Przedwojenne kontrakty ze stratą

Mimo że Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) zgodziła się w ubiegłym roku zwiększyć limit waloryzacji kontraktów drogowych z 5 do 10 proc., wciąż w większości przypadków nie pokrywa on rzeczywistego wzrostu cen materiałów i innych kosztów wykonania umów.

- Z uwagi na przyjęty podział ryzyka waloryzacja dotyczy jedynie połowy wzrostu kosztów ujętych w koszyku. Warto też dodać, że przed zwiększeniem limitu waloryzacji był on odnoszony do ceny brutto, a obecnie jest liczony od netto. W praktyce zatem limit podniesiono jedynie do 8,2 proc. – mówi prof. Przemysław Drapała, partner zarządzający kancelarii JDP.

Podkreśla, że ceny materiałów, takich jak olej napędowy, beton czy kruszywa, nadal są znacznie wyższe niż przed wybuchem wojny w Ukrainie. Wykonawcy składający wówczas oferty nie byli w stanie przewidzieć zwyżek cen spowodowanych konfliktem zbrojnym.

Wskaźnik waloryzacji dwa razy wyższy

Przemysław Drapała zaznacza też, że oprócz cen materiałów na znacznie wyższe koszty wykonania umów wpływają wysokie ceny energii, wzrost płac i inflacja. Organizacje gospodarcze zrzeszające wykonawców wystąpiły więc o zwiększenie limitu waloryzacji umów budowlanych do 20 proc.

- Z analiz branżowych wynika, że pokrycie zwiększonych kosztów kontraktów budowlanych zapewni waloryzacja na poziomie 19,5 proc. W razie braku podwyżki dodatkowe koszty, które poniosą wykonawcy, podwykonawcy i dostawcy, wyniosą około 1 mld zł – uważa Przemysław Drapała.

Jego zdaniem rozwiązaniem kompromisowym może być zwiększenie limitu waloryzacji tylko dla tych kontraktów, dla których firmy budowlane udowodnią poniesienie kosztów zwiększonych powyżej obecnego limitu.

GDDKiA zapewnia, że przygląda się propozycjom. „Pozostajemy w stałym dialogu z branżą, odbieramy od jej przedstawicieli wiele postulatów. Każda propozycja staje się przedmiotem naszych analiz, które stanowią punkt wyjścia do ewentualnych decyzji” – czytamy w odpowiedzi na pytania PB.

Wykonawcy także są za indywidualnym podejściem do umów.

- Należy podzielić kontrakty na zawarte przed wybuchem wojny w Ukrainie i po nim. W przypadku drugich wzrost kosztów nie przekracza 5 proc. Natomiast dla niektórych umów sprzed wojny jest tak znaczny, że zbliżamy się do 10-procentowego limitu, a w branży zdarza się, że straty w kontraktach drogowych sięgają nawet 20 proc. Rozpoczęliśmy więc z zamawiającym rozmowy na temat zwiększenia waloryzacji – mówi Artur Popko, prezes grupy Budimex.

Mimo tych problemów giełdowa grupa spodziewa się, że utrzyma rentowność na dotychczasowym poziomie.

Mediacje coraz popularniejsze

Przemysław Drapała podkreśla, że w niektórych przypadkach wykonawcy i zamawiający decydują się na mediacje, np. z udziałem Prokuratorii Generalnej (PG), w celu aneksowania umów, by przywrócić im rentowność.

- Prokuratoria Generalna działa bardzo sprawnie, ale nie ma możliwości przeprowadzenia mediacji we wszystkich nierentownych umowach, bo jej działalność zostałaby sparaliżowana. Dlatego potrzebne jest systemowe rozwiązanie problemu waloryzacji umów sprzed wojny – mówi przedstawiciel JDP.

Podkreśla, że dotyczy to nie tylko umów na drogi krajowe, ale także na modernizację sieci kolejowej i wykonanie wielu inwestycji samorządowych. W przypadku kontraktów kolejowych do tej pory nie udało się nawet podwyższyć limitu z 5 do 10 proc. Artur Popko spodziewa się jednak, że wkrótce to nastąpi.

W umowach samorządowych natomiast praktyka jest niejednolita. Przemysław Drapała twierdzi, że niektórzy zamawiający godzą się nawet na zwiększenie wynagrodzenia wykonawców o 50 proc. (to dopuszczalny prawnie limit), a inni nawet nie podejmują rozmów o waloryzacji.