Podmioty korporacyjne realizując potrzeby rozwojowe dążą do dywersyfikacji zewnętrznych źródeł ich finansowania. Z pomocą przychodzi Unia i bank.
Jedną z bardziej atrakcyjnych form finansowania stały się w ostatnim okresie środki z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, na których efektywne pozyskanie — w przeciwieństwie do niektórych innych metod finansowania — nie ma wpływu forma prawna przedsiębiorstwa, a jedynie niekiedy sektor, w którym ono działa bądź wielkość i zaangażowanie innych podmiotów (udziały, akcje, prawo głosu).
Bo taka jest polityka
Środki funduszy strukturalnych z natury rzeczy mają charakter kreujący rozwój, co wynika z celów polityki spójności UE1, w ramach której fundusze te funkcjonują. Zadaniem środków pomocowych jest bowiem stymulowanie procesów rozwojowych w krajach członkowskich (a ściślej — regionach Wspólnoty), w celu m.in. podniesienia konkurencyjności przedsiębiorstw, realizowanej poprzez inwestycje w środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, poprzez wsparcie rozwiązań innowacyjnych oraz kształtowanie potencjału ludzkiego i generowanie nowych miejsc pracy.
Wspomniane środki pomocowe mają charakter publicznej pomocy bezzwrotnej czy inaczej — dotacji, która nie musi być spłacana. Jej wypłata podlega jednak określonym zasadom, w szczególności zaś zasadzie refundacji kosztów po ich faktycznym, udokumentowanym poniesieniu oraz wymogom wniesienia przez wnioskodawcę wkładu własnego. Biorąc pod uwagę powyższe reguły, dotacja wpływa m.in. na zwiększenie zobowiązań długoterminowych przedsiębiorstwa, jeżeli w związku z wnioskowaniem o wsparcie przedsiębiorstwo zaciąga kredyt. Może to być kredyt pomostowy na pokrycie wydatków do czasu otrzymania refundacji i/lub współfinansujący — na pokrycie kosztów realizacji projektu nieobjętych dofinansowaniem.
Korporacjom jest łatwiej?
Wydaje się, iż korporacje dysponują na ogół łatwiejszym dostępem do różnorodnych metod finansowania działań rozwojowych takich, jak kredyt, leasing, faktoring czy emisja obligacji. Powinny zatem równie efektywnie wykorzystywać środki pomocowe UE, zwłaszcza iż o ich atrakcyjności decyduje choćby „bezpieczeństwo” — bank udzielający kredytu robi to przecież „pod dotację”. Jednak, by refundacja stała się faktem, realizację projektu należy precyzyjnie zaplanować i przeprowadzić zgodnie z przyjętym harmonogramem rzeczowo-finansowym, wypełniając zapisy umowy o dofinansowanie zawartej z instytucją wdrażającą dany program pomocowy. Innymi słowy, aplikując o wsparcie, beneficjent (podmiot wnioskujący) musi dysponować odpowiednią wiedzą na temat możliwości i kryteriów przyznania pomocy, posiadać płynność finansową na czas realizacji projektu oraz zadbać o bezpieczeństwo dokonywanych w jej trakcie transakcji i rozliczeń. Beneficjent nie może ignorować faktu, iż przedsięwzięcie to nie jest wolne od ryzyka, a takie elementy jak nierzetelność wykonawców lub dostawców, niewłaściwe lub nieterminowe wykonanie robót, nieodpowiednia jakość zamówionych towarów czy usług skutkować mogą odrzuceniem przez instytucję wdrażającą wniosku o płatność i w konsekwencji utratą refundacji.
Kwestia definicji
Powyższe zagrożenia mają znaczenie zwłaszcza w przypadku podmiotów korporacyjnych, które, z racji swego potencjału, na ogół realizują projekty kosztowne, wieloetapowe, o dużym stopniu skomplikowania, gdzie w grę wchodzą liczne rozliczenia z kontrahentami, odroczone w czasie płatności, niekiedy negocjacje kursów walutowych. Kompleksowa obsługa bankowa przedsięwzięć korporacyjnych — także „unijnych” — staje się więc nieodzowna.
Warto w tym miejscu wspomnieć, iż chociaż pomoc Unii Europejskiej dla Polski w ramach tzw. polityki spójności (w latach 2007-13 będzie to łącznie ponad 67 mld euro, w cenach z roku 2004) udzielana jest przede wszystkim małym i średnim firmom, to nie wyłącza to z jej zakresu korporacji. Definiowanie sektora MŚP według legislacji unijnej2 jest bowiem dość szerokie — granicą oddzielającą go od dużych przedsiębiorstw jest w tym wypadku zatrudnienie wynoszące 250 osób oraz — zamiennie — bilans roczny o wartości 43 mln euro lub roczny obrót w wysokości 50 mln euro3. Toteż nierzadko zdarza się, iż tzw. klientami korporacyjnymi banków powszechnie uznawanymi za podmioty „duże” są firmy klasyfikowane przez organy UE jako średnie, a nawet małe. Przykładowo w PKO BP do segmentu korporacyjnego zalicza się klientów o przychodach powyżej 5 mln zł.
Wydatkowanie środków z funduszy strukturalnych oraz system wdrażania, kontroli i oceny tej pomocy są — zgodnie z przepisami unijnymi — programowane w okresach siedmioletnich. Oznacza to, że strategie pomocowe oraz konstruowane na ich podstawie dokumenty programowe (programy pomocowe) zmieniają się w czasie. Poniżej przedstawiono przykład kompleksowej obsługi bankowej projektu realizowanego przez korporacyjnego klienta PKO BP w ramach działania 2.3 SPO WKP4 „Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje”. W obecnym okresie programowania w Polsce (2004-06) działanie to cieszyło się największym zainteresowaniem wśród beneficjentów.
Oto konkretny przykład
Projektodawca (klient PKO BP): Zakłady metalowe sp. z o.o.
√ Tytuł i cel projektu: Zakup linii technologicznej w celu podniesienia konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez dokonanie zasadniczych zmian procesu produkcyjnego (wprowadzenie innowacji procesowej).
√ Całkowity koszt realizacji projektu to 2,8 mln zł, w tym koszty kwalifikowane (spełniające kryteria refundacji) — 2,65 mln zł; przyznane dofinansowanie — maksymalna kwota przewidziana w działaniu, tj. 1,25 mln zł (47 proc. kosztów kwalifikowanych projektu).
√ Montaż finansowy: 750 tys. zł to środki własne klienta, 1,25 mln zł to kredyt pomostowy, 800 tys. zł — kredyt współfinansujący wkład własny projektodawcy w pozostałą część kosztów kwalifikowanych i koszty niekwalifikowane (w tym VAT).
√ Termin realizacji projektu: styczeń-listopad 2006 r.; projekt obejmuje: roboty budowlane, dostawę (w trzech etapach) urządzeń do linii technologicznej, instalację i rozruch oraz przeszkolenie pracowników (koszty przeszkolenia zgodnie z wytycznymi do działania 2.3 nie są kwalifikowane).
Dobór produktów
Zastosowanie usług i produktów bankowych na różnych etapach projektu:
W październiku 2005 r. projektodawca podpisał umowę o dofinansowanie projektu z instytucją wdrażającą, a w grudniu zaciągnął kredyt w walutowym rachunku kredytowym w PKO BP, co oznacza, że na etapie wnioskowania o wsparcie musiał przedstawić promesę kredytową. Chociaż wytyczne do działania 2.3 umożliwiają ponoszenie wydatków kwalifikowanych już następnego dnia po dniu złożenia wniosku o dofinansowanie, beneficjent przeprowadził postępowanie o udzielenie mieszanego zamówienia publicznego (dostawy plus usługi — patrz niżej) dopiero po podpisaniu umowy o dofinansowanie, tj. w grudniu 2005 r. Wyłoniony w jego wyniku dostawca — firma Tutti, wniósł jako wadium zabezpieczenie w postaci przetargowej gwarancji bankowej na kwotę 84 tys. zł. Zgodnie z warunkami podpisanego w styczniu 2006 r. kontraktu firma Tutti zobowiązała się dostarczyć z Włoch wszystkie elementy linii technologicznej, a także dokonać jej instalacji i uruchomić oraz przeszkolić personel. Niezbędne w pierwszym etapie prace budowlane przeprowadzić miał podwykonawca, z którym firma Tutti podpisała oddzielną umowę. W specyfikacji istotnych warunków zamówienia Zakłady Metalowe sp. z o.o. wskazały ponadto, iż płatności powinny dokonywać się etapami. W kontrakcie sprecyzowano zatem, że 25 proc. wartości kontraktu zapłacone zostanie w formie zaliczki przelewem bankowym, a zabezpieczeniem jej zwrotu ma być gwarancja bankowa wystawiona przez jeden z włoskich banków. Natomiast pozostałe 75 proc. wartości kontraktu strony postanowiły rozliczyć z zastosowaniem akredytywy dokumentowej. Co więcej, po przeprowadzeniu analizy wniosków kredytowych PKO BP uzależnił udzielenie kredytów od zastosowania tej formy rozliczeń (otwarcia akredytywy przez PKO Bank Polski), gdyż dzięki temu uzyskał możliwość monitorowania przebiegu współfinansowanej inwestycji. Z kolei klient (projektodawca) „zabezpieczył” sobie terminową i zgodną z warunkami kontraktu realizację przedsięwzięcia.
W akredytywie dokumentowej bank otwierający uzależnia bowiem dokonanie zapłaty na rzecz dostawcy od spełnienia przez niego szeregu warunków wskazanych w akredytywie, w tym dostarczenia wymienionych w jej treści dokumentów. W przypadku projektu Zakładów Metalowych sp. z o.o. były to: faktury, dokument transportowy (samochodowy list przewozowy CMR) oraz protokół odbioru podpisany przez upoważnionego pracownika firmy Tutti oraz przedstawiciela Zakładów Metalowych sp. z o.o.
Należy pamiętać, iż projekt obejmuje dostawę urządzeń z zagranicy i strony muszą zastosować jedną z obowiązujących w obrocie zagranicznym baz dostawy Incoterms 2000 — w tym wypadku DDU (ang. Delivered Duty Unpaid)5.
Program pomógł
Kompleksowa obsługa bankowa opisanego wyżej projektu została przeprowadzona z zastosowaniem preferencyjnych warunków cenowych Programu Europejskiego PKO BP. Klient korzystał także z podstawowych usług doradczych w zakresie możliwości uzyskania wsparcia unijnego, świadczonych przez bankowego specjalistę ds. UE.