Instytucje finansowe coraz wyraźniej podkreślają znaczenie odpowiedzialności finansowej, promując świadome inwestowanie i rozsądne zadłużanie się – szczególnie w kontekście rekordowego wzrostu wartości udzielanych kredytów. W dobie dynamicznych zmian gospodarczych i finansowych odpowiedzialne zarządzanie budżetem osobistym staje się nie tylko indywidualnym obowiązkiem konsumenta, lecz również przedmiotem troski sektora finansowego. W obliczu rosnących kosztów życia, niepewności rynkowej i zmiennego otoczenia regulacyjnego kompetencje finansowe klientów nabierają kluczowego znaczenia.
W tym kontekście koncepcja ESG (environmental, social, governance), która do niedawna kojarzona była głównie z ekologią i ładem korporacyjnym, zyskuje nowy wymiar w sektorze finansowym. Coraz więcej banków oraz instytucji finansowych uwzględnia edukację i odpowiedzialność finansową jako istotny komponent swojej strategii ESG. Promowanie świadomych decyzji ekonomicznych nie tylko wspiera stabilność gospodarczą, lecz również buduje długoterminowy dobrostan klientów.
Więcej tekstów związanych z ESG znajdziesz TUTAJ
Jak pokazują raporty branżowe, banki aktywnie dostosowują swoje produkty, polityki kredytowe i działania edukacyjne do zmieniających się potrzeb i wyzwań finansowych polskich konsumentów.
Rosnące zadłużenie Polaków
Sytuację na polskim rynku kredytowym dobrze obrazuje raport Biura Informacji Kredytowej (BIK) z końca 2024 r. Wartość portfela zadłużenia Polaków osiągnęła 760,6 mld zł, rosnąc o 5,5 proc. r/r. Nowe zobowiązania wyniosły 248,8 mld zł, z czego 73 proc. to kredyty gotówkowe (94,9 mld zł) i mieszkaniowe (87,1 mld zł). Wzrost napędzały wynagrodzenia (+11 proc.), niski poziom bezrobocia (5,1 proc.) i stabilna inflacja (3,6 proc.). Rosnąca wartość kredytów mieszkaniowych (439,29 tys. zł w maju 2025) i gotówkowych (+45 proc. dla kwot powyżej 100 tys. zł) odzwierciedla potrzeby finansowe Polaków.
Raport BIK zwraca uwagę na dynamiczny wzrost popularności płatności odroczonych (BNPL – „Kup teraz, zapłać później”). W 2024 r. ich łączna wartość sięgnęła 10,7 mld zł, co oznacza wzrost o 101,8 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Z danych BIK wynika, że rozwiązanie to cieszy się szczególnym zainteresowaniem wśród osób do 44. roku życia.
– Płatności odroczone jako forma finansowania zakupów stały się dla prawie 10 proc. osób pierwszą transakcją o charakterze kredytowym. Ponad połowa z tej grupy to osoby młode, do 24. roku życia, które do tej pory nie korzystały z żadnego produktu kredytowego. Jeżeli będą spłacać swoje zobowiązanie w terminie, zaczną budować pozytywną historię kredytową w BIK, która może pomóc, gdy w przyszłości zdecydują się na większy kredyt – mówi Sławomir Grzelczak, prezes BIK.
Warto podkreślić, że aż 20 proc. transakcji BNPL przekształca się w pożyczki ratalne. Podkreśla to konieczność edukacji finansowej, aby ograniczyć ryzyko nadmiernego zadłużenia konsumentów.
– Zwracam uwagę, by analizować własną zdolność kredytową, zanim podejmiemy decyzję o rozłożeniu kolejnego zobowiązania z odroczoną płatnością na raty – przestrzega Sławomir Grzelczak.
Role sektora bankowego
Raport InfoKredyt 2024 Związku Banków Polskich (ZBP) rzuca światło na dynamiczne zmiany zachodzące na polskim rynku kredytowym, wskazując na działania sektora bankowego wspierające odpowiedzialne decyzje finansowe. W 2024 r., mimo utrzymującej się wysokiej inflacji, decyzje Rady Polityki Pieniężnej o obniżkach stóp procentowych z jesieni 2023 r. stworzyły warunki do większej aktywności konsumentów.
– Warto podkreślić, że sektor bankowy dostosowuje swoją ofertę do zmieniających się potrzeb klientów. Złagodzenie polityki kredytowej, w tym obniżenie pozaodsetkowych kosztów kredytów i wydłużenie maksymalnych okresów spłaty, to odpowiedź na oczekiwania konsumentów – mówi dr Przemysław Barbrich, dyrektor Zespołu Komunikacji i PR w Związku Banków Polskich.
W ostatnich latach banki w Polsce coraz aktywniej włączają się w działania na rzecz podnoszenia świadomości finansowej swoich klientów. Inicjatywy edukacyjne przestały być jedynie dodatkiem do oferty marketingowej – stają się istotnym elementem strategii odpowiedzialnego biznesu. Rosnące zainteresowanie tematyką zarządzania budżetem, oszczędzania czy bezpiecznego inwestowania skłania instytucje finansowe do tworzenia dedykowanych platform, programów szkoleniowych oraz materiałów edukacyjnych, które trafiają zarówno do dorosłych, jak i do dzieci oraz młodzieży.
Przykładem może być Alior Bank, który w 2025 r. uruchomił aplikację Alior Kids – nowoczesne narzędzie edukacyjne dla dzieci, uczące podstaw gospodarowania pieniędzmi w przystępnej i angażującej formie. Z kolei na poziomie instytucjonalnym istotnym krokiem było powołanie Krajowego Centrum Edukacji Ekonomicznej (KCEE), które koordynuje krajowe działania edukacyjne, wspiera szkoły oraz organizuje ogólnopolskie lekcje online z udziałem ekspertów z sektora bankowego. Te przykłady pokazują, że edukacja finansowa staje się wspólną odpowiedzialnością banków i instytucji publicznych, a jej znaczenie w budowaniu stabilności gospodarczej i odporności finansowej społeczeństwa stale rośnie.
Odpowiedzialność finansowa
Eksperci podkreślają, że kluczowe znaczenie dla zdrowych finansów ma odpowiedzialne podejście do zarządzania domowym budżetem – zarówno w zakresie bezpiecznego inwestowania, jak i rozsądnego zaciągania zobowiązań. Przed podjęciem decyzji o kredycie czy lokacie warto dokładnie przeanalizować dostępne oferty – np. z pomocą porównywarek i kalkulatorów kredytowych dostępnych na stronach banków. Takie narzędzia pozwalają lepiej ocenić rzeczywiste koszty i wybrać rozwiązanie dopasowane do indywidualnej sytuacji finansowej. Na znaczenie rzetelnej analizy zwraca uwagę KRUK SA, firma, która od lat aktywnie wspiera edukację finansową Polaków.
– Kluczową rolę w podejmowaniu odpowiedzialnych decyzji finansowych odgrywa rzetelna wiedza oraz umiejętność analizy dostępnych opcji. Tylko świadome i przemyślane działania pozwalają ograniczyć ryzyko nietrafionych wyborów, które w dłuższej perspektywie mogą prowadzić do poważnych konsekwencji ekonomicznych – mówi Julia Krupa-Ignaczak, radczyni prawna i menedżerka odpowiedzialna za ESG w Grupie KRUK.
Świadome inwestowanie zaczyna się od zrozumienia warunków, które kryją się w umowach – zarówno tych kredytowych, jak i inwestycyjnych. Przed podpisaniem jakichkolwiek dokumentów warto upewnić się, że wszystkie zapisy są jasne i zrozumiałe. W razie wątpliwości pomocna może być konsultacja z doradcą bankowym lub niezależnym ekspertem. W warunkach niepewności rynkowej – np. przy rosnących stopach procentowych – korzystną alternatywą mogą być produkty o stałym oprocentowaniu, które zapewniają większą przewidywalność wysokości rat.
– Osoby świadome konsekwencji swoich decyzji rzadziej popadają w zadłużenie i sprawniej zarządzają swoimi zobowiązaniami. Długi nie znikają same – to wiedza i działanie są kluczem do ich skutecznego spłacania – dodaje Julia Krupa-Ignaczak.
W obliczu rosnących zobowiązań warto na bieżąco monitorować sytuację gospodarczą oraz czynniki wpływające na wysokość rat, takie jak inflacja czy stopy procentowe. Regularne śledzenie tych parametrów pozwala zachować kontrolę nad finansami i uniknąć pochopnych decyzji. Odpowiedzialne podejście do finansów to również budowanie odporności – poprzez systematyczne oszczędzanie, ograniczanie zbędnych wydatków oraz unikanie impulsywnego zadłużania się. Takie postawy wspierają długoterminową stabilność i bezpieczeństwo finansowe gospodarstw domowych.