W panelu „Infrastruktura transportowa w Europie Centralnej”, który odbył się podczas tegorocznego Europejskiego Kongresu Gospodarczego, udział wzięli: Dorota Pyć, prezes Portu Gdańsk, Alan Beroud z PKP SA, Piotr Wyborski z PKP Polskie Linie Kolejowe SA, Marcel Klinowski z POLREGIO SA, Magda Kopczyńska z Komisji Europejskiej, Jana Pieriegud z SGH w Warszawie, czeski dyplomata Jan Sechter, wiceminister transportu i komunikacji Litwy Julius Skačkauskas. Eksperci dyskutowali o zmianach w rozwoju infrastruktury transportowej, jak i o jej wpływie na bezpieczeństwo krajów UE.
Rozwój dzięki KPO
W kontekście debaty o środkach z KPO prelegenci podkreślali ich znaczenie dla przyszłości infrastrukturalnych projektów w Polsce.
Dorota Pyć skupiła się na wpływie KPO na rozwój portu, szczególnie w kontekście przejścia na zrównoważoną gospodarkę morską. Ekspertka wspomniała o ważnych planach związanych z budową portu instalacyjnego dla morskiej energetyki wiatrowej.
– Od ponad dekady w Polsce prowadzone są prace przygotowawczo-projektowe, które będą pozwalały na to, żeby rozpocząć budowę i eksploatację morskich farm wiatrowych w polskiej wyłącznej strefie ekonomicznej. A do tego potrzebne są porty instalacyjne – powiedziała Dorota Pyć.
– Bardzo istotne dla budowania niebieskiej, zrównoważonej gospodarki jest to, aby taka infrastruktura instalacyjna dla morskiej energetyki wiatrowej mogła powstać w Porcie Gdańsk. To port głębokowodny najlepiej przygotowany do tego, żeby pełnić taką funkcję – dodała.
Jak wspomniała Dorota Pyć, planowany port instalacyjny jest jednym z elementów, które mogą przyczynić się do przekształcenia Gdańska w centrum energetyczne. Projekt ten wpisuje się w Europejski Zielony Ład, dekarbonizację i osiągnięcie zeroemisyjności, dzięki czemu zdaniem ekspertki spotka się z poparciem zarówno sektora publicznego, jak i podmiotów prywatnych.
Piotr Wyborski zaznaczył, że firma realizuje obecnie ponad 140 różnorodnych projektów, które obejmują modernizację linii kolejowych, digitalizację oraz wymianę urządzeń. Podkreślił, że procesy te zostały opóźnione z powodu wcześniejszego zablokowania funduszy unijnych, lecz obecnie kolejne umowy zostały już podpisane, co umożliwia rozpoczęcie długo oczekiwanych prac.
W kontekście międzynarodowym Jan Sechter oraz Julius Skačkauskas podkreślili, jak mocno środki z KPO wspierają modernizację infrastruktury w ich krajach. Ze szczególnym naciskiem wskazali potrzebę opracowania zaawansowanych projektów i wspierania początkowych inwestycji, które przyczyniają się do większej integracji i spójności regionalnej w Europie.
Niezbędna integracja
Rozwój infrastruktury transportowej w UE podlega ciągłej ewolucji, co zostało wyraźnie zaakcentowane przez ekspertów. Jana Pieriegud zauważyła, że ostatnie dekady przyniosły znaczące zmiany w sposobie budowania i rozwoju infrastruktury transportowej, a także w jej skali. Jednak ze względu na występujące w krajach Europy Centralnej i Środkowo-Wschodniej różnice rozwój infrastruktury będzie przebiegał w nich inaczej. Mimo poczynionych postępów trudno mówić o tym, że udało się w tym zakresie osiągnąć spójność między państwami.
Magda Kopczyńska z kolei podkreśliła, jak wielkie przemiany zaszły w infrastrukturze drogowej i kolejowej, której stan jeszcze dwie dekady temu pozostawiał wiele do życzenia. Wskazała, że chociaż wciąż istnieją niedostatki, to zmiany, które nastąpiły, są ogromne i widoczne. Zaznaczyła również, że budowanie infrastruktury to proces długotrwały i kosztowny, złożony z etapów planowania, przygotowania i realizacji, które czasem trwają dłużej niż dekadę.
Dyskusja ujawniła, że transport w Unii Europejskiej musi stawić czoła nie tylko wyzwaniom związanym z modernizacją i rozbudową infrastruktury, ale także potrzebie jej integracji na szczeblu paneuropejskim. Magda Kopczyńska wskazała na konieczność tworzenia sieci transeuropejskich korytarzy transportowych (TEN-T), realizowanych w ramach europejskiej polityki transportowej. Mają one wspierać przewozy towarowe i pasażerskie oraz zaspokajać rosnące potrzeby mobilności między państwami członkowskimi.
Na drodze do bezpieczeństwa
Sporo miejsca podczas dyskusji poświęcono tematowi bezpieczeństwa. Staje się ono coraz bardziej złożoną kwestią, szczególnie w kontekście infrastruktury transportowej. Dorota Pyć podkreśliła, jak istotna dla bezpieczeństwa Europy stała się TEN-T, zwłaszcza w obliczu rosnących napięć geopolitycznych i wyzwań związanych z wojną w Ukrainie. Zmiany w przepisach i podejściu do projektowania infrastruktury, które miały miejsce w ostatniej dekadzie, skupiają się teraz bardziej na aspektach bezpieczeństwa i mobilności wojskowej, co stanowi znaczącą zmianę w priorytetach.
Z kolei Magda Kopczyńska zauważyła, że niedostateczna gotowość infrastruktury do szybkiego i efektywnego przemieszczania sprzętu wojskowego skłoniła UE do głębokiej rewizji i wzmożenia inwestycji w aspekty mobilności wojskowej. Programy finansowe UE, które początkowo dysponowały środkami na te cele, szybko zostały wyczerpane, co świadczy o wysokim zapotrzebowaniu i skali projektów związanych z bezpieczeństwem.
Również Julius Skačkauskas podkreślił zmiany w mentalności i planowaniu infrastruktury w krajach bałtyckich, które zaczynają być bardziej zintegrowane z europejskim systemem transportowym. Projekty takie jak Via Baltica mają duże znaczenie dla zwiększenia mobilności zarówno cywilnej, jak i wojskowej.
Jak dodał Jan Sechter, region Europy Środkowej, reagując na zmiany bezpieczeństwa po wybuchu wojny w Ukrainie, znacząco wpłynął na kształtowanie polityki infrastrukturalnej w UE. Inwestycje w mobilność wojskową i adaptacja infrastruktury do potrzeb obronności są teraz równie ważne jak rozwój gospodarczy i integracja transportowa.
Zrównoważony rozwój
W kontekście transformacji energetycznej rola infrastruktury transportowej staje się kluczowa.
W strategii zrównoważonego transportu morskiego duże znaczenie mają porty, na co wskazała Dorota Pyć. Jako istotne punkty w łańcuchach dostaw muszą być przygotowane do obsługi rosnącej liczby ładunków, co wiąże się z inwestycjami w infrastrukturę umożliwiającą przyjmowanie nowoczesnych, bardziej ekologicznych jednostek pływających oraz zwiększenie efektywności energetycznej.
Jak podkreślił Alan Beroud, zrównoważony transport połączony jest z koniecznością modernizacji infrastruktury, co umożliwi przewozy towarowe o większej prędkości oraz zwiększy efektywność przewozów pasażerskich. Wymaga to nie tylko budowy nowych linii, ale także zwiększenia przepustowości istniejących połączeń oraz rozbudowy infrastruktury wspierającej transport intermodalny.
Z kolei Piotr Wyborski podkreślał, że elektryfikacja linii kolejowych przyczynia się do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla, co jest szczególnie ważne w kontekście ambitnych celów klimatycznych Unii Europejskiej.
Natomiast Jana Pieriegud wskazała na trudności i wyzwania w realizacji strategii zrównoważonego transportu, takie jak integracja infrastruktury transgranicznej i potrzeba stworzenia stabilnych, przewidywalnych warunków dla przedsiębiorstw. Wskazała również na istotne związki między zrównoważonym transportem a innymi obszarami, takimi jak energetyka czy cyfryzacja, co dodatkowo komplikuje realizację celów zrównoważonego rozwoju.