OPINIA RADY POLITYKI PIENIĘŻNEJ DO PROJEKTU USTAWY BUDŻETOWEJ NA 2002 ROK I. UWAGI OGÓLNE 1.Podstawową słabością przedstawionego projektu Ustawy budżetowej na rok 2002 jest brak planu naprawy finansów publicznych. Projekt ten opiera się głównie na doraźnych rozwiązaniach, które dodatkowo budzą wątpliwości prawne (np. podatek importowy, opłata graniczna). Nie proponuje się natomiast trwałych zmian systemowych. W konsekwencji projekt przewiduje znaczny wzrost deficytu ekonomicznego w 2001 i w 2002 r. tak w stosunku do lat poprzednich, jak i do Założeń do projektu budżetu państwa na rok 2002. Wzrost deficytu prowadzi do narastania długu publicznego i rodzi niebezpieczeństwo wejścia w pułapkę zadłużenia. 2.Rada Polityki Pieniężnej zwraca uwagę, że po ogromnej ekspansji wydatków budżetu państwa w tym roku (o 20,2 procent), w projekcie Ustawy zakłada się ich wzrost w 2002 r. o kolejne 15,6 mld zł, tj. o 8,6 % nominalnie (2,9% realnie). Wydatki całego sektora finansów publicznych mają wzrosnąć realnie o 0,5% (wobec wzrostu realnego o 8,9% w 2001r.). 3. Niezbędnym warunkiem uniknięcia kryzysu finansów państwa oraz przyspieszenia trwałego wzrostu gospodarczego są głębokie reformy systemowe w tych dziedzinach gospodarki, gdzie były one dotąd blokowane lub były zbyt wolne oraz w finansach publicznych. Przedłożony projekt budżetu tego nie zakłada. 4. Zdaniem Rady Polityki Pieniężnej deficyt ekonomiczny w 2002 r. powinien być wyraźnie niższy niż w 2001 r., tak aby umożliwić zwiększenie środków na zwiększenie środków na finansowanie inwestycji w przedsiębiorstwach. W tym celu konieczne jest przygotowanie i szybkie wprowadzenie w życie przejrzystego planu trwałego ograniczenia wydatków sektora finansów publicznych (zwłaszcza w sferze socjalnej). 5. Po stronie dochodów należy skoncentrować się na porządkowaniu i upraszczaniu systemu podatkowego, a nie na działaniach doraźnych, które nie rozwiązując trwale problemu nierównowagi finansów publicznych, miałyby negatywne skutki dla rozwoju gospodarki i wiarygodności międzynarodowej Polski. Bez uproszczenia podatków, zwłaszcza podatku od towarów i usług i podatku dochodowego od osób fizycznych, trudno liczyć na wzrost ich ściągalności. 6.Projekt Ustawy nie zawiera projekcji budżetu państwa na 2003 i 2004 r., co znacznie utrudnia ocenę budżetu na 2002 rok. Tymczasem można oczekiwać, że projekt budżetu w obecnym kształcie doprowadzi do narastania groźby kryzysu w finansach publicznych. 7.Stan finansów publicznych zależy nie tylko od reform bezpośrednio dotyczących dochodów i wydatków budżetu, ale także od zmian systemowych w gospodarce, które wzmacniając konkurencyjność przedsiębiorstw oraz zdolność gospodarki do zwiększenia zatrudnienia, wzmocnią pośrednio finanse państwa. Chodzi tu głównie o liberalizację prawa pracy i przepisów pokrewnych, sprawne dokończenie prywatyzacji oraz demonopolizację w takich dziedzinach jak rynek paliw czy telekomunikacja. II. ZAŁOŻENIA MAKROEKONOMICZNE BUDŻETU 1. Rada Polityki Pieniężnej nie kwestionuje przedstawionych założeń dotyczących tempa wzrostu gospodarczego i poziomu inflacji; są one zbieżne z projekcjami Narodowego Banku Polskiego. Jednak w przypadku dalszego pogorszania koniunktury na świecie, tempo rozwoju polskiej gospodarki może być niższe. Należy także zaznaczyć, że prognozy Narodowego Banku Polskiego nie uwzględniają skutków podatku importowego. III. FINANSE PUBLICZNE W 2001 I 2002 ROKU 1. Założenia do projektu budżetu państwa na rok 2002 przygotowane przez Ministerstwo Finansów w sierpniu br. wykazały, że potencjalny deficyt budżetu państwa w 2002 r. może osiągnąć poziom 88,2 mld zł, tj. 11,1% PKB. W dokumencie tym wskazano konieczność wprowadzenia całego pakietu reform finansów publicznych. Ich celem było trwałe zmniejszanie deficytu ekonomicznego oraz zasadnicza zmiana struktury wydatków sektora finansów publicznych. Przewidywano między innymi, że dzięki przyjęciu zaproponowanych zmian, deficyt ekonomiczny zostanie obniżony z 3,5% w br. do 2,8% w 2002r. 2.Przewidywane wykonanie budżetu państwa w 2001 r. wskazuje na brak przesłanek do stwierdzenia, że jest to początek reform sektora finansów publicznych. Przy zakładanej realizacji znowelizowanej Ustawy budżetowej na rok 2001 przewiduje się zwiększenie deficytu ekonomicznego w wyniku wzrostu zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego i funduszy celowych oraz zmniejszenia transferów do Otwartych Funduszy Emerytalnych w łącznej wysokości 0,8% PKB. W związku z tym, zakładane zrealizowanie deficytu budżetu państwa dokonuje się kosztem wzrostu deficytu ekonomicznego z 3,5% do 4,3% PKB. 3.Projekt Ustawy budżetowej na rok 2002 zakłada, że przy wzroście wydatków do 197 mld zł (tj. o 8,6% nominalnie, czyli 2,9% realnie) oraz dochodów do 157 mld zł (tj. o 9,4% nominalnie, czyli o 3,7% realnie), deficyt budżetu państwa osiągnie poziom 40 mld zł tj. o 4,2 mld zł więcej niż proponowano w Założeniach do projektu budżetu państwa na rok 2002. Jednocześnie deficyt ekonomiczny sektora finansów publicznych wzrośnie do poziomu 4,3% PKB w 2001r. oraz do 4,5% PKB w 2002r. Przedstawione przewidywane wykonanie budżetu w 2001r. oraz projekt na 2002 wskazują, że nie zostaną podjęte zasadnicze działania dla naprawy finansów publicznych. Rada Polityki Pieniężnej wielokrotnie wskazywała (również w Opinii do projektu Ustawy budżetowej na rok 2001) na konieczność systematycznego dochodzenia do równowagi finansów publicznych. Trwałe zmniejszenie deficytu ekonomicznego jest niezbędne z punktu widzenia dalszego przywracania równowagi gospodarczej, przypieszenia wzrostu gospodarczego i ograniczenia bezrobocia oraz zbliżającej się integracji z Unią Europejską.