Od 15 grudnia 2023 roku, kiedy Polska wysłała pierwszy wniosek o płatność z KPO, do kraju napłynęło już prawie 100 mld zł. Ostatni przelew w wysokości 26 mld zł został przekazany 1 grudnia. Według danych Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej podpisano dotąd 933 tys. umów na łączną kwotę ponad 165 mld zł, co odpowiada 68,8 proc. całego programu przewidzianego dla Polski.
W części dotacyjnej zawarto umowy na ponad 81,3 mld zł, czyli 73,6 proc. alokacji, natomiast w części pożyczkowej zakontraktowano ponad 84 mld zł, co stanowi 64,7 proc. dostępnych środków. Wśród realizowanych projektów znalazły się także inwestycje w transport kolejowy, w tym wsparcie zakupu 10 nowych pociągów dla Kolei Śląskich o wartości około 250 mln zł.
Kluczowy rok dla wypłat z KPO
Minister funduszy zapowiedziała, że przyszły rok będzie przełomowy pod względem skali napływu środków z KPO. Polska ma otrzymać trzy duże przelewy: w kwietniu za szósty i siódmy wniosek o płatność, na przełomie lipca i sierpnia za ósmy oraz w grudniu za dziewiąty. To właśnie wtedy nastąpi apogeum zarówno napływu pieniędzy, jak i ich intensywnego inwestowania w gospodarce.
Zakończenie KPO planowane jest wraz z ostatnią grudniową płatnością. Jak podkreśla Pełczyńska-Nałęcz, efekty programu w postaci infrastruktury dla gospodarki, samorządów i bezpieczeństwa pozostaną widoczne przez wiele lat.
Inwestycje w zdrowie, edukację i Polskę lokalną
Całkowita wartość polskiego Krajowego Planu Odbudowy i Rozwoju wynosi 230 mld zł. Z tej kwoty 18 mld zł przeznaczono na inwestycje w infrastrukturę zdrowotną, obejmującą szpitale onkologiczne, kardiologiczne oraz opiekę geriatryczną.
Znaczące środki trafiły również do sektora opieki nad dziećmi. W całym kraju powstało lub powstaje 47 tys. miejsc w około 1 tys. żłobków. Gotowych jest już 91 z 120 planowanych branżowych centrów umiejętności. Program objął także ponad 1 tys. podmiotów ekonomii społecznej, z których połowa zatrudnia osoby z niepełnosprawnościami, oraz niemal 433 tys. bonów na zakup laptopów dla nauczycieli.
W ramach inwestycji w Polskę lokalną 2 mld zł przeznaczono na projekty wodno-kanalizacyjne w 467 gminach, z czego umowy na 898 mln zł podpisało już 248 samorządów. Postępuje również rozwój infrastruktury cyfrowej – szybki internet zapewniono dotąd 140 tys. z planowanych 521 tys. gospodarstw domowych.
Energia, kolej i transport publiczny
KPO w istotnym stopniu wspiera transformację energetyczną i transport. Na inwestycje w energetykę przewidziano 111 mld zł, z czego zakontraktowano już 90 mld zł. Na kolej przeznaczono 17,7 mld zł, w tym 10,7 mld zł na remonty linii kolejowych oraz ponad 5 mld zł na zakup lub modernizację 413 pojazdów i wagonów.
Program obejmuje także wsparcie dla transportu zbiorowego. Zamówiono już prawie 1,8 tys. autobusów oraz 120 tramwajów, a środki z KPO finansują również termomodernizację i wymianę źródeł ciepła w 465 tys. domów jednorodzinnych oraz w blisko 500 szkołach.
Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności nowym elementem KPO
Nowością w polskim podejściu do KPO jest silne uwzględnienie kwestii bezpieczeństwa. Choć pierwotnie plan nie obejmował inwestycji w schrony czy technologie podwójnego zastosowania, Polska zdecydowała się przeznaczyć 22 mld zł, czyli około co dziesiątą złotówkę z KPO, na Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności.
Środki te mają trafić do samorządów i firm na budowę miejsc schronienia, inwestycje w cyberbezpieczeństwo, technologie podwójnego zastosowania oraz badania i rozwój. Projekt ustawy powołującej fundusz czeka na podpis prezydenta, a pierwsze nabory i kontraktacja mają ruszyć w połowie 2026 roku. Co istotne, inwestycje realizowane w ramach funduszu będą mogły być prowadzone nawet do połowy lat 2030.
Kontrole KPO i branża horeca
Minister funduszy odniosła się również do kwestii kontroli wydatkowania środków z KPO, w tym w branży horeca. Jak podkreśliła, kontrole funduszy europejskich są standardem i KPO nie stanowi tu wyjątku. W sektorze gastronomii i hotelarstwa prowadzone są dodatkowe kontrole, obejmujące około 3 tys. umów z blisko 1 mln podpisanych w całym programie.
Pierwszy etap kontroli wykazał, że poziom nieprawidłowości w tej branży jest przeciętny w skali kraju i wyraźnie niższy niż średnia europejska. Część projektów uznano za nieprawidłowe, a dofinansowanie zostało cofnięte. Kompleksowe podsumowanie kontroli wraz z pełnymi danymi ma zostać przedstawione w 2026 roku.