Jak wynika z danych Banku Rosji, wartość złotych rezerw wzrosła w tym czasie o 72 proc., co odpowiada około 96 mld USD. Co istotne, fizyczna ilość kruszcu w skarbcu rosyjskiego banku centralnego pozostała od trzech lat praktycznie niezmienna i wynosi około 75 milionów uncji. Oznacza to, że wzrost wartości wynikał niemal wyłącznie z globalnego rajdu cenowego na rynku złota.
Wciąż nie wiadomo, jak potoczą się losy rosyjskich rezerw zamrożonych za granicą po rozpoczęciu pełnoskalowej agresji na Ukrainę w 2022 roku. Unia Europejska nie wyklucza wykorzystania tych środków na potrzeby wsparcia militarnego Kijowa lub odbudowy kraju po zakończeniu konfliktu.
W scenariuszu najmniej korzystnym dla Kremla, w którym żadna część zamrożonych aktywów nie zostałaby odzyskana, wzrost wartości rezerw złota pokryłby około jednej trzeciej tych strat. Jeżeli jednak działania prezydenta USA Donalda Trumpa doprowadziłyby do zakończenia wojny i odmrożenia wszystkich rezerw, Rosja znalazłaby się w posiadaniu finansowej poduszki bezpieczeństwa o bezprecedensowej skali.
Rosja zaczęła skupować złoto po aneksji Krymu
Polityka gromadzenia złota przez Bank Rosji zaczęła się w 2014 roku, tuż po aneksji Krymu i pierwszych sankcjach nałożonych przez Zachód. W latach 2014–2020, gdy uncja kosztowała od 1100 do 1500 USD, rosyjski bank centralny zwiększył swoje rezerwy o 40 milionów uncji. To właśnie w tym okresie intensywnych zakupów złota rezerwy rosły równomiernie, pomimo stosunkowo niskich cen na światowych rynkach.
Od tamtego czasu cena złota wzrosła ponad dwukrotnie, a wartość międzynarodowych rezerw Rosji zbliżyła się do historycznego maksimum – na początku kwietnia 2025 roku wyniosła niemal 650 mld USD. Według danych World Gold Council Bank Rosji znajduje się obecnie wśród pięciu największych posiadaczy złota wśród banków centralnych na świecie, z zapasami kruszcu o wartości 229 mld USD.
Po rozpoczęciu wojny w Ukrainie w 2022 roku USA i ich sojusznicy wprowadzili szeroko zakrojone sankcje wobec rosyjskiej gospodarki oraz państwowych instytucji, w tym także zamrozili część rezerw banku centralnego. Jak wynika z szacunków agencji Bloomberg opartych na ostatnich dostępnych danych o strukturze rosyjskich rezerw walutowych, zablokowane środki mogą sięgać nawet 322 mld USD.
Przed wojną około połowy rosyjskich rezerw trzymano w aktywach wyrażonych w dolarach, euro oraz funtach szterlingach. Pozostała część była inwestowana w juany oraz złoto — i to te aktywa nadal pozostają dostępne w sytuacjach awaryjnych. Od czasu inwazji Bank Rosji przestał publikować szczegółowe dane na temat składu swoich rezerw walutowych.
Złoto pomaga utrzymać wartość rezerw mimo sankcji
Na fali rosnącego napięcia handlowego i geopolitycznego, spotęgowanego ostatnimi decyzjami prezydenta Donalda Trumpa w sprawie taryf, cena złota osiągnęła rekordowy poziom 3167,84 USD za uncję, zanim nieco spadła. Złoto zakończyło właśnie najlepszy kwartał od dekad, notując od końca 2022 roku zwrot z inwestycji rzędu 27 proc. — znacznie więcej niż większość innych klas aktywów w tym czasie.
Jak jednak zauważa wielu analityków, mimo wzrostu wartości rezerw, Bank Rosji prawdopodobnie nie zdecyduje się na sprzedaż złota — chyba że dojdzie do wyjątkowo poważnego kryzysu. Ze względu na sankcje możliwości reinwestowania tych środków są bowiem mocno ograniczone.
W swoim rocznym raporcie opublikowanym w marcu, Bank Rosji przyznał, że jego „możliwości inwestycyjne w instrumenty finansowe innych państw są ograniczone z powodu ryzyka wynikającego z ich gospodarek, walut i rynków finansowych”.
W ostatnich dwóch latach wzrost cen złota pomógł Rosji zrównoważyć straty wynikające z ograniczenia dostępu do części rezerw walutowych po objęciu kraju sankcjami. Choć udział aktywów denominowanych w dolarach i euro w strukturze rezerw malał, rosnące znaczenie złota pozwoliło utrzymać łączną wartość zasobów na stosunkowo stabilnym poziomie.