Jak większość rozważań o fundamentalnym dla ludzkości znaczeniu spór o definicję jakości zapoczątkowali już starożytni filozofowie. Platon uważał, że jakość to pewien stopień doskonałości. Doskonałością według niego był świat idei, którego niedoskonałe odbicie stanowi nasza rzeczywistość. Zdaniem Arystotelesa, ucznia Platona, jakość jest jedną z dziesięciu obiektywnych kategorii opisujących wszelkie rzeczy i zjawiska.
Była w tym przypadku rozumiana jako zespół swoistych cech odróżniającychkonkretną rzecz od reszty (coś, co sprawia, że rzecz jest taka, jaka jest). Za twórcę bardziej współczesnego rozumienia jakości, które leży u podstaw większości nowoczesnychkoncepcji, uznaje się Cycerona, który pod łacińskim pojęciem qualitas rozumiał cechę lub właściwość.
Jakość jako wartość
Do dziś nie udało się ustalić wspólnego obowiązującego rozumienia jakości, ponieważ zajmują się nim specjaliści najróżniejszych dziedzin — od psychologów przez prawników po ekonomistów.
Zdaniem Jolanty Podłowskiej, nauczycielki konsultantki w Krajowym Środku Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej, każda osoba zajmująca się jakością postrzega ją inaczej, przez pryzmat własnej specjalności i potrzeb.
Zgodnie z przywołanymi wyżej koncepcjami w myśleniu starożytnych jakość równała się doskonałości. Po rewolucji przemysłowej pojęcie to zaczęto utożsamiać przede wszystkim z wartością. Zwiększenie produkcyjności zaowocowało myśleniem w kategoriach rynkowych. To rynek stał się najważniejszym i ostatecznym sprawdzianem jakości, czyli wartości rzeczy lub produktu.
Jakość jako użyteczność
„Ojcem jakości” nazywa się Williama Edwardsa Deminga, współczesnego amerykańskiego badacza zajmującego się zarządzaniem. Jego zdaniem jakość to coś, co zadowala, a nawet zachwyca klienta. W głębszym sensie utożsamiał on jakość ze sposobem myślenia, który opiera się na ciągłym poszukiwaniu możliwie najlepszych rozwiązań.
Rozważania te dopełnił Joseph Juran, który uznał, że jakość ma przede wszystkim charakter użytkowy i mówi o stopniu przydatności i użyteczności jakiejś rzeczy. Dyrektywa unijna 85/374/ EEC z 25 lipca 1985 r. o odpowiedzialności producentów za szkody wywołane wadami produktów określa jakość jako „prawdopodobieństwo spełnienia oczekiwań klienta”. Jednocześnie dokument ten informuje, że wadą jest to, czego klient ma prawo nie oczekiwać.
Jakość jako profesja
W ostatnich latach jakość nabrała nowego znaczenia. Większość badaczy uważa ją za spełnienie lub przekroczenie wymagań klienta. Jakość w biznesie traktuje się jako klucz do osiągnięcia przewagi nad konkurencją. Większość firm ustala własny program jakości. Uzyskanie certyfikatu wiąże się ze spełnieniem kryteriów ustalonych przez organizatorów, które są w założeniu zgodne z oczekiwaniami klientów. Przykładem może być pomysł przyznawania certyfikatów jakościowych firmom szkoleniowym. Niedawno uzyskała go katowicka spółka Business Center 1.
— Konieczność utrzymania wysokiej pozycji wśród ogromnej konkurencji wymaga stałych unowocześnień i podnoszenia jakości usług. Stąd konieczność wdrożenia systemu zgodnego z normą ISO 29990, który ma niewiele firm w kraju — tłumaczy Anna Kępka, dyrektor generalny Business Center 1. Wdrażanie w firmie systemu zarządzania jakością wiąże się z powołaniem na odpowiednie stanowisko osoby, która specjalizuje się w tej sprawie. W ten sposób początkowo filozoficzne zagadnienie sprowadzone zostało do bardzo dosłownie rozumianej praktyki.
Czym zajmują się profesjonalni specjaliści do spraw jakości? — Taka osoba pełni funkcję kierownika zespołu, który wdraża system zarządzania jakością. Odpowiada więc za skuteczne przeprowadzenie certyfikacji takiego systemu — mówi Mariusz Detko, specjalista w dziedzinie zarządzania jakością. Aby zasłużyć na miano dobrego specjalisty do spraw jakości, należy mieć odpowiednie kompetencje i doskonale znać firmę, dla której się pracuje.
— Uniwersalny zakres obowiązków specjalisty do spraw jakości to planowanie i kierowanie opracowaniem, funkcjonowaniem i doskonaleniem systemu jakości w firmie, wdrażanie przyjętego systemu, przedstawianie kierownictwu sprawozdań z działalności zespołu do spraw jakości, gwarantowanie zgodności systemu z wymaganiami normy ISO 9001, reprezentowanie firmy przed klientami i innymi zainteresowanymi,inspirowanie zmian i doskonalenie systemu jakości. Wymaga to wielu kompetencji, m.in. bardzo dobrej znajomości zasad funkcjonowania jakości w firmie, posiadania autorytetu, umiejętności kierowniczych, otwartości na ciągłe doskonalenie.
Przyjęto, że specjaliści do spraw jakości powinni być członkami kierownictwa firmy — wylicza Mariusz Detko. Taki specjalista musi też zdawać sobie sprawę z niejednoznaczności pojęcia jakości. Zgłębienie jego wielowiekowej ewolucji jest nieodzowną składową edukacji w tej dziedzinie.