Szef MFiPR: miliardowe wsparcie dla firm

„Puls Biznesu”: W czwartym kwartale tego roku przedsiębiorcy dostali jeszcze jedną szansę dotacyjną ze starej perspektywy finansowej. Konkurs szybka ścieżka jest jednak dla nich sporym wyzwaniem. Mogą ponosić wydatki związane z projektami B+R tylko do końca 2023 r. Czy nie zabraknie im czasu?

Grzegorz Puda, minister funduszy i polityki regionalnej: W ramach konkursu szybka ścieżka finansującego innowacje cyfrowe przedsiębiorcy złożyli aż 434 wnioski na łączną kwotę dofinansowania w wysokości ponad 3 mld zł. To świadczy o tym, że nie obawiają się krótkiego terminu realizacji projektów. Warto zaznaczyć, że beneficjenci mogą zrefundować koszty poniesione na przedsięwzięcia jeszcze przed podpisaniem umów o dofinansowanie.

Mija już prawie drugi rok od czasu, kiedy powinna obowiązywać nowa perspektywa finansowa. Kiedy ruszą pierwsze konkursy dotacyjne dla firm i czego będą dotyczyły?

Komisja Europejska zatwierdziła już pięć programów krajowych: Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG), Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko (FEnIKS), Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej, Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy i Pomoc Techniczną dla Funduszy Europejskich. Decyzje w sprawie pozostałych programów powinny być wydane do końca roku. Zakładam, że pierwsze konkursy dotacyjne rozpiszemy na przełomie pierwszego i drugiego kwartału przyszłego roku.

Obecnie przedstawiciele instytucji zarządzających poszczególnymi programami przygotowują odpowiednie dokumenty, które są niezbędne do uruchomienia pierwszych naborów. Ponadto powołują tzw. Komitety Monitorujące. Będą one odpowiadały m.in. za przyjęcie kryteriów wyboru projektów w programach.

Najszybciej, bo w pierwszym kwartale 2023 r., uruchomimy konkurs dla przedsiębiorców na projekty modułowe finansowane z FENG w ramach tzw. Ścieżki SMART. Również w pierwszym kwartale przyszłego roku przedstawiciele biznesu będą mogli ubiegać się o kredyt technologiczny. Od samego początku realizacji programu FENG będziemy wspierać przedsiębiorców oraz niezbędne w prowadzeniu działalności innowacyjnej zaplecze naukowe.

Jakie projekty będą miały największe szanse na dofinansowanie?

O wyborze projektów do dofinansowania będzie decydowało spełnienie kryteriów konkursu przez przedsiębiorców. Najlepiej przygotowane przedsięwzięcia dostaną wsparcie. W tej perspektywie finansowej chcemy przeznaczyć więcej funduszy unijnych na inwestycje związane m.in. z ochroną środowiska, zmianami klimatu, innowacjami i czystą energią.

W regionalnych programach operacyjnych (RPO) zarezerwowano ok. 3,7 mld EUR na infrastrukturę energetyczną, natomiast na inwestycje przeciwdziałające powodziom i suszy – 1 mld EUR. Z kolei strumień pieniędzy w wysokości 745 mln EUR pokryje koszty projektów związanych m.in. z oczyszczalniami ścieków. Nie zabraknie dofinansowania na przedsięwzięcia dotyczące gospodarki odpadami. Na ten cel przeznaczono 322 mln EUR.

Warto podkreślić, że część budżetu programu FENG wesprze projekty przedsiębiorców, które bezpośrednio przyczynią się do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu. W puli jest 800 mln zł. Wachlarz wsparcia dla firm obejmie zielony fundusz gwarancyjny, kredyt ekologiczny i mechanizm IPCEI finansujący przedsięwzięcia, które są ważne z punktu widzenia polityki gospodarczej Unii Europejskiej (ang. Important Projects of Common European Interest – IPCEI). Uzupełnieniem oferty będą innowacyjne zamówienia publiczne na prace B+R. Będą one dotyczyły technologii i produktów jeszcze nieistniejących na rynku, lecz pożądanych ze względów społecznych i środowiskowych.

Jakie nowości przewiduje program FENG, następca Inteligentnego Rozwoju?

Jest on w dużej części kontynuacją Inteligentnego Rozwoju (POIR). Odpowiada jednak bardziej na potrzeby przedsiębiorców, którzy chcą prowadzić prace B+R i wdrażać ich wyniki w firmach. Ponadto poszerzyliśmy krąg jego beneficjentów o przedsiębiorstwa typu small mid-cap i mid-cap (firmy o średniej kapitalizacji, niebędące MŚP i zatrudniające odpowiednio: do 499 i do 3 tys. pracowników - przyp. PB). Ponadto organizacje pozarządowe będą mogły być konsorcjantami projektów prowadzonych przez przedsiębiorców. Największą jednak nowością w FENG jest wsparcie projektów modułowych firm w ramach Ścieżki SMART.

Warto też dodać, że wśród nowości są również takie rozwiązania jak wspólny standard obsługi klienta dla wszystkich agencji wdrażających FENG czy nowa usługa informacyjna Innopoint maksymalnie ułatwiająca dostęp do informacji o aktualnie dostępnych formach wsparcia z tego programu. Należy również podkreślić, że pracujemy nad ujednoliceniem kryteriów oceny i wyboru projektów. Więcej szczegółów przedsiębiorcy poznają w drugiej połowie stycznia 2023 r.

Na czym będzie polegało tzw. modułowe podejście do projektów dotowanych z FENG?

Przedsiębiorca będzie składał jeden wniosek o dofinansowanie projektu. Sam określi, jakie moduły chce realizować w ramach przedsięwzięcia. Obowiązkowy zakres projektu będzie dotyczył prac B+R lub wdrożenia innowacji. W przypadku dużych firm prace B+R będą niezbędne. Pozostałe moduły, w tym infrastruktura B+R, cyfryzacja, zazielenienie przedsiębiorstw, internacjonalizacja, kompetencje, są fakultatywne. Każdy wniosek o dofinansowanie będzie musiał uwzględniać co najmniej jeden z dwóch modułów obowiązkowych i dowolną, odpowiadającą na potrzeby konkretnego przedsiębiorstwa, liczbę modułów fakultatywnych. Takie podejście było oczekiwane przez przedstawicieli biznesu, bo jest dopasowane do strategii rozwoju firm. Przedsiębiorca uzyskuje możliwość dofinansowania całego procesu innowacyjnego w firmie.

Według założeń programu FEnIKS znaczna część wsparcia, w tym na inwestycje w OZE lub projekty związane z efektywnością energetyczną, będzie oferowana w formie instrumentów finansowych. Czy w obliczu kryzysu energetycznego przedsiębiorcy będą mieli jednak szansę na wsparcie bezzwrotne w postaci dotacji?

Warto podkreślić, że instrumenty zwrotne mogą być wielokrotnie wykorzystywane przez przedsiębiorców na finansowanie tych samych projektów. Program FEnIKS przewiduje wsparcie zarówno w formie bezzwrotnej, jak i zwrotnej. Jeśli chodzi o projekty związane z energetyką, przedsiębiorcy mogą liczyć na oba rodzaje dofinansowania. Wsparcie łączące instrumenty finansowe i dotacje może odegrać znaczącą rolę w realizacji projektów związanych z transformacją energetyczną.

W nowej perspektywie finansowej Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) będzie obsługiwało duże firmy, natomiast Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości – MŚP. Dotychczas NCBR zajmowało się głównie B+R. Czy agencji nie brakuje doświadczenia w zakresie projektów inwestycyjnych?

Podział na instytucje przyjmujące wnioski o dofinansowanie ma na celu uproszczenie przedsiębiorcom systemu ich składania. NCBR będzie je przyjmował od dużych przedsiębiorstw, dla których moduł B+R jest obowiązkowy w projekcie. Warto zaznaczyć, że wszystkie wnioski są oceniane przez ekspertów zewnętrznych, którzy biorą pod uwagę kryteria oceny projektów. NCBR ma doświadczenie we wdrażaniu programów, w tym POIR, dlatego jest idealnym partnerem w realizacji założeń FENG.

Jakie jest ryzyko zablokowania przez Komisję Europejską pieniędzy unijnych z nowej perspektywy finansowej?

Do końca roku powinniśmy otrzymać z Komisji Europejskiej zaliczki na poszczególne programy. Ich wypłata następuje automatycznie po zatwierdzeniu programów. Pozostałe fundusze unijne będziemy dostawali w formie refundacji wydatków poniesionych przez beneficjentów.

Czy KE może grać na czas i zablokować fundusze unijne dopiero na etapie pierwszych certyfikacji wydatków, czyli np. pod koniec 2023 r.?

Na tym etapie Komisja Europejska mogłaby wstrzymać płatności w przypadku, gdyby uznała, że Polska nie spełnia warunków, które zawarte są w załączniku do unijnego rozporządzenia regulującego wdrażanie polityki spójności. Takich warunków jest 20. Od dłuższego czasu prowadzimy rozmowy z Komisją Europejską w tej sprawie. Dotychczas potwierdziła ona spełnienie przez Polskę 16 z 20 warunków. Rozmowy na temat czterech pozostałych są zaawansowane. Powinniśmy zakończyć je w najbliższym czasie.

Zakładamy, że pierwsze wnioski o płatność będą składane do Komisji Europejskiej w drugiej połowie 2023 r. To oznacza, że do tego czasu możemy prowadzić negocjacje dotyczące spełnienia pozostałych warunków podstawowych. Polska jako państwo członkowskie uznaje za spełnione wszystkie warunki podstawowe i dopełnia wszelkich formalności w postaci dokumentacji przekazywanej do Komisji Europejskiej.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała Dorota Zawiślińska