Fundusze typu venture capital należą do kategorii inwestorów finansowych, których głównym celem jest uzyskanie w pewnym czasie (5-10 lat) założonej stopy zwrotu. Realizacja zysku następuje w drodze wyjścia z inwestycji. Określenie sposobów tego wyjścia jest jednym z zasadniczych elementów procesu negocjacji zasad udostępnienia firmie środków finansowych funduszu.
Najczęściej zapisywanym w umowach sposobem wyjścia z inwestycji jest upublicznienie, czyli wprowadzenie akcji spółki, której inwestorem jest fundusz venture capital, do obrotu publicznego i sprzedaż akcji w pierwszej ofercie publicznej (z ang. IPO). W Polsce przykładem wyjścia przez IPO były W. Kruk i Computerland.
Wdrożenie w życie powyższego mechanizmu oczywiście uzależnione jest od koniunktury panującej na giełdzie, dlatego też, pomimo zapisania w umowie tego instrumentu jako preferowanego, fundusze, zdając sobie sprawę z koniunkturalnego charakteru IPO, zabezpieczają swoje interesy wprowadzając do umów także inne rozwiązania prawne. Należą do nich przede wszystkim: opcja sprzedaży (tzw. opcja put, z ang. put option), opcja zakupu (tzw. opcja call, z ang. call option), prawo przyłączenia (z ang. tag-along right), prawo przyciągnięcia (z ang. drag-along right).
Opcja sprzedaży polega na przyznaniu funduszowi prawa do sprzedaży akcji pozostałym akcjonariuszom (stronom umowy), po określonej cenie.
Opcja zakupu polega na przyznaniu funduszowi prawa do zakupu od pozostałych akcjonariuszy należących do nich akcji, po określonej cenie, co może umożliwić funduszowi późniejszą ich sprzedaż inwestorowi strategicznemu.
Prawo przyłączenia oznacza uprawnienie funduszu do przyłączenia się do transakcji dokonywanej przez pozostałych akcjonariuszy z osobami trzecimi.
Prawo przyciągnięcia oznacza uprawnienie do żądania od pozostałych akcjonariuszy, by ci sprzedali swoje akcje na rzecz inwestora, któremu fundusz sprzedaje swoje akcje po określonej cenie i zwykle na jednakowych warunkach.
Oprócz powyższych, najczęściej stosowanych, metod wyjścia prawo polskie zna jeszcze inne sposoby, takie jak: umorzenie akcji (dobrowolne, przymusowe lub automatyczne), wyjście poprzez połączenie z inną spółką lub poprzez podział spółki w celu sprzedaży spółki w ten sposób wyodrębnionej oraz przymusowy wykup akcji.
W Polsce, w przeciwieństwie do rynków rozwiniętych, większość wyjść z inwestycji odbywa się niestety w drodze transakcji na rynku prywatnym, np. sprzedaż Lukas, co, jak się wydaje, powinno skłonić ustawodawcę do refleksji na temat organizacji rynku kapitałowego.
Autor tekstu jest radcą prawnym w kancelarii Beata Gessel, Andrzej Chajec i Wspólnicy Spółka Jawna
