Nie ma mocnych na nieuczciwych dłużników

Rację mieli eksperci, którzy studzili zapał rządu do kolejnej próby „urzędowego” rozwiązania patologii rynkowej, jaką jest niepłacenie na czas kontrahentom. Potwierdziło się, że problemu nie da się załatwić przepisami, odgórnymi wytycznymi, a nawet surowymi karami. Zbyt silne są mechanizmy rynkowe, trudności finansowe przedsiębiorstw, ale także ich pokusa... nieetycznego kredytowania się cudzym kosztem.

Prawa rynku górą

Prawie dwa lata temu rząd wprowadził w życie specustawę antyzatorową, której celem było skuteczne przymuszenie nierzetelnych dłużników do terminowego płacenia zobowiązań. Mieczem miał być prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), do którego należy uruchamianie postępowań i nakładanie surowych kar pieniężnych (dane o zaległościach pozyskuje od skarbówki). Pod pręgierzem urzędu miały znaleźć się firmy, których łączne przeterminowane zadłużenie powyżej 60 dni (z trzech ostatnich miesięcy) przekroczy 5 mln zł. Prezes wszczął 108 postępowań, analizując około 100 tys. faktur, a finansowo ukarał tylko pięć firm na symboliczną łączną kwotę 1,1 mln zł (ukarani w ramce).

Najwyższą sankcję — 426,5 tys. zł — otrzymała firma transportowa Havi Logistics. Od lutego do kwietnia 2020 r. nie zapłaciła w terminie kontrahentom 155 mln zł. Przyznała się do winy i wpłaciła karę.

Drugą pod względem wysokości karę — 359 tys. zł — otrzymał Sitech, producent metalowych stelaży do siedzisk samochodowych (należy do Volkswagena). Przez trzy miesiące nie zapłacił 433 polskim kontrahentom 64 mln zł (rekordowe opóźnienie sięgnęło 119 dni). Nie pogodził się jednak z karą i wystąpił do prezesa UOKiK o ponowne rozpatrzenie sprawy.

266,5 tys. zł za zaleganie przez trzy miesiące 255 podwykonawcom budującym drogi i autostrady ponad 61 mln zł została ukarana firma Astaldi. Kary nie wpłaciła i również wystąpiła o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Sprawdź program “XIII Kongresu Prawo Konkurencji”, 29-30 listopada 2021 >>

Wadliwy system

Tylko pięć ukaranych firm na 108, wobec których prowadzono postępowania, rodzi pytanie, czy urząd potrafi skutecznie karać. Gdzie leży problem, tłumaczy Tomasz Chróstny, prezes UOKiK.

— Niemal półtora roku walki z zatorami płatniczymi pokazało, że obecne przepisy nie realizują podstawowego celu, jakim jest skuteczne eliminowanie opóźnień w płatnościach. Obowiązująca ustawa m. in. w bardzo sztywny sposób określa ramy działania prezesa UOKiK, nie pozwala również na wzięcie pod uwagę szczególnych uwarunkowań gospodarczych czy też konkretnych okoliczności dotyczących przedsiębiorców. Obecne przepisy i wynikające z nich procedury są niezwykle czasochłonne, absorbują poważnie zasoby zarówno przedsiębiorców objętych postępowaniem i ich kontrahentów, jak też ekspertów naszego urzędu — mówi Tomasz Chróstny.

Jego zdaniem konieczne są zmiany w ustawie antyzatorowej.

— Nie tylko widzimy potrzebę zmian, proponowaliśmy nawet konkretne rozwiązania. Niestety, przez długi czas nie spotykały się z akceptacją resortu rozwoju. Obecnie trwają bardzo intensywne prace nad wypracowaniem zmian w ustawie, które — mam nadzieję — już niebawem doprowadzą do wypracowania i przekazania do konsultacji publicznych rozwiązań, które naszym zdaniem pozwolą na skuteczne eliminowanie zatorów płatniczych z korzyścią do polskich przedsiębiorców — podkreśla prezes UOKiK.

Jedną z ustawowych barier znacznie utrudniających ukaranie firm podejrzanych o generowanie zatorów jest „bycie ofiarą zatorów”. Prawie każda firma, wobec której prowadzone jest postępowanie, powołuje się na tę klauzulę, twierdząc, że nie może płacić w terminie, ponieważ nie otrzymuje płatności od swoich kontrahentów.

UOKiK prowadzi obecnie postępowania wobec 94 firm (lista w ramce).

52 proc.

Taki odsetek firm oczekujących na uzyskanie zapłaty (według KRD) twierdzi, że z powodu zatorów płatniczych nie może płacić swoich zobowiązań...

20 proc.

...taki ogranicza inwestycje z powodu braku zapłaty...

37 proc.

...taki pozytywnie ocenia swoją sytuację finansową...

11,2 mld zł

...a takie było łączne zadłużenie 285 tys. firm widniejących w rejestrach KRD.