Izba Cywilna Sądu Najwyższego (IC SN) miała dzisiaj odpowiedzieć na pytania prawne, przedłożone przez pierwszą prezes SN, dotyczące sporów frankowych. Zamiast tego sędziowie spisali kilka pytań do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), dotyczących fundamentalnych kwestii ustrojowych polskiego państwa.
Pytania zamiast odpowiedzi
Mało kto się spodziewał, że dzisiejsze posiedzenie Izby Cywilnej (IC) się odbędzie. Poprzednie albo zostały odwołane, albo przełożone. Przyczyną jest fundamentalny spór, ciągnący się od czterech lat, między sędziami SN powołanymi przez poprzednią KRS, a sędziami wskazanymi przez tzw. neoKRS, utworzoną po reformie sądownictwa rządu PiS, dotyczący prawomocności zreformowanej Krajowej Rady Sądownictwa, a co za tym idzie — jej nominatów. Efekt był taki, że jeśli orzekał SN w składzie trójkowym, zasiadali w nim albo sami „starzy” sędziowie, albo neosędziowie.
Uchwała w sprawie franków miała być pierwszym wspólnym przedsięwzięciem IC, w której zasiada 21 „starych” i siedmiu neosędziów. Kiedy w czerwcu TSUE orzekł, że sposób powołania Izby Dyscyplinarnej SN budzi wątpliwości, było jasne, że kwestia uchwały, a nawet termin wrześniowego posiedzenia IC stoi pod znakiem zapytania.
O godz. 10 IC zaczęła jednak obradować. Dwukrotnie ogłaszano przerwy. Obrady kontynuowano. Po południu pojawiła się pogłoska, że o godz. 15 będzie konferencja prasowa. Nic takiego się nie stało. Przed godz. 16 IC wydała komunikat. Dodatkowo ośmiu sędziów zgłosiło zdanie odrębne.
W postanowieniu z 2 września IC zdecydowała się zadać TSUE trzy pytania, dotyczące bezstronności sędziów powołanych przez neoKRS. W zdaniu odrębnym ośmiu sędziów wyraziło ubolewanie, że nie udało się rozwiązać prawnego problemu dotyczącego franków, które nie miało nic wspólnego z kwestionowanymi sprawami ustrojowymi. Stwierdzili oni, że „na barkach” sądów powszechnych spoczywa rozstrzyganie sporów frankowych.
Postanowienie IC oznacza, że na rozstrzygnięcie w sprawie sporów frankowych w SN trzeba będzie poczekać bardzo długo. TSUE zajmie się pytaniami w najlepszym razie za rok.
Otwiera się pole dla ugód
Brak uchwały IC może mieć poważne konsekwencje dla sądowych sporów frankowych. Sędziowie, którzy wstrzymywali się z orzekaniem, oglądając się na SN, w zasadzie nie mają na co czekać, bo minie dużo czasu, zanim SN ponownie zajmie się sprawą. Dotyczy to głównie sądów II instancji. W I instancji dominują unieważnienia umów. Pytanie, w jaką stronę pójdzie orzecznictwo w apelacjach.
Część dylematów sędziów rozwieje TSUE, który ma całą listę pytań z Polski dotyczących spraw frankowych, ale będą miały one tylko cząstkowy charakter. Poza tym interpretacja unijnych wyroków przez krajowe sądy nie jest jednorodna.
Z punktu widzenia banków szczególnie niepokojący może być fakt, że to TSUE będzie musiał wypowiedzieć się w sprawie wynagrodzenia za użyczony kapitał (koszty rozliczenia stron w przypadku nieważności umowy kredytowej). Prawnicy wskazują, że nie ma on kompetencji, żeby zajmować się sprawą.
Bankowcy, z którymi rozmawialiśmy, zgodnie przyznają, że wobec prawnego zamieszania i braku jasności co do rozstrzygnięć sądowych nadchodzi czas na rozpoczęcie rozmów o polubownym zakończeniu sprawy.
— Oficjalnie ugód nie oferujemy, ale nieoficjalnie rozmawiamy z klientami — mówi zastrzegając anonimowość jeden z naszych rozmówców.
Ważne kwestie wynikające z postanowienia Izby Cywilnej:
1. Wiemy już, że jednej uchwały porządkującej sześć kluczowych obszarów poruszonych w pytaniach I prezes SN w perspektywie najbliższych miesięcy nie będzie. A jeśli tak, to znaczenia nabierają uchwały składów siódemkowych. W ostatnim czasie pojawiły się już dwie takie uchwały i pewnie będą kolejne. Mogą one mieć moc zasad prawnych, będą wiążące dla innych składów SN, ale będą dotyczyć spraw indywidualnych i nie będą miały takiego oddziaływania, jak kompleksowa uchwała całej Izby Cywilnej SN.
2. Odpowiedzi na prawne pytania dotyczące spraw frankowych trzeba wypatrywać z Luksemburga (na czele z koronnym pytaniem dotyczącym sprawy kosztu kapitału, której przypisano nr C-520/21).
3. Ponieważ będą to odpowiedzi kazuistyczne o skomplikowanej strukturze — bo taka jest natura wyroków TSUE — to należy liczyć się z różnymi interpretacjami tych samych słów. Poziom niepewności prawnej będzie się utrzymywał.
Z czysto logicznej analizy sytuacji wynika, że wobec braku przewidywalności co do rozstrzygnięcia sporu wydaje się, że warto zastanowić się nad ugodowym rozstrzygnięciem sporu. Nie wchodzę w parametry idealnej ugody, ale skoro nie mamy jasności, w którą stronę mogą iść sądowe rozstrzygnięcia oraz w jakim czasie będą zapadać, to droga polubowna może być rozsądną alternatywą.