzebuje
Najwięcej pracowników sezonowych zatrudnianych jest w rolnictwie i ogrodnictwie. Duży ich odsetek pracuje również w przemyśle, logistyce i gastronomii. Widać też wzrost zapotrzebowania na pracowników sezonowych w hotelarstwie. Problemy ze znalezieniem Polaków do prac sezonowych spowodowały, że pracodawcy coraz chętniej dają zatrudnienie obcokrajowcom, zwłaszcza na stanowiska niewymagające wykształcenia kierunkowego lub doświadczenia. Jednak może okazać się, że to wciąż za mało, by pozbyć się problemu braku rąk do pracy.
– Pozornie rozwiązania problemu można upatrywać w obywatelach Ukrainy, którzy pozostają w Polsce. Natomiast, jak wynika z raportu „Uchodźcy z Ukrainy w Polsce” przygotowanego m.in. przez Fundację Na Rzecz Wspierania Migrantów Na Rynku Pracy „EWL”, w tym roku zdecydowaną większość wśród uchodźców, bo 94 proc., stanowią kobiety. Znacząco odbiega to od 2021 r., kiedy to mężczyźni stanowili trzon migracyjny wśród Ukraińców. Dodatkowo, spora część uchodźców nie będzie zainteresowana pracą w charakterze pracownika fizycznego, ponieważ większość tych osób pochodzi z miast i nie miała do czynienia z ciężką pracą – zwraca uwagę Joanna Misiun, starszy specjalista ds. BHP w W&W Consulting
Jak podaje Ministerstwo Pracy, aż 90 proc. wniosków o wydanie zezwolenia na prace sezonowe w 2021 r. dotyczyło pracowników z Ukrainy. Na kolejnych miejscach znaleźli się obywatele Mołdawii, Białorusi, Gruzji, Nepalu i Rosji.
– Polscy przedsiębiorcy są gotowi na przyjęcie obcojęzycznych kandydatów. Obcokrajowcy widzą to i doceniają, a poza tym postrzegają nasz kraj jako coraz bardziej otwarty i przyjazny. Wśród uchodźców można zauważyć wzmożone zainteresowanie wakacyjnymi ofertami pracy. To szansa dla wielu osób, które zdecydowały się zostać w Polsce na dłużej, a którym kończy się dofinansowanie do zakwaterowania czy wyżywienia. Zapewne docelowo wielu z nich chciałoby pracować w swoich zawodach i praca sezonowa niekoniecznie spełnia ich oczekiwania, ale to sensowne źródło dochodu i szansa na „zahaczenie” w jakimś miejscu na dłużej, poznanie ludzi i nabranie doświadczenia – mówi Anna Rogińska z agencji pracy Vipol, specjalizującej się w łączeniu obcokrajowców z pracodawcami na polskim rynku pracy.
Obowiązki i kary
Pracodawcy muszą zapewnić pracownikom sezonowym odpowiednie warunki. Co ważne, niezależnie od formy zatrudnienia, osób wykonujących prace sezonowe nie można traktować jak pracowników drugiej kategorii.
– Pracownik stały i sezonowy muszą być traktowani jednakowo. W innym przypadku, na przykład podczas kontroli Państwowej Inspekcji Pracy, właściciel firmy może zostać pociągnięty do odpowiedzialności poprzez nałożenie kary w trybie decyzji administracyjnej. Wysokość grzywny, jaką można zapłacić za wykroczenia przeciwko prawom pracownika sezonowego, wynosi od 1 tys. zł do nawet 30 tys. zł – podkreśla Joanna Misiun.
Nie ma regulacji dotyczących wyłącznie pracy sezonowej, dlatego pracodawca musi stosować ogólne przepisy dotyczące zatrudnienia. Podstawowym jego obowiązkiem jest zawarcie z pracownikiem sezonowym umowy o pracę na czas określony lub, co jest częściej praktykowane, umowy cywilnoprawnej. Firma może skorzystać także z usług agencji pracy tymczasowej.
Kolejny obowiązek dotyczy badań, którym mają poddać się osoby przyjmowane do pracy.
– Każdy pracodawca ponosi odpowiedzialność za swoich pracowników. Muszą być oni zatem wysłani na wstępne badania lekarskie lub badania sanitarno-epidemiologiczne na koszt pracodawcy, stwierdzające, czy nie ma żadnych przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia zatrudnienia. Badania muszą zostać przeprowadzone w godzinach pracy i na koszt pracodawcy – przypomina ekspert W&W Consulting.
Weź udział w HR Summit 2022 (19-20 września, Warszawa) >>
Zagrożenia na stanowisku
Pracownik musi zostać poinformowany także o ewentualnych zagrożeniach oraz zasadach panujących na poszczególnych stanowiskach. W tym celu przed podjęciem pracy przeprowadzane jest szkolenie wstępne z zakresu zasad bezpieczeństwa, higieny i pracy obowiązujących na jego stanowisku. Jest ono obowiązkowe dla zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Jeśli chodzi o umowy cywilnoprawne, pracownik musi mieć ważne badania lekarskie i być przeszkolony z zasad BHP, ale obowiązek posiadania tych dokumentów leży po stronie podejmującego zatrudnienie. Pracodawca – jako że musi zapoznać nowego pracownika z zasadami BHP w takim samym zakresie, jak zatrudnionych na stałe – często przeprowadza takie szkolenia we własnym zakresie.
Szefowie zobowiązani są również do zapewnienia pracownikom sezonowym odzieży i obuwia roboczego, środków ochrony indywidualnej oraz napojów i posiłków profilaktycznych, jeśli praca wykonywana jest na zewnątrz w wysokich lub niskich temperaturach, co jest ważne np. w rolnictwie. Muszą także dokonać oceny ryzyka zawodowego, o wynikach której powinni poinformować pracowników.